Ukraine mở mặt trận mới nhắm vào 'hạm đội bóng tối' của Nga

Các đòn đánh nhằm vào 4 tàu chở dầu trong thời gian gần đây cho thấy Ukraine đang mở rộng mặt trận trên biển, hướng tới các hoạt động xuất khẩu năng lượng – lĩnh vực được coi là trụ cột tài chính của Nga trong bối cảnh xung đột kéo dài.

Trong vài tuần qua, Ukraine đã nhiều lần sử dụng máy bay không người lái tấn công các tàu chở dầu thuộc cái gọi là “hạm đội bóng tối” của Nga. Diễn biến này không chỉ làm gia tăng căng thẳng trên các tuyến hàng hải mà còn cho thấy Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) ngày càng chủ động hơn trong việc mở rộng phạm vi hoạt động, đồng thời công khai thừa nhận vai trò của mình trong các chiến dịch này.

Một tàu chở dầu bốc cháy sau các cuộc tấn công ở Biển Đen, gần eo biển Bosphorus, hồi tháng 11/2025. Ảnh:Tổng cục Hàng hải Thổ Nhĩ Kỳ/Reuters

Tối 19/12, một tàu chở dầu bị tấn công bằng máy bay không người lái tại Địa Trung Hải, trong khi 3 tàu khác bị đánh trúng bằng xuồng không người lái ở Biển Đen. Đây là những cuộc tấn công đầu tiên nhằm vào các tàu chở dầu bị cho là né tránh trừng phạt của Nga mà Kiev chính thức xác nhận kể từ khi xung đột bùng phát năm 2022.

Ukraine mở rộng chiến dịch trên biển

Cuộc tấn công gây chú ý nhất nhằm vào tàu chở dầu Qendil treo cờ Oman, xảy ra tại vùng biển trung lập ngoài khơi Libya, cách Ukraine hơn 2.000 km. Theo các nguồn tin trong SBU, vụ tấn công này được mô tả là một chiến dịch đặc biệt có quy mô và mức độ phức tạp cao, được chuẩn bị qua nhiều giai đoạn. Phía Ukraine không công bố chi tiết kỹ thuật hay địa điểm phóng máy bay không người lái, song nhấn mạnh rằng mục tiêu của chiến dịch là các tàu bị cho là tham gia vào hoạt động né tránh các biện pháp trừng phạt quốc tế, vốn đang gây tranh cãi trong lĩnh vực hàng hải toàn cầu.

SBU cho biết con tàu không chở dầu tại thời điểm bị tấn công và không phát sinh nguy cơ tràn dầu, đồng thời khẳng định các hoạt động này được tiến hành trong bối cảnh Ukraine coi việc bảo vệ lợi ích an ninh và kinh tế của mình là cần thiết. Các tuyên bố từ Kiev cũng cho thấy Ukraine muốn phát đi thông điệp rằng xung đột không chỉ giới hạn trên bộ mà còn lan sang các không gian chiến lược khác, trong đó có hàng hải và chuỗi cung ứng năng lượng.

Đáng chú ý, vụ việc diễn ra cùng ngày với cuộc họp báo cuối năm của Tổng thống Nga Vladimir Putin, trong đó ông khẳng định các cuộc tấn công nhằm vào đội tàu chở dầu sẽ không làm gián đoạn nguồn cung năng lượng, đồng thời cảnh báo Nga sẽ có phản ứng phù hợp.

Trước đó, cuối tháng 11, xuồng không người lái Sea Baby của Ukraine đã tấn công 2 tàu Kairos và Virat treo cờ Gambia ngoài khơi Thổ Nhĩ Kỳ. Cả 2 tàu đều nằm trong danh sách trừng phạt của Liên minh châu Âu (EU) và được cho là đang trên đường tới cảng Novorossiysk để nhận dầu. Theo phía Ukraine, các tàu này không chở hàng tại thời điểm bị tấn công và đều bị hư hại nặng.

Đến ngày 10/12, tàu Dashan treo cờ Comoros tiếp tục bị xuồng không người lái tấn công ở Biển Đen, khi nó đang trên hành trình tới cảng Novorossiysk của Nga. Video do phía Ukraine công bố cho thấy các thiết bị không người lái tiếp cận con tàu trước khi xảy ra hỏa hoạn.

Ảnh vệ tinh chụp hồi tháng 11 cho thấy các kho chứa dầu bị hư hại tại cảng Novorossiysk của Nga trên Biển Đen, sau cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái của Ukraine.Nguồn: Vantor/Reuters

Chuỗi vụ việc từ cuối tháng 11 đến giữa tháng 12 cho thấy chiến dịch của Ukraine nhằm vào các tàu chở dầu đã mở rộng rõ rệt cả về tần suất lẫn phạm vi địa lý. Trước đó, trong năm 2024 và đầu năm 2025, Ukraine chủ yếu tập trung tấn công các nhà máy lọc dầu và cơ sở hạ tầng năng lượng của Nga trên đất liền.

Ông Andrii Klymenko, điều hành một nhóm giám sát hạm đội bóng tối cho Viện Nghiên cứu Chiến lược Biển Đen của Ukraine, cho biết Ukraine “sẽ theo đuổi một chính sách quyết đoán”. “Chúng tôi sẽ tấn công bất cứ tàu nào đến Novorossiysk hoặc các cảng khác của Nga để lấy dầu – trước khi chúng lấy được dầu”, ông nhấn mạnh.

Sau các vụ tấn công này, Nga đã tiến hành một số đòn tập kích bằng máy bay không người lái nhằm vào khu vực cảng biển của Ukraine, trong đó có cảng Chornomorsk.

Những diễn biến trên làm dấy lên lo ngại căng thẳng trên biển có thể ảnh hưởng tới hoạt động thương mại dân sự, khiến các công ty vận tải và bảo hiểm cân nhắc lại mức độ hoạt động tại khu vực Biển Đen.

Nhắm vào “Hạm đội bóng tối”

Nga được cho là đã xây dựng một “hạm đội bóng tối” gồm hàng trăm tàu chở dầu cũ, nhiều tàu có chủ sở hữu không rõ ràng, treo cờ các nước thứ ba và hoạt động ngoài phạm vi giám sát của phương Tây, nhằm duy trì xuất khẩu dầu trong điều kiện bị trừng phạt.

Theo các tổ chức nghiên cứu quốc tế, Nga hiện có khoảng 1.000 tàu thuộc diện này, nhiều tàu đã trên 15 năm tuổi, mua bảo hiểm ngoài phương Tây, thường xuyên tắt hoặc gây nhiễu hệ thống định vị và tiến hành chuyển tải dầu trên biển để che giấu nguồn gốc.

Trong khi đó, Mỹ và các đối tác đã liên tục siết chặt các biện pháp trừng phạt nhằm vào xuất khẩu dầu của Nga. Từ cuối năm 2022, cơ chế áp trần giá dầu 60 USD/thùng đối với dầu thô Nga vận chuyển bằng đường biển được triển khai, kèm theo các hạn chế về dịch vụ vận tải, bảo hiểm và tài chính.

Tuy nhiên, Nga đã thích ứng bằng cách điều chỉnh hoạt động xuất khẩu bằng cách mở rộng mạng lưới tàu hoạt động ngoài hệ thống dịch vụ của phương Tây, đồng thời chuyển hướng bán dầu sang châu Á. Ấn Độ và Trung Quốc nhanh chóng trở thành những khách hàng mua dầu lớn nhất của Nga, thay thế vai trò trước đây của Liên minh châu Âu. Dù phải bán với mức chiết khấu sâu, Nga vẫn duy trì được dòng chảy xuất khẩu, qua đó hạn chế phần nào tác động ban đầu của các lệnh trừng phạt.

Năm 2025, Mỹ tiếp tục mở rộng trừng phạt, đưa hàng trăm tàu chở dầu cùng nhiều tập đoàn năng lượng lớn của Nga vào danh sách hạn chế. Các biện pháp này, kết hợp với chi phí vận chuyển và bảo hiểm gia tăng, được cho là đã góp phần khiến giá dầu Urals giảm mạnh trong những tháng cuối năm.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), xuất khẩu dầu của Nga đã giảm trong tháng 11/2025, khi nhiều bên mua trở nên thận trọng hơn trước rủi ro pháp lý và bảo hiểm.

Giới phân tích nhận định, các cuộc tấn công của Ukraine nhằm vào tàu chở dầu có ý nghĩa biểu tượng và tạo sức ép tâm lý, song khó có thể làm gián đoạn nghiêm trọng năng lực xuất khẩu dầu của Nga trong ngắn hạn. Tác động lớn hơn đến từ sự kết hợp giữa các biện pháp trừng phạt quốc tế và các đòn đánh vào hạ tầng lọc dầu, khai thác năng lượng của Nga.

Trong bối cảnh xung đột Nga – Ukraine đã kéo dài gần 4 năm, cộng đồng quốc tế theo dõi sát sao nguy cơ leo thang trên biển, đặc biệt là khả năng ảnh hưởng tới an ninh hàng hải và môi trường. Diễn biến này đặt ra thách thức đối với các nỗ lực duy trì ổn định thị trường năng lượng, trong bối cảnh xung đột Nga – Ukraine vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt rõ ràng.

Hoàng Phạm/VOV.VN Tổng hợp