Ukraine dựa vào EU để mạnh hơn, đổi lại Kiev có thể giúp 'một việc lớn'

Cuộc xung đột Nga-Ukraine đã thúc đẩy ngành công nghiệp sản xuất vũ khí của Ukraine. (Nguồn: EPA)

Năng lực tự sản xuất vượt trội

Trong một bài phân tích gần đây trên trang Politico, ôngMelania Parzonka, Điều phối viên Chương trình Nga và Á-Âu của Viện Chatham House đã đăng bài phân tích nhận định rằng việc mở cửa ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine sẽ tạo điều kiện hợp tác sâu hơn với EU, đồng thời giúp nền kinh tế Ukraine hưởng lợi trực tiếp từ quá trình tăng cường an ninh quốc phòng của châu Âu.

Hiện Quốc hội Ukraine đang thảo luận về việc nới lỏng các hạn chế thời chiến đối với xuất khẩu vũ khí trong nước, đồng thời xem xét nhiều mô hình hợp tác quốc tế khác nhau.

Lệnh "cấm" xuất khẩu được Ukraine ban hành khi nổ ra cuộc xung đột với Nga, nhằm đảm bảo mọi nguồn cung quân sự thiết yếu đều được giữ lại trong nước. Để đối phó với Moscow, vốn sở hữu kho vũ khí lớn hơn nhiều lần, Kiev cần tận dụng mọi nguồn lực vũ trang trong nước.

Tuy nhiên, theo thời gian, năng lực sản xuất quốc phòng của Ukraine đã vượt xa các hợp đồng đặt hàng của nhà nước cũng như ngân sách mà chính phủ có thể chi trả.

Khu vực quốc phòng tư nhân Ukraine có khả năng sản xuất thêm hơn 1,7 triệu thiết bị bay không người lái (drone) và hệ thống tác chiến điện tử (EW) so với mức hiện tại.

Do vậy, có nhiều cách để khai thác tiềm năng này. Một là, các đối tác quốc tế có thể mua vũ khí từ các nhà sản xuất tư nhân thay cho chính phủ Ukraine — mô hình này gọi là "mô hình Đan Mạch".

Hai là, Ukraine có thể cho phép xuất khẩu vũ khí. Những người ủng hộ hướng đi này cho rằng thuế và doanh thu từ xuất khẩu sẽ tạo nguồn tài chính giúp Ukraine phát triển thêm các năng lực mới, đồng thời tăng ngân sách để đáp ứng nhu cầu trong nước thông qua các hợp đồng mua sắm của nhà nước.

Với các đồng minh của Ukraine, đặc biệt là châu Âu, điều này sẽ mở ra nguồn cung vũ khí và thiết bị đã được thử nghiệm trên thực địa.

Tất nhiên, xu hướng này vẫn gặp phải không ít rào cản. Loại vũ khí mà Ukraine sẵn sàng xuất khẩu cũng có thể gây ảnh hưởng nhất định đến bên mua. Cuộc xung đột Nga-Ukraine đã thúc đẩy nhanh chu kỳ đổi mới công nghệ.

Các thiết bị bay không người lái, xe không người lái trên mặt đất đều nhanh chóng trở nên lỗi thời. Những hệ thống thay đổi nhanh như vậy tuy mang lại ưu thế công nghệ trước đối thủ, nhưng lại không phù hợp với mục tiêu tích trữ vũ khí để phòng ngừa cho các rủi ro trong tương lai.

Binh lính Ukraine phóng máy bay không người lái vào các vị trí của Nga gần Bakhmut, vùng Donetsk. (Nguồn: AP)

Đôi bên cùng có lợi

Mặc dù vậy, có một yếu tố cần được tính đến. Đó là vượt lên trên vấn đề xuất khẩu vũ khí, đây còn là câu chuyện về việc hỗ trợ hệ sinh thái quốc phòng mới của châu Âu.

Quân đội châu Âu sẽ hưởng lợi lớn nếu tiếp cận được nguồn sản xuất vũ khí trong nước của Ukraine, cho phép họ huấn luyện binh sĩ về tác chiến bằng drone, tích hợp đơn vị drone vào hệ thống chỉ huy, từ đó thích ứng với chiến tranh hiện đại với chi phí thấp.

Với châu Âu, việc xây dựng từ đầu ngành công nghiệp drone sẽ mất nhiều năm, trong khi hợp tác với Ukraine mang lại giải pháp sẵn có để bù đắp những thiếu hụt năng lực.

Về phía Ukraine, hiện hơn 40% số vũ khí quân đội đang sử dụng được sản xuất trong nước, tập trung nhiều vào các hệ thống vũ khí tiên tiến.

Tuy nhiên, Kiev vẫn cần mở rộng năng lực sản xuất các loại vũ khí chiến lược, đặc biệt là tên lửa hành trình, tên lửa đạn đạo và hệ thống phòng không chiến lược, đây chính là lĩnh vực cần hợp tác và đầu tư từ các đối tác châu Âu.

Một yếu tố thuận lợi cho hợp tác giữa hai bên, đó là EU vừa thiết lập quỹ quốc phòng trị giá 150 tỷ Euro trong khuôn khổ Sáng kiến An ninh cho châu Âu (SAFE), cho phép Ukraine tham gia các chương trình mua sắm quốc phòng chung và vay vốn cùng các quốc gia thành viên EU.

Đáng chú ý, các khoản quỹ này chỉ được sử dụng cho sản phẩm quốc phòng có ít nhất 65% linh kiện được sản xuất tại một quốc gia EU, Na Uy hoặc Ukraine.

Trên cơ sở đó, Kiev đã thiết lập một số liên doanh thành công với các đối tác quốc phòng châu Âu như Rheinmetall hay Thales. Nếu Ukraine có thể mở cửa xuất khẩu quốc phòng, họ sẽ hưởng lợi nhiều hơn nữa từ chương trình mới của EU.

Trong bối cảnh đàm phán hòa bình Nga-Ukraine vẫn mong manh và một lệnh ngừng bắn vẫn còn xa vời, nhu cầu củng cố lực lượng vũ trang và năng lực quốc phòng của Ukraine vẫn rất cấp thiết, đồng thời tận dụng kinh nghiệm của Ukraine để phục vụ tiến trình tăng cường an ninh quốc phòng của châu Âu.

Mở cửa ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine sẽ thúc đẩy quá trình hội nhập và hợp tác với EU, đồng thời giúp nền kinh tế Ukraine hưởng lợi trực tiếp từ các chính sách an ninh chiến lược của khối này.

(theo Politico)

Vy Anh