Tuyên Quang thay đổi tư duy giảm nghèo: Từ hỗ trợ đến đồng hành

Hiệu quả từ việc triển khai chương trình giảm nghèo bền vững

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Tuyên Quang lần thứ nhất đặt mục tiêu trong giai đoạn 2025 - 2030, mỗi năm giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo. Đây là một nhiệm vụ nhiều thách thức với một tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn, đòi hỏi sự linh hoạt, sáng tạo và những bước đi đột phá trong công tác chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế - xã hội.

Trong những năm qua, Tuyên Quang luôn xác định giảm nghèo bền vững là mục tiêu xuyên suốt và ưu tiên hàng đầu. Bên cạnh việc hỗ trợ an sinh xã hội, tỉnh đã chủ động chuyển hướng sang phát triển sinh kế bền vững, nâng cao thu nhập cho người dân.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Tuyên Quang tập trung tháo gỡ sự chồng chéo giữa các chương trình, dự án trên cùng địa bàn; xây dựng cơ chế điều hành thống nhất; giao trách nhiệm cụ thể cho người đứng đầu các cấp, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý và giám sát tiến độ thực hiện.

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường Tuyên Quang, trong giai đoạn 2021 - 2024, tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh Tuyên Quang cũ giảm từ 23,45% xuống còn 10,19%, mức giảm bình quân 4,42%/năm, vượt kế hoạch đề ra. Tại Hà Giang cũ, số hộ nghèo đa chiều cuối năm 2024 còn 69.740 hộ (36,35%), giảm 11.711 hộ so với năm trước, tương đương 6,26%, cũng vượt mục tiêu.

Những kết quả tích cực trên cho thấy hiệu quả của chính sách đầu tư hạ tầng, hỗ trợ nhà ở, trợ giúp y tế, giáo dục và khuyến khích phát triển sản xuất. Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trở thành điểm nhấn quan trọng, giúp người dân “an cư”, từ đó yên tâm lao động sản xuất. Ở các địa bàn miền núi, nhiều hộ đã chuyển đổi sang trồng các loại cây dược liệu mang lại giá trị cao, góp phần thay đổi tư duy sản xuất và nâng cao thu nhập.

Ngay từ đầu nhiệm kỳ, tỉnh đã cụ thể hóa chủ trương của Trung ương thông qua các chương trình hành động rõ ràng, gắn với phong trào thi đua “Vì người nghèo – Không để ai bị bỏ lại phía sau”. Phong trào được triển khai sâu rộng, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và các tầng lớp nhân dân. Các phong trào “Tuyên Quang chung sức xây dựng nông thôn mới”, “Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát” đã trở thành động lực thúc đẩy giảm nghèo trên diện rộng.

Qua các công tác thực hiện được, tính đến ngày 1/7/2025, tỉnh Tuyên Quang sau sáp nhập đã đạt nhiều dấu ấn nổi bật: tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm từ 23,45% xuống còn 10,19%, bình quân 4,42%/năm; tỷ lệ hộ nghèo là người dân tộc thiểu số giảm từ 37,31% xuống còn 16,04%, mức giảm bình quân 7,09%/năm, gấp đôi chỉ tiêu đề ra. Tỉnh cũng miễn, giảm học phí và hỗ trợ chi phí học tập cho hơn 138.955 lượt học sinh nghèo, cận nghèo và học sinh vùng khó khăn; hỗ trợ 100% hộ nghèo, cận nghèo tham gia bảo hiểm y tế.

Sau 5 năm triển khai ba chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025, Tuyên Quang đã huy động tổng nguồn lực hơn 64.000 tỷ đồng, trong đó ngân sách Nhà nước hơn 7.350 tỷ đồng (11,5%), còn lại là huy động từ các nguồn lực xã hội. Riêng chương trình xây dựng nông thôn mới huy động hơn 59.000 tỷ đồng, ưu tiên đầu tư hạ tầng và phát triển sản xuất.

Đến nay, Tuyên Quang đã có 88/121 xã đạt chuẩn nông thôn mới (72,72%), trong đó 20 xã đạt chuẩn nâng cao, 8 xã đạt chuẩn kiểu mẫu; hạ tầng được đầu tư đồng bộ với gần 1.350km đường giao thông được bê tông hóa, 191 công trình thủy lợi, 65 công trình nước sinh hoạt, nhiều nhà văn hóa, trạm y tế, trường học được nâng cấp; 275 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên; 100% xã có Internet và dịch vụ công trực tuyến được triển khai.

Nhờ đó, diện mạo nông thôn có nhiều đổi thay tích cực: sáng - xanh - sạch - đẹp, kinh tế nông nghiệp chuyển sang hướng ứng dụng công nghệ nhằm gia tăng giá trị và thu nhập của người dân.

Tới 1/7/2025, tỷ lệ hộ nghèo tại Tuyên Quang giảm từ 23,45% xuống còn 10,19%. Ảnh: Thu Trang/Mekong ASEAN

Một số mô hình kinh tế tiêu biểu thúc đẩy giảm nghèo ở Tuyên Quang

Xã Quản Bạ thuộc vùng Cao nguyên đá Đồng Văn, cách trung tâm tỉnh Tuyên Quang gần 200 km về phía Bắc. Với diện tích hơn 102 km2 và 30 thôn bản, địa phương là nơi cư trú của nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số như Mông, Dao, Bố Y, Nùng, Tày… Điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, địa hình chủ yếu là núi đá, thiên tai diễn biến phức tạp cùng hạ tầng chưa đồng bộ khiến đời sống người dân còn gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, nhận thức hạn chế và tâm lý trông chờ vào chính sách hỗ trợ vẫn tồn tại, gây cản trở lớn đến mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Trước những thách thức này, cấp ủy và chính quyền xã Quản Bạ đã triển khai nhiều giải pháp nhằm thay đổi tư duy phát triển. Công tác tuyên truyền được chú trọng để khơi dậy tinh thần tự lực, tự cường, giúp người dân chủ động tạo sinh kế và vươn lên thoát nghèo. Các nguồn lực từ ba chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 – 2025 và chương trình phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030 được lồng ghép hiệu quả, tạo “đòn bẩy” để cải thiện đời sống và hỗ trợ hộ nghèo tiếp cận cơ hội sản xuất.

Trong định hướng giảm nghèo, Quản Bạ tập trung phát huy các thế mạnh sẵn có, đặc biệt là phát triển nông nghiệp hàng hóa gắn với liên kết tiêu thụ. Tại các thôn có điều kiện đất đai và nguồn nước thuận lợi như Vĩnh Tiến, Tân Tiến, Đông Tinh, Bó Lách…, mô hình chuyển đổi cây trồng được đẩy mạnh. Mỗi năm, xã chuyển đổi gần 350 ha diện tích kém hiệu quả sang cây trồng có giá trị kinh tế cao; xây dựng vùng rau chuyên canh khoảng 250 ha; giá trị sản xuất đạt trung bình 72 triệu đồng trên mỗi ha, tạo nền tảng quan trọng cho mục tiêu nâng cao thu nhập người dân.

Việc chuyển đổi diện tích cây trồng kém hiệu quả sang các loại cây mang lại giá trị kinh tế cao đang trở thành hướng đi chủ lực tại xã Quản Bạ, tỉnh Tuyên Quang. Cùng với đó, xã đã thu hút doanh nghiệp và hợp tác xã tham gia liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp như Công ty TNHH Dưa Leo Quê Vùng Miền, HTX Cộng Đồng Nặm Đăm, HTX Dịch Vụ Tổng Hợp Bình An và HTX Kim Thăng. Các đơn vị này hỗ trợ bao tiêu sản phẩm dưa chuột, dược liệu, mật ong và chè Shan Tuyết, góp phần ổn định đầu ra cho nông sản địa phương.

Ngoài tập trung phát triển các giống cây trồng, xã Quản Bạ đồng thời chú trọng phát triển du lịch cộng đồng dựa trên bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số, tạo thêm nguồn thu nhập cho người dân và góp phần cải thiện đời sống. Hệ thống hạ tầng và các dịch vụ phục vụ du lịch được đầu tư, lượng khách đến địa phương tăng đều qua các năm.

Trong khuôn khổ các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 đến 2030, chỉ riêng năm 2025 xã Quản Bạ được phân bổ hơn 6,1 tỷ đồng để hỗ trợ sản xuất và xóa nhà tạm cho 121 hộ nghèo, cận nghèo. Nhờ sử dụng hiệu quả nguồn lực, thu nhập bình quân đầu người đạt 48,6 triệu đồng mỗi năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh và diện mạo nông thôn đổi thay rõ rệt.

Bên cạnh đó, kinh tế số đang được đẩy mạnh. Tại thôn Lùng Thàng, xã Quản Bạ hiện có nhiều điểm bán hàng trực tuyến cộng đồng được triển khai nhằm giới thiệu và tiêu thụ các sản phẩm đặc trưng như mật ong bạc hà, chè Shan Tuyết, rượu ngô men lá, thảo dược, thổ cẩm và thịt hun khói. Dữ liệu sản phẩm được tích hợp lên các sàn thương mại điện tử với hình ảnh và video giới thiệu quy trình sản xuất. Việc ứng dụng công nghệ góp phần mở rộng thị trường, nâng cao giá trị hàng hóa và cải thiện thu nhập của người dân. Một số hợp tác xã đạt doanh thu từ 500 triệu đồng đến một tỷ đồng mỗi năm nhờ bán hàng online.

Xã Quản Bạ khai trương điểm bán hàng online tại thôn Lùng Thàng. Ảnh: Cổng TTĐT xã Quản Bạ

Song song với đẩy mạnh tiêu thụ nông sản qua các nền tảng số, Tuyên Quang cũng chủ động mở rộng thị trường bằng việc đưa sản phẩm đặc trưng tham gia các sự kiện xúc tiến thương mại tại Hà Nội.

Tại Hội chợ Mùa Thu 2025 (diễn ra từ 25/10 đến 4/11), gian hàng của tỉnh Tuyên Quang tại Trung tâm Triển lãm Việt Nam (Đông Anh) được thiết kế mang đậm bản sắc văn hóa Mông, kết hợp giữa truyền thống và hiện đại với cảm hứng từ Cột cờ Quốc gia Lũng Cú và cổng đá vùng núi đá. Hơn 100 sản phẩm công nghiệp và nông nghiệp tiêu biểu của địa phương được trưng bày, cùng với không gian tái hiện văn hóa Mông, Tày đã thu hút sự quan tâm lớn của công chúng. Việc quảng bá các sản phẩm lợi thế như vậy góp phần nâng cao giá trị hàng hóa, mở rộng đầu ra và tạo thêm cơ hội tăng thu nhập cho người dân vùng cao.

Gian hàng tỉnh Tuyên Quang tại Hội chợ Mùa thu 2025. Ảnh: Thu Thảo/Mekong ASEAN

Kết quả này cho thấy tư duy đổi mới trong tổ chức sản xuất, sự hỗ trợ chính sách kịp thời và sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị đang tạo chuyển biến tích cực trong công tác giảm nghèo bền vững, khơi dậy ý chí vươn lên và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân vùng cao.

Thu Trang