Tuần lễ Văn học Phần Lan tại Việt Nam: Đậm sắc màu văn học Bắc Âu

Sức sống của loạt truyện Moomin

Năm 2025, đánh dấu kỉ niệm 80 năm ra đời của tác phẩm Moomin đầu tiên được sáng tác bởi tác giả Tove Jansson. Trong 80 năm qua, bộ truyện Moomin đã chinh phục nhiều thế hệ độc giả trên toàn thế giới, được dịch ra khoảng 50 ngôn ngữ khác nhau. Moomin đã thực sự trở thành một di sản nghệ thuật vượt thời gian không chỉ của Phần Lan, mà đã trở thành biểu tượng của Bắc Âu.

Loạt truyện Moomin gồm 9 tiểu thuyết kinh điển, sở dĩ chinh phục được độc giả nhỏ tuổi và cả người lớn trên toàn thế giới bởi vì mỗi tác phẩm là một thế giới nhỏ chứa đựng bài học sâu sắc về cuộc sống, hành trình trưởng thành, nỗi cô đơn, tình thân và khát vọng tìm kiếm mái ấm. Truyện viết về Moomin đã được chuyển thể thành phim hoạt hình, sân khấu, opera, trò chơi, phim truyền hình... không chỉ ở Phần Lan mà còn ở các nước khác như Đức, Ba Lan, Nhật Bản...

Một số tác phẩm văn học Phần Lan được phát hành tại Việt Nam.

Tại Việt Nam, mãi đến năm 2010 cuốn sách đầu tiên trong bộ truyện Moomin của nhà văn Tove Jansson "Chiếc mũ của phù thủy" mới được NXB Kim Đồng giới thiệu đến độc giả. Cho đến nay, toàn bộ 9 tác phẩm Moomin đặc sắc, đầy chất thơ và giàu nhân ái của tác giả Tove Jansson đã được NXB Kim Đồng xuất bản và giới thiệu tới bạn đọc Việt Nam qua 8 cuốn sách "Chiếc mũ của phù thủy", "Đứa trẻ vô hình", "Gia đình Mumi ở biển", "Mùa đông huyền bí", "Mumi và sao chổi", "Ngày Hạ chí nguy hiểm", "Những cuộc phiêu lưu li kì của Mumi bố" và "Tháng Mười Một ở thung lũng Mumi" do dịch giả Võ Xuân Quế chuyển ngữ, TS. Bùi Việt Hoa hiệu đính.

Năm nay, chuỗi sự kiện "Moomin 80" diễn ra trên toàn cầu với chủ đề "The Door Is Always Open" (Cánh cửa luôn rộng mở) để lan tỏa thông điệp giàu tính nhân văn về sự cởi mở, đón nhận và lòng hiếu khách trong thế giới Moomin. "Cánh cửa luôn rộng mở" là hình ảnh quen thuộc trong mọi ngôi nhà ở thung lũng Moomin - nơi ai cũng có thể ghé qua, được lắng nghe, được là chính mình và được chấp nhận với tất cả những khác biệt. Trong thế giới ấy, tình thân, sự quan tâm, trí tưởng tượng và tinh thần tự do luôn hiện hữu.

Chủ đề của chuỗi hoạt động kỷ niệm "Moomin 80" không chỉ tôn vinh lối sống bao dung mà còn là lời mời gọi mọi thế hệ cùng bước vào cánh cửa tưởng tượng - nơi trẻ em được khám phá bản thân, còn người lớn được tìm lại sự dịu dàng trong trẻo đã ngủ quên.

Tove Jansson (1914-2001) là một nhà văn, tiểu thuyết gia và họa sĩ tài năng, với tâm hồn tự do, sâu sắc và giàu lòng trắc ẩn. Sinh ra trong một gia đình nghệ sĩ Phần Lan, bà lớn lên giữa nghệ thuật và thiên nhiên, nơi đã nuôi dưỡng thế giới tưởng tượng phong phú của Moomin. Những nhân vật trong Moomin phản chiếu tinh tế cuộc đời và nội tâm của bà: khát vọng độc lập, nỗi cô đơn lặng lẽ, tình yêu dành cho cái đẹp và sự khác biệt.

Với Moomin, nhà văn Tove Jansson đã mở ra một vũ trụ dịu dàng mà bất cứ ai cũng có thể tìm thấy hình ảnh và ước mơ của mình trong đó. Bà đã nhận được nhiều giải thưởng, bao gồm cả giải thưởng văn học quốc tế như: Giải thưởng Hans Christian Andersen (1966), Giải thưởng của Viện Hàn lâm Thụy Điển (1972. 1994), Giải thưởng Nhà nước Phần Lan về văn học (vào các năm 1963, 1971 và 1982). Nhà văn Tove Jansson qua đời năm 2001, nhưng di sản của bà vẫn tiếp tục được yêu mến và tôn vinh trên toàn thế giới.

Quảng bá văn học Phần Lan tại Việt Nam

Là một trong những kho tàng văn học giàu bản sắc và cảm xúc nhất châu Âu, văn học Phần Lan luôn đề cao vẻ đẹp nội tâm, sự tĩnh tại và trí tưởng tượng sâu sắc với nhiều tác phẩm tuyệt vời, chinh phục bạn đọc trên khắp thế giới.

Văn học Phần Lan được biết đến ở Việt Nam chủ yếu qua bộ truyện nổi tiếng "Moomin" của nhà văn Tove Jansson. Những câu chuyện giản dị nhưng đầy tầng sâu triết lý của Tove Jansson đã trở thành người bạn tinh thần đặc biệt, nuôi dưỡng sự nhạy cảm, đồng cảm và lòng can đảm nơi trẻ nhỏ trên khắp thế giới trong đó có Việt Nam kể từ khi nó lần đầu đến Việt Nam vào năm 2010.

Các em nhỏ tham gia vẽ tranh về nhân vật Moomin trong "Tuần lễ Văn học Phần Lan - Trưng bày Tove Jansson & Moomins" tại NXB Kim Đồng.

Ngoài ra, nhắc đến văn học Phần Lan ở Việt Nam không thể không nhắc đến một sự kiện vào cuối năm 2023, khi NXB Phụ nữ tổ chức buổi giao lưu với nhà văn Risto Isomaki nhân dịp ra mắt cuốn tiểu thuyết giả tưởng ly kì có tên gọi rất Việt Nam - "Con Rít". Tiểu thuyết "Con Rít" dày gần 500 trang, (dịch giả Bùi Việt Hoa) được xuất bản lần đầu tại Phần Lan đầu năm 2011 với bối cảnh chủ yếu được mô tả là ở Việt Nam, (chủ yếu là ở vịnh Hạ Long).

Tại Phần Lan, "Con Rít" là cuốn tiểu thuyết giả tưởng hấp dẫn dành cho thanh thiếu niên về đề tài thiên nhiên, môi trường. Bên cạnh đó, một kịch bản phim điện ảnh chuyển thể từ tiểu thuyết này từng thu hút sự quan tâm của một số hãng phim nổi tiếng nhưng đến nay vẫn còn dang dở.

Nhân dịp kỉ niệm 80 năm tác phẩm Moomin đầu tiên ra đời, "Tuần lễ Văn học Phần Lan - Trưng bày Tove Jansson & Moomins" đã được Đại sứ quán Phần Lan tại Việt Nam phối hợp với NXB Kim Đồng và The Initiative of Children's Book Creative Content (ICBC) tổ chức với hàng loạt sự kiện như: "Đọc sách Moomin cùng bà Teija Norvanto - phu nhân Đại sứ Phần Lan tại Việt Nam" (chiều 11/7); Đọc sách "Hello Ruby - Thám hiểm thế giới Internet" của Linda Liukas (chiều 12/7); Ra mắt sách "Nàng Tiên Cá cuối cùng - Tiếng vọng từ truyền thuyết nơi đại dương" của Iida Turpeinen (chiều 19/7)...

Với chuỗi sự kiện này, lần đầu tiên tại Việt Nam, độc giả mọi lứa tuổi có cơ hội tìm hiểu, khám phá về văn hóa, văn học Phần Lan, về cuộc đời của Tove Jansson và thế giới Moomin một cách lôi cuốn, sinh động thông qua các tác phẩm trưng bày cùng chuỗi hoạt động giáo dục, nghệ thuật sáng tạo dành cho mọi lứa tuổi.

Đây thực sự là một trải nghiệm tuyệt vời giúp độc giả Việt Nam, đặc biệt là trẻ em tiếp cận một di sản văn chương vượt thời gian của Phần Lan. Đồng thời, góp phần nuôi dưỡng những giá trị nhân văn, phát triển tình yêu với văn học, góp phần thúc đẩy đối thoại văn hóa và lan tỏa văn hóa đọc trong cộng đồng.

Ông Keijo Norvanto - Đại sứ Phần Lan tại Việt Nam:

Những câu chuyện của Moomin phản ánh tinh thần Phần Lan qua sự gắn bó sâu sắc với thiên nhiên, không khí yên bình và trân trọng sự tĩnh lặng, tính giản dị. Các nhân vật sống hòa hợp với môi trường tự nhiên, thực hành lối sống tối giản và tôn trọng không gian riêng của nhau. Đây đều là những giá trị cốt lõi trong văn hóa Phần Lan.

Dù mang trong mình vẻ trầm lặng, Moomin luôn ấm áp và hiếu khách, rộng mở chào đón mọi người đến ngôi nhà của họ bằng sự tử tế. Qua thời gian, Moomin đã trở thành biểu tượng văn hóa của Phần Lan, mang giá trị, thế giới quan, nét duyên dáng, sự dịu dàng của đất nước này đến với toàn cầu. Tôi hy vọng Moomin sẽ tìm được thêm độc giả mới ở Việt Nam.

Bước sang thời hiện đại, "Hello Ruby" của Linda Liukas giới thiệu cho các em nhỏ về thế giới công nghệ và lập trình. Đây là sự minh chứng tuyệt vời cho sự phát triển không ngừng của văn học Phần Lan, nơi sự sáng tạo hòa quyện với giáo dục. Những chuyến phiêu lưu của Ruby dạy các em kỹ năng giải quyết vấn đề và tinh thần mày mò. Đây cũng là minh chứng cho thấy, văn học có thể vừa vui nhộn vừa truyền cảm hứng.

Cuối cùng, cuốn sách "Nàng Tiên Cá cuối cùng - Tiếng vọng từ truyền thuyết nơi đại dương" của Iida Turpeinen đại diện cho làn sóng đương đại của tiểu thuyết Phần Lan. Tác phẩm kết hợp khoa học, truyền thuyết và thông điệp về bảo vệ môi trường, mang đến suy nghĩ đầy thi vị về mối quan hệ giữa con người và đại dương. Đây là minh chứng cho việc, các nhà văn Phần Lan không chỉ dấn thân vào những vấn đề toàn cầu mà còn giữ được phong cách trữ tình và sâu sắc đặc trưng.

3 tác phẩm này cùng nhau làm nổi bật sự đa dạng và chiều sâu của văn học Phần Lan: từ những câu chuyện kinh điển đến sự đổi mới mang nhịp điệu đương đại. Mỗi tác phẩm đều nhắc nhở người đọc rằng, văn học Phần Lan không chỉ là những miền tuyết trắng và sự tĩnh lặng mà còn là trí tưởng tượng, sự đồng cảm và lòng dũng cảm khám phá những chân trời mới...

Nguyệt Hà