Ukraine muốn xuất khẩu vũ khí giữa thời chiến, lợi hay hại?

Kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát, Kiev hầu như đã đóng băng hoạt động xuất khẩu vũ khí ra nước ngoài, siết chặt quy định phê duyệt để bảo đảm mọi quả đạn, máy bay không người lái (UAV) và tên lửa đều được giữ lại trong nước.

Tuy nhiên, ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine đang thúc đẩy quyền được xuất khẩu một số loại vũ khí, lập luận rằng việc bán vũ khí ra nước ngoài sẽ hỗ trợ nỗ lực của đất nước trong xung đột.

Theo trang Business Insider, thoạt nhìn, việc xuất khẩu có thể gây cảm giác đi ngược lại lẽ thường hoặc rủi ro trong khi Ukraine đang đối đầu một quốc gia có tiềm lực quân sự rất lớn và phải vật lộn với sự hỗ trợ bất định từ phương Tây. Nhưng các lãnh đạo ngành công nghiệp lập luận rằng xuất khẩu sẽ giúp mở rộng sản xuất, giảm chi phí và củng cố nền tảng quốc phòng của Ukraine.

Lữ đoàn cơ giới hạng nặng số 127 của Ukraine. Ảnh: X

Khai mở tiềm năng sản xuất

Các công ty Ukraine cho rằng họ có thể sản xuất nhiều vũ khí hơn nhiều so với khả năng mua của chính phủ. Ông Serhiy Goncharov - Giám đốc điều hành Hiệp hội Quốc gia các ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine (NAUDI) - cho biết năng lực sản xuất hiện lớn gấp hơn ba lần ngân sách quốc phòng của nhà nước, nhưng không thể khai thác được.

Ông Goncharov nói rằng những giới hạn mang tính áp đặt đối với ngành quốc phòng khiến chi phí tăng và cản trở nghiên cứu. Ông cũng cho rằng các chương trình của phương Tây nhằm thúc đẩy sản xuất ở Ukraine là đáng hoan nghênh nhưng còn rất xa mới có thể lấp đầy khoảng trống này.

Một số công ty cho biết thị trường quốc tế đang có nhu cầu lớn với các mặt hàng của họ và công ty sẵn sàng xuất khẩu ngay nếu các hạn chế được dỡ bỏ. Một số công ty khác thì đang quảng bá trang thiết bị của mình ở nước ngoài, chờ đến ngày có thể bán được.

Theo các công ty này, xuất khẩu sẽ thúc đẩy sản lượng chung, giúp Ukraine thay vì gây hại trong cuộc chiến, đồng thời củng cố sức khỏe của nền công nghiệp quốc phòng.

Quy mô lớn, kéo theo giá thành giảm

Trong sản xuất, khi quy mô lớn hơn và hiệu quả hơn, chi phí cho mỗi sản phẩm thường giảm xuống. Ông Goncharov lập luận rằng với nhiều nguồn tiền đổ vào hơn, các nhà sản xuất có thể làm ra nhiều hơn, vừa cho Ukraine vừa cho khách hàng nước ngoài, và chính phủ Ukraine có thể mua vũ khí với giá thấp hơn.

Vận hành các nhà máy hoặc trung tâm sản xuất ở mức tối đa hoặc gần tối đa cho phép sản xuất ra sản phẩm rẻ hơn, trong khi dây chuyền ngừng hoạt động lại đẩy chi phí tăng lên, ông Goncharov giải thích.

Cũng theo ông Goncharov, sự tăng trưởng mở rộng của ngành quốc phòng trong nước sẽ cho phép các công ty đầu tư nhiều hơn vào nghiên cứu và thử nghiệm công nghệ mới.

Ông Goncharov nói thêm rằng các công ty này cũng sẽ đóng thuế nhiều hơn, qua đó mang lại thêm lợi ích cho Ukraine.

Xuất khẩu cũng sẽ hỗ trợ sản xuất những mặt hàng đặc thù, chẳng hạn các hệ thống chuyên dụng có nhu cầu trong nước thấp nhưng giá trị trên chiến trường cao.

Ví dụ, một công ty Ukraine sản xuất hệ thống hãm cho các máy bay phản lực thời Liên Xô. Không quân Ukraine quy mô nhỏ nên nhu cầu với loại thiết bị này ít, chi phí sản xuất vì thế cao. Trong bối cảnh đó, nhiều nước khác vẫn còn dùng những máy bay cũ thời Liên Xô nên có thể mua chúng.

Ông Goncharov cho rằng nếu có thêm khách hàng quốc tế, Ukraine vừa giảm được chi phí để tự trang bị, vừa phá thế độc quyền của Nga trên thị trường này.

Lữ đoàn cơ giới số 43 của Ukraine. Ảnh: X

Sự quan tâm của nước ngoài đối với vũ khí Ukraine

Chưa rõ chính xác mức độ nhu cầu quốc tế với thiết bị do Ukraine sản xuất là bao nhiêu, nhưng các chuyên gia quốc phòng Ukraine cho biết sự quan tâm là có.

Kinh nghiệm thực chiến giúp các nhà sản xuất Ukraine có lợi thế hơn so với một số công ty phương Tây. Ngành quốc phòng nước này đang chế tạo UAV, hệ thống tác chiến điện tử và nhiều linh kiện sáng tạo, được thử nghiệm ngay trên tiền tuyến và thường xuyên nhận phản hồi từ binh sĩ đang chiến đấu.

Không phải mọi thứ Ukraine sản xuất đều cần thiết ở phương Tây - nơi vốn có kho vũ khí hiện đại và dồi dào hơn, nhưng thành tựu thời chiến của ngành quốc phòng Ukraine vẫn nhận được sự quan tâm từ bên ngoài từ công nghệ chế tạo cho đến phương thức sản xuất nhanh để đưa vũ khí ra mặt trận.

Một số công ty phương Tây đang hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp Ukraine, thậm chí mở cơ sở sản xuất tại Ukraine hoặc tìm mua linh kiện Ukraine vì cho rằng chúng đáp ứng tốt hơn nhu cầu trên chiến trường.

Đáng chú ý, một thành viên NATO là Đan Mạch đã cho phép các công ty Ukraine sản xuất thiết bị ngay trên lãnh thổ Đan Mạch, vừa tránh được nguy cơ bị tên lửa Nga tấn công, vừa tiếp cận được công nghệ của Ukraine.

Khả năng nới lỏng quy định

Trong khi các quy trình phức tạp đã cản trở hoạt động xuất khẩu quốc tế, Ukraine đang xem xét những gì có thể thực hiện. Năm ngoái, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã yêu cầu Bộ Quốc phòng soạn thảo đề xuất về cách Ukraine có thể xuất khẩu sang các quốc gia đối tác hàng đầu.

Ukraine cũng đã tiến hành những bước đi hướng tới việc đồng sản xuất vũ khí ở nước ngoài, cho phép các quốc gia này tiếp cận một phần sản phẩm của Ukraine.

Một ủy ban của quốc hội Ukraine, cùng với Bộ Quốc phòng và các cơ quan khác, cũng đang xây dựng bộ tiêu chí để một số sản phẩm quốc phòng do Ukraine chế tạo có thể được xuất khẩu.

Ông Goncharov cho biết tổ chức của ông ngày càng “lạc quan hơn” rằng “vấn đề này sẽ được giải quyết”.

Có nhiều yếu tố cần cân nhắc khi nói đến khả năng xuất khẩu. Tổ chức NAUDI của ông Goncharov ủng hộ việc kiểm soát chặt chẽ xuất khẩu các thiết bị chất lượng cao đã được chứng minh trong thực chiến, thay vì cho phép tràn lan. Ông cảnh báo rằng việc bán bừa bãi có thể làm tổn hại uy tín quốc tế của Ukraine hoặc khiến công nghệ quan trọng rơi vào tay đối phương.

Ukraine cũng cần bảo đảm cân bằng giữa xuất khẩu và duy trì nguồn trang bị trong nước. Ông Goncharov nhấn mạnh rằng với các nhà sản xuất Ukraine, “ưu tiên số một là đáp ứng nhu cầu quân đội Ukraine. Mọi thứ khác chỉ là bổ sung”.

THẢO VY