Từ vụ khủng bố 11/9 tại Mỹ: Afghanistan mắc kẹt trong vòng xoáy 'đau khổ - hy vọng - tuyệt vọng'

Niềm hy vọng lớn lao sau những tháng ngày đau khổ

Đó là ngày 13/11/2001, thời điểm mặt trời bắt đầu ló dạng sau dãy núi Hindu Kush sau khi Taliban biến mất khỏi Kabul - thủ đô tàn khốc của Afghanistan, đó cũng là lúc niềm hy vọng của người dân trỗi dậy.

Hồ sơ ngày 6/8/2009, một đứa trẻ đang nhìn xe quân sự đi qua ngôi làng của mình ở ngoại ô Spin Boldak, cách Kandahar, Afghanistan 100 km về phía Đông Nam. Ảnh: AP.

Khoảng thời gian đó, Mỹ vẫn đang quay cuồng sau vụ tấn công kinh hoàng 2 tháng trước, khi máy bay của nhóm khủng bố Al Qaeda đã phá tan tòa tháp đôi mang tính biểu tượng cho nền kinh tế thịnh vượng của quốc gia này, khiến gần 3.000 người thiệt mạng. Sau sự kiện rúng động thế giới, nước Mỹ đã bắt Al Qaeda phải nhận trái đắng bằng cách giáng những cuộc tấn công mạnh mẽ vào đội quân này.

Hồ sơ ngày 10/12/2001, một chiến binh chống Taliban người Afghanistan phát hiện một máy bay chiến đấu Mỹ đang ném bom xuống các chiến binh al-Qaida ở dãy núi Tora Bora, Afghanistan. (Ảnh: AP).

Các tay súng và thủ lĩnh, Osama bin Laden đã chạy trốn ở Afghanistan sau vụ tấn công, đồng thời được lực lượng Taliban che chở. Trong bối cảnh đó, người dân Afghanistan hiểu rằng sứ mệnh chống lại Bin Laden là cơ hội để đảm bảo cho tương lai của họ - một tương lai không hề mong muốn như hiện tại. Và những năm tháng kể từ sau năm 2001, Afghanistan tin vào sức mạnh của “những người ngoại quốc”.

Từ hàng trăm năm trước cho đến những ngày tháng hỗn loạn gần đây khi Mỹ rút khỏi căn cứ không quân và sau đó là thủ đô Kabul, cụm từ “người ngoại quốc” mang rất nhiều nghĩa đối với bối cảnh khác nhau ở Afghanistan, từ “kẻ xâm lược” cho đến “thực dân”. Nhưng vào tháng 11/2001, thời điểm thủ đô Afghanistan gần như đổ sập, thì họ được xem là “hy vọng”.

“Tôi thấy mọi người đều cảm thấy nhẹ nhõm và tràn đầy năng lượng để bắt đầu cuộc sống mới,” Torek Farhadi - một nhà kinh tế học Afghanistan nhớ lại.

Hồ sơ ngày 13/5/2013, một cậu bé đang vui vẻ thả diều trên ngọn đồi nhìn ra thủ đô Kabul, Afghanistan. Dưới chế độ Taliban cầm quyền, thả diều là điều cấm kỵ. Ảnh: AP.

Hồ sơ ngày 31/10/2010, những đứa trẻ chơi đùa trên một chiếc xe đẩy ở chợ nằm trong khu vực cũ của thủ đô Kabul, Afghanistan. Ảnh: AP.

Ông cũng hồi tưởng về “những người phụ nữ trẻ thông minh” bản thân từng gặp, họ đã mất rất nhiều nền tảng giáo dục trước sự đàn áp hà khắc của Taliban trong khoảng thời gian từ năm 1996 đến 2001.

Sự xuất hiện của liên minh do Mỹ dẫn đầu vài tuần sau cuộc tấn công ngày 11/9 đã chấm dứt một số chế độ đàn áp cực đoan về tôn giáo tại quốc gia này. Những luật lệ như cấm phụ nữ đi học, khi ra ngoài phải có đàn ông đi kèm, đàn ông buộc phải để râu và cấm truyền hình cũng như tất cả âm nhạc trừ thánh ca tôn giáo, đều bị bãi bỏ.

Hồ sơ ngày 12/7/2010, người dân đi bộ qua khu chợ ở trung tâm thành phố Kabul, Afghanistan. Ảnh: AP.

Hồ sơ ngày 24/6/2010, nông dân Afghanistan thu hoạch lúa mì ở ngoại ô Kabul, Afghanistan. Ảnh: AP.

Nỗi tuyệt vọng hiện tại kéo Afghanistan lại gần hơn với quá khứ “rất muốn quên lãng”

Sự trở lại của lực lượng Taliban vào tháng trước, với những bộ râu dài và kiểu tóc tua-bin truyền thống đã gây nên nỗi sợ hãi khắp quốc gia.

Afghanistan là đất nước có 36 triệu dân, và trong số họ có rất nhiều người với suy nghĩ bảo thủ. Nhưng ngay cả những người bảo thủ như thế cũng không thể chấp nhận được những luật lệ hà khắc mà lực lượng Hồi giáo Taliban đã áp đặt khi họ cai trị quốc gia này lần cuối.

Những thủ lĩnh mới của Taliban đều hứa hẹn về một lực lượng hoàn toàn thay đổi lần trở lại này. Từng nhút nhát và ẩn dật trước ống kính nhưng giờ đây họ thường xuyên xuất hiện trên truyền hình và tuyên bố rằng phụ nữ có thể đi làm, đi học và sống một cuộc sống bình đẳng. Thế nhưng ai dám tin những lời nói đó, nhất là khi người dân Afghanistan đã từng trải qua những cơn ác mộng trong quá khứ.

Những người lớn tuổi lo ngại rằng nền kinh tế vốn đã không ổn định của quốc gia này sẽ chỉ trở nên tồi tệ hơn sau khi Taliban nắm quyền. Nỗi khiếp sợ của người dân trước lực lượng này không thể hiện nhiều ở những vụ tấn công phụ nữ, mà là sự đàn áp không ngừng khiến họ không dám ra ngoài. Những chiếc áo “burqa” truyền thống che toàn bộ cơ thể đã trở thành biểu tượng cho sự đàn áp của Taliban.

Hồ sơ ngày 3/1/2011, phụ nữ Afghanistan ra đường với bộ trang phục truyền thống che kín người tại khu chợ ở thủ đô Kabul, Afghanistan.

Giờ đây, người dân Afghanistan đang đứng trước tình thế thê thảm, người đi không xong, người ở lại cũng không ổn. Đối với những ai đã từng quan sát quốc gia này trong nhiều năm, thì cảnh tượng người dân cố bám vào những máy bay đang cất cánh tại Kabul dường như là sự cùng cực đến tận đáy sau gần 2 thập kỷ nỗ lực cho một cuộc sống tốt đẹp hơn.

“Mọi người đã mất niềm tin”.

Hồ sơ ngày 16/8/2021, người dân Afghanistan tập trung đông ở sân bay quốc tế Hamid Karzai tại thủ đô Kabul, Afghanistan để sơ tán. Ảnh: AP.

Hồ sơ ngày 21/8/2021, từ sáng tới tận đêm khuya, dòng người dài vô tận vẫn chờ đợi để được sơ tán khỏi đất nước tại sân bay quốc tế Hamid Karzai, Kabul, Afghanistan. Ảnh: AP.

Mai Nguyễn (theo AP)