Úc chấp nhận Mỹ và phải trả giá đắt với Trung Quốc khi chiến tranh thương mại chạm đến điểm mấu chốt

Một ngư dân ở Fremantle, Tây Úc, đang nuôi một trong những con tôm hùm đá sẽ sớm được đưa sang thị trường Trung Quốc. Nhưng cuối năm ngoái, Bắc Kinh đã đột ngột áp đặt lệnh cấm nhập khẩu tôm hùm của Úc sau khi các quan chức Trung Quốc tuyên bố các mẫu tôm hùm này có chứa kim loại nặng. Ảnh: Trevor Collens/ Getty Images.

Kẹt giữa thương chiến Mỹ-Trung

Úc hiện đang bị kẹt giữa một cuộc chiến khốc liệt về thương mại giữa hai siêu cường lớn nhất thế giới Mỹ - Trung.

Đối tác thương mại lớn nhất của Úc là Trung Quốc, dự kiến sẽ trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới. Đó hẳn là một tin tốt, nhưng có một điểm mới: Canberra cũng khao khát sự an ninh và tính hợp pháp mà nó có được khi liên minh với Mỹ và phương Tây.

Khi Bắc Kinh và Washington nhắm vào các tham vọng kinh tế và quân sự của nhau trong chu kỳ leo thang căng thẳng, một số người ở Úc đã lo ngại rằng đất nước của họ có thể sẽ phải trả giá vì bị kẹt giữa hai kẻ thù địa chính trị.

Các chuyên gia cho rằng những lợi ích chiến lược cạnh tranh đó và sự chuyển hướng chiến lược gần đây của Canberra sang phương Tây một phần là nguyên nhân dẫn đến cuộc chiến thương mại kéo dài một năm với Bắc Kinh - và khiến giá tôm hùm giảm mạnh.

Cho đến gần đây, Trung Quốc chiếm khoảng 96% xuất khẩu tôm hùm đá phía nam của Úc, một giao dịch thương mại to lớn trị giá hơn nửa tỷ USD mỗi năm cho Úc.

Nhưng cuối năm ngoái, Bắc Kinh đã đột ngột áp đặt lệnh cấm nhập khẩu tôm hùm của Úc sau khi các quan chức Trung Quốc tuyên bố các mẫu tôm hùm này có chứa kim loại nặng.

Andrew Ferguson, giám đốc điều hành của Ferguson Australia Group, một công ty thủy sản có trụ sở tại Adelaide, Nam Úc, cho biết: “Chúng tôi là một con tốt trong toàn bộ cuộc chiến này.”

Việc mất đi thị trường tôm hùm ở Trung Quốc đã tàn phá doanh nghiệp của Andrew Ferguson.

Andrew Ferguson đã nói trong một cuộc gọi điện thoại với một tờ báo rằng: “Covid không hề giúp ích cho chúng tôi. Trung Quốc chắc chắn đã chọn một thời điểm thích hợp để làm điều này bởi vì nó đang làm tổn thương chúng tôi với toàn bộ sức mạnh của họ.”

Lệnh cấm tôm hùm của Trung Quốc đã nhanh chóng bị người Úc lên án như một động thái khác trong tranh chấp thương mại kéo dài giữa hai nước mà đã làm ảnh hưởng đến các mặt hàng nông sản xuất khẩu chính khác của Úc như lúa mạch, rượu vang và thịt bò.

Các mối quan hệ căng thẳng đã leo thang đến mức Bắc Kinh về cơ bản đã đình chỉ tất cả các cuộc trao đổi thông thường nhất giữa hai bên và cáo buộc Canberra có “tư duy Chiến tranh Lạnh”. Truyền thông nhà nước Trung Quốc và bộ ngoại giao thường xuyên công kích Úc khi áp dụng các chính sách chống Trung Quốc theo lệnh của Mỹ.

Hôm thứ 7 vừa qua, chính phủ Úc cho biết họ đang nộp đơn khiếu nại chính thức lên Tổ chức Thương mại Thế giới WTO về việc Trung Quốc áp thuế chống bán phá giá đối với rượu vang xuất khẩu của Úc.

John Blaxland, giáo sư nghiên cứu tình báo và an ninh quốc tế tại Đại học Quốc gia Úc cho biết: “Chúng tôi đang đối mặt với một câu hỏi hóc búa về những thứ mà chúng tôi chưa từng thấy trong nhiều thế hệ.”

Úc không thể từ bỏ quan hệ với Mỹ

Ông John Blaxland nói rằng Úc sẽ không từ bỏ quan hệ đồng minh với Mỹ và sẵn sàng chịu đựng nỗi đau kinh tế bằng chi phí của mình, vì “sợ chính trị bị lãng quên”.

John Blaxland nói qua điện thoại từ Canberra rằng: “Trong lịch sử, các nhà lãnh đạo, thủ tướng Úc đã tìm cách cân bằng các mối quan hệ an ninh với Mỹ với các lợi ích thương mại với Trung Quốc. Nhưng trong thời gian gần đây, điều đó ngày càng trở nên có vấn đề. Hiện này chúng tôi rất có thể sẽ tăng gấp đôi quan hệ với Mỹ và đẩy lùi các mối đe dọa và ép buộc từ Trung Quốc”.

Thủ tướng Úc Scott Morrison vừa dành một tuần ở châu Âu trong một cuộc họp các nhóm G7, tập hợp các đồng minh để giúp đảm bảo hòa bình và ổn định ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương - và tìm kiếm sự hỗ trợ ngoại giao cho cuộc chiến thương mại đang diễn ra của Canberra với Bắc Kinh.

Tham dự cuộc họp Nhóm G7 với tư cách khách mời, ông đã gặp Tổng thống Joe Biden bên lề và ký kết một thỏa thuận thương mại tự do mới lớn với nước chủ nhà Anh.

Sau các cuộc gặp riêng của Morrison ở London và Paris, Thủ tướng Anh Boris Johnson và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết các quốc gia của họ sẽ sánh vai” với Úc.

Tuy nhiên, Thủ tướng Anh Johnson đã nhanh chóng bổ sung thêm rằng “không ai muốn rơi vào một cuộc Chiến tranh Lạnh mới với Trung Quốc.”

G7 cũng đưa ra tuyên bố trừng phạt Bắc Kinh vì đàn áp thiểu số người Duy Ngô Nhĩ và các hành vi vi phạm nhân quyền khác, cũng như “các chính sách và thực tiễn phi thị trường” làm suy yếu nền kinh tế toàn cầu.

Trung Quốc, hiện là đang nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sau Mỹ, họ không phải là một phần của khối G7 và đã bị choáng váng trước những lời chỉ trích mà nhóm G7 đưa ra với họ.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Zhao Lijian đã mô tả tuyên bố của G7 là cố ý vu khống và can thiệp quá sâu.

Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Úc đã đi xuống kể từ khi Canberra cấm các khoản tài trợ chính trị nước ngoài vào năm 2017, sau đó trở nên tồi tệ hơn khi Úc cấm tập đoàn công nghệ khổng lồ Huawei Technologies của Trung Quốc vào mạng 5G vào năm 2018. Nhưng quan hệ giữa hai bên thực sự giảm mạnh vào năm ngoái sau khi Morrison dẫn đầu các cuộc gọi quốc tế cuộc điều tra về nguồn gốc của Covid-19.

Tuy nhiên, một trong những điểm tranh cãi chính là các ưu tiên quốc gia và chính sách đối ngoại của Úc đều nghiêng về Mỹ.

Theo bà Jane Golley, giám đốc Trung tâm Úc về Trung Quốc trên thế giới tại Đại học Quốc gia: “Từ quan điểm của Bắc Kinh, chính sách đối ngoại của Úc đã thay đổi “khá đáng kể” đối với Mỹ”.

Bà nói: “Họ luôn duy trì một liên minh mạnh mẽ, nhưng họ đã lên tiếng nhiều hơn về liên minh đó và tạo thêm khoảng cách với Bắc Kinh trong vài năm qua”.

Các nhà kinh tế cho rằng việc Canberra sẵn sàng thực hiện chính sách hạn chế Trung Quốc của Washington đã có tác động trực tiếp đến mối quan hệ thương mại của Úc với Trung Quốc.

James Laurenceson, Giám đốc Học viện Quan hệ Úc-Trung tại Đại học Công nghệ Sydney, cho biết: “Bắc Kinh không có vấn đề gì với việc Úc là đồng minh an ninh của Mỹ nhưng vấn đề của nó là khi Úc sử dụng liên minh đó để tấn công Trung Quốc”.

Ông nói thêm: “Chúng tôi đang báo hiệu với Mỹ rằng chúng tôi muốn họ ở lại. Vì vậy, chúng tôi đã thực hiện nhiều động thái bất lợi cho Trung Quốc, cho dù đó là cấm Huawei, hay bạn biết đấy, kêu gọi các hành động của Trung Quốc ở Biển Đông, hay liệu kêu gọi một cuộc điều tra về nguồn gốc Covid-19”.

Nhưng vướng mắc của Úc với Trung Quốc về các vấn đề chính sách đã khiến Úc phải trả giá khi họ phải trải qua những rủi ro thương mại lớn và đi kèm với chi phí kinh tế.

Theo Cục Thống kê Úc, Trung Quốc chiếm gần 40% tổng kim ngạch xuất khẩu của Úc.

Trong suốt 13 tháng qua, Trung Quốc đã hạn chế nhập khẩu thịt bò Úc và đánh thuế tổng cộng 80% đối với lúa mạch và hơn 200% đối với nhập khẩu rượu vang.

Những vấn đề trên đã thực sự ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận của Úc, cụ thể xuất khẩu sang Trung Quốc đã giảm khoảng 2,3 tỷ USD vào năm 2020.

Cơ hội duy nhất của Úc là sự phụ thuộc của Trung Quốc vào quặng sắt của Úc, nhưng điều đó có lẽ cũng không còn tồn tại lâu.

Blaxland nói rằng Trung Quốc đã đưa Úc ra như một tấm gương với các quốc gia khác, họ cảnh báo các nước khác về hậu quả của việc gây ra bất lợi cho họ.

Huy Hoàng