Tử vong do uống nhầm nước sắc từ cây lá ngón

Trước khi nhập viện, bệnh nhân T.T.T. (46 tuổi, ở Hà Tĩnh) có uống khoảng 500 - 600ml nước thuốc sắc từ rễ cây phơi khô. Rễ cây sử dụng được cho là rễ cây cóc với công dụng chữa đau đầu, mất ngủ lâu năm, được đào trong rừng, thường được người dân dùng làm thuốc sắc uống.

Sau khi uống 10 phút bệnh nhân xuất hiện méo miệng, mệt lả, gọi hỏi vẫn đáp ứng. Bệnh nhân vào trạm xá xã, sau đó chuyển bệnh viện huyện.

Trên quãng đường kéo dài khoảng 15 phút, ý thức bệnh nhân giảm dần, gọi hỏi không đáp ứng. Tại bệnh viện huyện, bệnh nhân được xử trí đặt ống nội khí quản, truyền dịch và chuyển Bệnh viện đa khoa tỉnh Hà Tĩnh. Tại đây, bệnh nhân trong tình trạng ngừng tuần hoàn phải xử trí cấp cứu sau 15 phút có mạch trở lại. Tuy nhiên tình trạng ngừng tuần hoàn vẫn tiếp tục xảy ra sau đó.

Cùng ngày, bệnh nhận được chuyển đến Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng hôn mê sâu, suy hô hấp, trụy tim mạch. Với các biểu hiện của ca bệnh, các bác sĩ nghi ngờ bệnh nhân bị ngộ độc cây lá ngón. Các bác sĩ đã thu thập mẫu nước sắc rễ cây của bệnh nhân để làm xét nghiệm tại bệnh viện, đồng thời gửi mẫu tới Viện Kiểm nghiệm An toàn vệ sinh thực phẩm quốc gia.

Kết quả xét nghiệm từ Viện Kiểm nghiệm An toàn vệ sinh thực phẩm quốc gia cho thấy mẫu nước sắc và cành rễ khô thái lát người nhà bệnh nhân cung cấp, đều tìm thấy chất độc nhóm koumine và gelsemine, đây đều là các độc tố trong cây lá ngón.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho hay: Cây lá ngón và cây rễ cóc có hình dạng giống nhau, rất dễ nhầm lẫn. Việc đào một rễ cây từ đất trong rừng vốn đã nhiều cây cối mọc đan xen nhau thì hoàn toàn có thể lấy nhầm phải rễ của một cây khác. Trung tâm chống độc trước đây cũng đã từng gặp các trường hợp tương tự uống nhầm phải rễ cây lá ngón, hoặc tự tử bằng ăn lá ngón.

Cây lá ngón (ngón vàng, thuốc rút ruột) là loại cây độc thường mọc tự nhiên ở các tỉnh miền núi, đặc biệt phía Bắc nước ta. Độc tố trong cây lá ngón có ở toàn bộ cây nhưng nhiều nhất là ở rễ và thậm chí mật hoa, ong ăn phải mật cũng có thể bị nhiễm độc. Độc tố chính của lá ngón là các độc tố thần kinh (gây liệt các cơ, giật cơ giống co giật), độc với tim (gây loạn nhịp tim). Sau khi ăn uống cây lá ngón, độc tố hấp thu nhanh, tình trạng ngộ độc xuất hiện nhanh, chỉ khoảng 5 – 10 phút.

Chất độc vào cơ thể gây liệt tất cả các cơ, nhìn đôi (nhìn một vật thành hai, do liệt cơ mắt), mờ mắt, nghẹo đầu mặt cổ, méo miệng, nói khó, liệt các cơ hô hấp biểu hiện khó thở, thở yếu, suy hô hấp, liệt chân, tay, loạn nhịp tim và nhanh chóng ngừng tim, tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Nguyên nhân tử vong là do liệt các cơ hô hấp (cơ hoành, cơ liên sườn, các cơ vùng hầu họng), co cứng cơ, giật cơ giống co giật hoặc do loạn nhịp tim, hoặc cả kết hợp các nguyên nhân này.

Theo người nhà bệnh nhân cho biết thêm, cùng uống nước thuốc sắc từ rễ cây với bệnh nhân, còn có ba người khác. Ba người này uống vào buổi tối hôm trước, sau đó có biểu hiện chóng mặt, mệt lả. “Ba người uống tối hôm trước, biểu hiện nhẹ có thể do nước thuốc vừa sắc, độc tố ngấm ra chưa nhiều và lượng uống ít. Để qua đêm, chất độc khuếch tán, ngấm vào nước, bệnh nhân T. lại uống nhiều 500 - 600ml. Với lá ngón chỉ cần một lượng rất nhỏ, 2 - 3 lá khi ăn phải đã có thể nhanh chóng gây tử vong” – BS Nguyên phân tích và cho biết, cây lá ngón rất dễ nhầm lẫn với các loại cây thuốc, rau rừng, nguy cơ ngộ độc cao nếu ăn phải. Cần được loại bỏ khỏi cây lá ngón khỏi khu vực sinh sống. Với tất cả các cây cỏ, động vật, nấm thì việc nhận dạng xác định giữa loại độc và không có độc, hoặc nhận dạng xác định đúng là rất khó và nguy hiểm với người dân, chỉ có các chuyên gia về từng lĩnh vực mới có thể nhận dạng, ví dụ chuyên gia về thực vật, chuyên gia về nấm, chuyên gia về rắn...

Người dân không nên tự ý vào rừng đào rễ cây, hái lá rừng để sử dụng, rất dễ nhầm lẫn với cây lá ngón. Trong trường hợp người dân bị bệnh thì hãy đi khám tại các cơ sở y tế, các bệnh viện, nếu muốn dùng thuốc y học cổ truyền thì cũng phải khám trực tiếp tại các cơ sở khám chữa bệnh được cấp phép, đủ năng lực khám chữa bệnh, với các thầy thuốc, lang y có chứng chỉ, có đăng ký, được cấp phép hành nghề.

Dương Toàn