UBTVQH cho ý kiến dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự

16/4/2025 Gốc

Chiều 16/4, tiếp tục Chương trình Phiên họp thứ 44, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

Toàn cảnh phiên họp

Bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương

Tại phiên họp, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến cho biết, chủ trương bảo vệ lợi ích công và nhóm dễ bị tổn thương đã được khẳng định trong Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng và gần đây là Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 của Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Hiến pháp và các văn bản pháp luật hiện hành cũng đã có các quy định về bảo vệ lợi ích công và bảo vệ nhóm dễ bị tổn thương.

Mục đích ban hành Nghị quyết là thực hiện thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự công ích nhằm bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương; tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn hiện nay. Đồng thời đánh giá tính hiệu quả của cơ chế Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện để bảo vệ quyền dân sự của chủ thể nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công trong trường hợp không có người khởi kiện. Trên cơ sở đó, sau khi kết thúc thí điểm sẽ tiến hành tổng kết, đưa ra đề xuất, kiến nghị phù hợp.

Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến

Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị Quốc hội cho phép điều chỉnh tên gọi của Nghị quyết thành: “Nghị quyết về việc thí điểm Viện kiểm sảt nhân dân khởi kiện vụ án dân sự công ích” mà nội dung của Nghị quyết vẫn đáp ứng đúng yêu cầu của Bộ Chính trị tại Kết luận số 120-KL/TW ngày 22/01/2025. Đồng thời, đề nghị Quốc hội cho phép việc xây dựng Nghị quyết thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự công ích theo trình tự, thủ tục rút gọn nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tạo cơ sở pháp lý để Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự công ích để bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Theo dự kiến, dự thảo Nghị quyết gồm 4 Chương và 19 Điều. Về phạm vi điều chỉnh, Nghị quyết quy định về việc thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

Quy định cụ thể thứ tự ưu tiên các tiêu chí để lựa chọn Tòa án xét xử

Nêu quan điểm thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp (UBPLTP) tán thành sự cần thiết ban hành Nghị quyết với các lý do được nêu trong Tờ trình của VKSNDTC; thống nhất với đề xuất của cơ quan soạn thảo về xây dựng, ban hành Nghị quyết theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Về tên gọi của Nghị quyết, đa số ý kiến trong Thường trực UBPLTP đề nghị giữ tên của Nghị quyết là “Nghị quyết về việc thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công” để bao quát đầy đủ đối tượng được Nghị quyết điều chỉnh, phù hợp với Kết luận 120-KL/TW của Bộ Chính trị và Chương trình lập pháp năm 2025 đã được UBTVQH quyết định. Một số ý kiến tán thành việc điều chỉnh tên gọi của Nghị quyết là “Nghị quyết về việc thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự công ích” với lý do nêu trong Tờ trình.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng

Bên cạnh đó, Thường trực UBPLTP cơ bản tán thành với việc xác định các chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương và các lợi ích công được bảo vệ quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 3 của dự thảo Nghị quyết. Tuy nhiên, đề bảo đảm chặt chẽ, đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, làm rõ khái niệm “lợi ích công” với các khái niệm lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng để bao quát đầy đủ và thống nhất với quy định của BLDS, BLTTDS, Luật Đất đai và các luật khác có liên quan...

Đồng thời, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cũng nêu rõ quan điểm của Thường trực Ủy ban đối với một số nội dung cụ thể tại dự thảo Nghị quyết. Trong đó, về các trường hợp VKSND khởi kiện và việc tiếp nhận thông tin, thụ lý, kiểm tra, xác minh, Thường trực UBPLTP cho rằng, việc kiểm tra, xác minh, thu thập thông tin, tài liệu, chứng cứ cần làm rõ hành vi vi phạm có thuộc trường hợp bị xử lý vi phạm hành chính hoặc vi phạm pháp luật hình sự hay không để kiến nghị xử lý theo quy định của pháp luật. Việc thông báo cho các chủ thể có liên quan và kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện chỉ thực hiện khi không thuộc trường hợp xử lý nói trên.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh và Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Lê Quang Tùng tại phiên họp

Liên quan tới thẩm quyền xét xử của Tòa án, Thường trực Ủy ban đề nghị làm rõ và quy định cụ thể thứ tự ưu tiên các tiêu chí để lựa chọn Tòa án xét xử như quy định tại Điều 40 của BLTTDS...

Về thẩm quyền khởi kiện, cơ bản tán thành với quy định tại Điều 6 của dự thảo Nghị quyết về thẩm quyền khởi kiện của VKSND. Tuy nhiên, Thường trực UBPLTP đề nghị nghiên cứu quy định tách bạch thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh và thẩm quyền của VKSNDTC trong việc khởi kiện vụ án dân sự công ích...

Xác định rõ thời gian thí điểm, quan tâm nguồn lực thực hiện

Tại phiên họp, các ý kiến tán thành sự cần thiết ban hành Nghị quyết; đồng thời góp ý vào nhiều nội dung tại dự thảo Nghị quyết liên quan tới quy định về các trường hợp VKSND khởi kiện và việc tiếp nhận thông tin, thụ lý, kiểm tra, xác minh; về thẩm quyền xét xử của Tòa án; về thẩm quyền khởi kiện; về nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND và các biện pháp kiểm tra, xác minh, thu thập thông tin, tài liệu, chứng cứ; về quyết định khởi kiện vụ án dân sự công ích; về nguyên tắc tiến hành hòa giải; về hiệu lực thi hành của Nghị quyết, thời hạn và phạm vi áp dụng thí điểm...

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu chỉ đạo tại phiên họp

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định sự cần thiết ban hành nghị quyết thí điểm, trong đó quy định cụ thể phạm vi, đối tượng, lĩnh vực áp dụng (như môi trường, an toàn thực phẩm, quyền của người chưa thành niên, trình tự khởi kiện và cơ chế phối hợp với tòa án) đảm bảo phù hợp với Bộ luật Tố tụng dân sự hiện hành và các văn bản pháp luật liên quan.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý về giới hạn thí điểm, theo đó chỉ áp dụng tại một số địa phương có điều kiện thực hiện thí điểm; xác định thời gian thí điểm 2 năm hoặc 3 năm, sau đó tổng kết, nhân rộng. Đặc biệt cần quan tâm đến nguồn nhân lực hiện có, tăng cường đào tạo về kỹ năng khởi kiện, thu thập chứng cứ và tham gia tố tụng dân sự. Cùng với đó, quan tâm phân bổ ngân sách để hỗ trợ thí điểm được đảm bảo; thiết lập cơ chế giám sát, phối hợp với cơ quan liên quan thành lập ban chỉ đạo và tổ công tác giám sát, đánh giá việc thí điểm thường xuyên, để đảm bảo tính minh bạch, khách quan…

Sẽ trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự tại Kỳ họp thứ 9

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã chủ động, tích cực chuẩn bị hồ sơ dự án Nghị quyết của Quốc hội thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công để kịp thời thể chế hóa Nghị quyết số 27-NQ/TW và Kết luận số 120-KL/TW của Bộ Chính trị, đáp ứng yêu cầu thực tiễn; đánh giá cao Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đã chủ động phối hợp với cơ quan liên quan, cơ quan soạn thảo khẩn trương nghiên cứu, tổ chức thẩm tra sơ bộ dự án Nghị quyết.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu kết luận nội dung phiên họp

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất với nội dung của dự thảo Nghị quyết và báo cáo thẩm tra sơ bộ. Trên cơ sở ý kiến tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Viện kiểm sát nhân dân tối cao nghiên cứu tiếp thu để tiếp tục rà soát, chỉnh lý các quy định của dự thảo Nghị quyết đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất, khả thi, bám sát tinh thần đổi mới tư duy lập pháp, yêu cầu sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; thực hiện nghiêm Quy định số 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật...

Đồng thời, Ủy ban Thường vụ thống nhất giữ tên gọi của Nghị quyết là “Nghị quyết về việc thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công” như đã xác định trong Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025; Tiếp tục rà soát làm rõ nội hàm khái niệm “lợi ích công” và rà soát, quy định cụ thể các chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương; không quy định điều khoản quét.

Nghiên cứu quy định cụ thể thứ tự ưu tiên các tiêu chí để xác định Tòa án có thẩm quyền xét xử vụ án dân sự do Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện; rà soát, chỉnh lý các quy định về: thẩm quyền khởi kiện; nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân; các biện pháp kiểm tra, xác minh, thu thập thông tin, tài liệu, chứng cứ; căn cứ, điều kiện để Viện kiểm sát nhân dân quyết định khởi kiện; sự tham gia của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan; nguyên tắc tiến hành hòa giải... bảo đảm chặt chẽ, phù hợp với quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự và các luật có liên quan...

Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị, Viện kiểm sát nhân dân tối cao nghiên cứu, tiếp thu, hoàn thiện hồ sơ dự án Nghị quyết trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 và gửi hồ sơ đến các vị đại biểu Quốc hội chậm nhất là ngày 20/4/2025. Đồng thời, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tiến hành thẩm tra chính thức dự án Nghị quyết để báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9.

*** Một số hình ảnh tại Phiên họp: