Từ 'Nhánh lan rừng', người lính tặng món quà đặc biệt cho nhạc sĩ Thế Hiển

“ Về thăm thành phố náo nức mùa xuân,

Ba lô trên lưng mang theo nhánh lan rừng.

Có người chiến sĩ, áo vương bụi đường xa,

Đi giữa dòng người qua phố phường đông vui”….

Những lời hát trong trẻo, tha thiết, hình ảnh nhánh lan rừng trên ba lô người lính, vừa mơ mộng, lãng mạn, vừa mạnh mẽ, rắn rỏi… đã đi vào trái tim biết bao người yêu nhạc.

Người viết nên giai điệu ấy chính là nhạc sĩ Thế Hiển, người nghệ sĩ cả đời gắn bó với những ca khúc về người lính, về Tổ quốc. Ông không chỉ để lại Nhánh lan rừng như một dấu ấn bất hủ, mà còn gửi gắm tình yêu đất nước, tình đồng đội, niềm tin son sắt trong hàng trăm tác phẩm khác.

Nhạc sĩ Thế Hiển (bên phải) trong một lần biểu diễn trên sân khấu. Ảnh của Hội Nhạc sĩ Việt Nam.

Nhắc đến tên Thế Hiển, công chúng nghĩ ngay đến Nhánh lan rừng, ca khúc đã trở thành một “huyền thoại nhỏ” của dòng nhạc hướng về người lính. Bài hát này từng vang lên trong nhiều chương trình nghệ thuật phục vụ bộ đội, lan tỏa hình ảnh người lính bình dị mà hào hùng, tình yêu đất nước trong lòng người chiến sĩ. Theo nhiều nguồn tin, Nhánh lan rừng nằm trong tuyển tập Hát về anh – Nhánh lan rừng ra mắt trước đó, tập hợp 40 ca khúc gồm 32 bài viết về lực lượng vũ trang và 8 bài về tình yêu quê hương.

Bên cạnh đó, Hát về anh cũng là một trong những tác phẩm tiêu biểu, đánh dấu sự gắn bó sâu sắc của ông với đề tài chiến sĩ, nhạc sĩ Thế Hiển từng được xem là “nhạc sĩ của lính”. Ông còn sở hữu nhiều ca khúc quen thuộc với khán giả như Tóc em đuôi gà, Chuyện lứa đôi, Hoài niệm dấu yêu, Đợi chờ trong cơn mưa, Chuyện đời xưa – Chuyện đời nay, Dấu chấm hỏi và loạt bài hát về đảo Trường Sa, nỗi nhớ biển khơi...

Nhạc sĩ Thế Hiển đã sáng tác khoảng 250 bài hát, trong đó đã phổ biến được khoảng 150 bài. Với số lượng như vậy, mỗi tác phẩm của ông không đơn thuần là một bài hát, mà là một mảnh ký ức đính kèm với nhiều hoàn cảnh, từng chuyến biểu diễn, từng vùng biên giới, từng đảo xa.

Ông không chỉ dừng lại ở những giai điệu êm đềm, mà còn mang trong mình nhịp sống thực tế: những chuyến ra Trường Sa, những chuyến biểu diễn tại vùng sâu vùng xa, phục vụ lực lượng vũ trang, thanh niên xung phong. Nhờ vậy, mỗi ca khúc của ông đều có hơi thở của người lính, của chiến tranh, của hy sinh và khát vọng hòa bình

Những ca khúc như Hành khúc thanh niên tình nguyện, Lính đảo Trường Sa cũng góp phần ghi tên Thế Hiển vào trang sách của các nhạc sĩ viết về đề tài chiến sĩ, biển đảo. Chính vì lẽ đó, ông được giới mộ điệu trìu mến gọi là “nhạc sĩ của lính”.

Dẫu là dòng nhạc cách mạng hay lời ca trữ tình, âm nhạc của ông đều hướng về con người, về đồng đội, về nỗi nhớ quê nhà, về tình yêu đất nước.

Theo lời kể của cố nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha, Nhánh lan rừng được Thế Hiển viết vào mùa xuân 1986, trong chuyến đi phục vụ Quân tình nguyện Việt Nam tại Mặt trận 479 ở Campuchia. Ca khúc ra đời ngay trong chiến hào, hát cho bộ đội nghe, và nhanh chóng được các chiến sĩ cả nước nồng nhiệt đón nhận. Có lần, gặp Thế Hiển trên đường ra trận, những người lính đã tặng ông một nhành lan rừng thật để tri ân tác giả.

Nhạc sĩ Thế Hiển, tác giả ca khúc "Nhánh lan rừng". Ảnh: Hội âm nhạc TP HCM

Mùa hè năm 1986, nhạc sĩ Thụy Kha ra Quảng Ninh công tác tại một trạm quân bưu. Buổi chiều rảnh, anh em quây quần đàn hát. Bất chợt, hai người lính ôm guitar cất lên giai điệu lạ: “Một ba lô cây súng trên vai/ Người chiến sĩ quen với gian lao...”

Âm nhạc ấy ùa vào ông như dòng nước mát giữa cái nóng oi ả, để rồi khi điệp khúc dâng trào, ông như chìm đắm trong một cách ngợi ca người lính mới mẻ, khác hẳn với những giai điệu trước đó. Sau đó, ông mới biết tác giả ca khúc là nhạc sĩ Thế Hiển.

“Thế Hiển bằng một tâm hồn yêu người lính đã luôn nhập thân vào người lính để viết ra những khúc ca ngợi ca họ”, cố nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha chia sẻ. Theo ông, tình yêu chân thành, hồn nhiên mà Thế Hiển dành cho người lính là điều hiếm có, khó ai có được.

Chính tâm hồn và phẩm chất cao đẹp của anh Bộ đội Cụ Hồ đã định hướng cho nhạc sĩ Thế Hiển một cái nhìn hướng thiện, để cùng góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn trong thời kỳ đất nước hòa bình.

Tháng 3/2024, nhạc sĩ, ca sĩ Thế Hiển được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân Chia sẻ trong ngày nhận danh hiệu, ông nói, được phong Nghệ sĩ Nhân dân là niềm hạnh phúc lớn nhất trong cuộc đời nghệ sĩ của ông, đồng thời là dấu mốc cho gần 50 năm gắn bó với nghệ thuật, với đồng bào, chiến sĩ khắp mọi miền, từ biên giới phía Bắc, Trường Sa cho đến những vùng đất xa như Campuchia, Siem Reap.

“Tuổi trẻ tôi đã hòa mình vào cuộc sống gian khó của quân dân, cùng họ vững bước dựng xây và bảo vệ Tổ quốc. Vì thế, danh hiệu này càng khiến tôi thêm vinh dự và tự hào”, ông chia sẻ.

Nhạc sĩ Thế Hiển, tên thật Lại Thế Hiển, sinh năm 1955 tại Sài Gòn (quê gốc Nam Định). Ông tiếp xúc với âm nhạc từ nhỏ, từng biểu diễn, học tập trong phong trào văn nghệ địa phương trước khi chọn âm nhạc làm con đường suốt đời.

Ông học Trung cấp thanh nhạc tại Đoàn nghệ thuật Bông Sen từ năm 1977 đến 1980; sau đó trở thành ca sĩ đơn ca của Đoàn Bông Sen giai đoạn 1980-1987. Năm 1982 đánh dấu cột mốc quan trọng khi ông bắt đầu sáng tác bài hát đầu tay Khi bong bóng bay, được khán giả chú ý.

Đời sống nghề nghiệp của ông không êm ả. Năm 1987, ông rời đoàn Bông Sen, trở thành nghệ sĩ tự do. Năm 1995, ông theo học hệ tại chức tại Nhạc viện TP.HCM chuyên ngành Sáng tác và Thanh nhạc, tốt nghiệp năm 1999 với kết quả loại giỏi.

Với hơn 40 năm hoạt động, nhạc sĩ Thế Hiển viết rất nhiều bài hát về chiến sĩ, biên cương, tình yêu quê hương. Ông từng được phong danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú năm 2012. Tháng 3/2024, ông được phong Nghệ sĩ Nhân dân, phần thưởng xứng đáng cho những cống hiến cả đời cho âm nhạc.

Từ tháng 9/2024, sức khỏe ông sa sút nghiêm trọng: ông bị đột quỵ, phát hiện ung thư phổi giai đoạn muộn, di căn não, phải nhập viện nhiều lần. Tối 30/9/2025, gia đình đưa ông nhập viện tại Bệnh viện Quân y 175 (TP.HCM), và ngày 1/10/2025, ông trút hơi thở cuối cùng lúc 21h30.

Trong những ngày cuối đời, nhạc sĩ gạo cội vẫn ấp ủ nhiều dự định. Ông từng lên kế hoạch tổ chức chương trình kỷ niệm danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân được phong tặng hồi tháng 3, dự tính làm một đêm nhạc mang tên mình cùng các nhà thơ đương đại, đồng thời giới thiệu thêm những sáng tác mới.

Dù bệnh tật khắc nghiệt, ông vẫn hoàn thiện tuyển tập Hát về anh – Nhánh lan rừng, giữ tinh thần lao động nghệ thuật đến phút cuối.

Cuộc đời của nhạc sĩ Thế Hiển là minh chứng cho sự khiêm nhường, đi từ phong trào đến chuyên nghiệp, từ ca sĩ đến nhạc sĩ, từ sáng tác cá nhân đến phục vụ bộ đội, công chúng. Ông ra đi, nhưng âm nhạc của ông sẽ còn vang vọng như lời tri ân dành cho người lính, cho Tổ quốc và cho nhân dân. Ông đã sống, đã cống hiến và đã ra đi trong trọn vẹn tình yêu nghệ thuật.

Mai Nguyễn