Ukraine tiến thoái lưỡng nan tại Pokrovsk và bài học Bakhmut, Avdiivka

Nga đang tiến sát tới việc kiểm soát Pokrovsk, một TP chiến lược ở miền đông Ukraine. Kiev đối mặt lựa chọn quen thuộc: rút lui, chấp nhận thất bại và bảo toàn lực lượng hoặc tiếp tục chiến đấu để trì hoãn chiến thắng của Nga nhưng đánh đổi bằng nguy cơ thương vong lớn hơn, theo tờ The New York Times.

Thế tiến thoái lưỡng nan này đã ám ảnh quân đội Ukraine suốt cuộc chiến, phải chật vật ngăn đà tiến công của Nga. Kiev từng chọn cố thủ trong những trận đánh giằng co ở các TP như Bakhmut và Avdiivka (Donetsk), nhưng cuối cùng đều thất thủ trước Moscow.

Một đội pháo binh Ukraine gần TP Pokrovsk (tỉnh Donetsk). Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Cuộc chiến vì danh dự

Lập luận của Ukraine khi cố giữ các TP càng lâu càng tốt là nhằm buộc quân đội Nga phải tiêu tốn lượng lớn binh lực, từ đó suy yếu hơn trong những trận đánh sau.

Ngoài ra, còn có cả yếu tố chính trị khi hai bên tiến hành cuộc chiến ở mặt trận thông tin. Kiev muốn ngăn Moscow tuyên bố những chiến thắng có thể làm suy giảm tinh thần quân và dân Ukraine, cũng như có thể được Điện Kremlin dùng để thuyết phục Mỹ rằng ủng hộ Ukraine là một canh bạc thua cuộc.

Nhưng khi một phần Pokrovsk đã nằm dưới quyền kiểm soát của Nga và TP lân cận Myrnohrad đối mặt nguy cơ bị bao vây, các nhà phân tích quân sự và một số chỉ huy Ukraine lo ngại rằng Kiev có thể đang lặp lại sai lầm cũ khi cố trụ lại nhiều tuần hoặc nhiều tháng lâu hơn mức cần thiết.

“Ukraine trước đây từng giữ một số vị trí và TP quá lâu sau khi điều kiện trở nên bất lợi” - ông Rob Lee, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại có trụ sở ở Mỹ, nhận định.

Pokrovsk, với dân số thời bình 60.000 người, có thể trở thành TP lớn nhất của Ukraine thất thủ kể từ khi mất Bakhmut vào tháng 5-2023. Việc kiểm soát Pokrovsk sẽ cho Nga một bàn đạp để tiến lên phía bắc và theo đuổi mục tiêu đã nêu: kiểm soát tỉnh Donetsk, nơi Moscow hiện nắm khoảng ¾ diện tích.

Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky thừa nhận tình hình khó khăn quanh Pokrovsk, nói rằng lực lượng Ukraine đang bị áp đảo về quân số. Nhưng ông chưa có bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy sẽ ra lệnh rút lui.

Thay vào đó, đầu tháng này, ông đã tới thăm binh sĩ Ukraine gần Pokrovsk và trao đổi với họ về những nhu cầu trong việc bảo vệ khu vực. Nếu Ukraine tiếp tục chiến đấu để giữ Pokrovsk, nước này có nguy cơ bị cuốn vào giao tranh đô thị kéo dài khi Nga tiếp tục dồn nguồn lực vượt trội vào trận đánh.

Nhận định chung của bộ phận lớn giới quan sát là một cuộc rút quân kịp thời lẽ ra đã có thể cứu sống nhiều binh sĩ, vốn là nguồn lực quý giá nhất của Ukraine trong cuộc chiến tiêu hao với đối thủ mạnh hơn nhiều.

Tác động từ việc thiếu hụt nhân lực

Trong khi Moscow chứng tỏ khả năng bù đắp tổn thất thông qua các chiến dịch tuyển quân thường xuyên với mức thưởng cao, Ukraine phải vật lộn với tình trạng thiếu binh lực chưa thấy hướng bù đắp.

Ông Vyacheslav Shevchuk, chỉ huy một tiểu đoàn máy bay không người lái (UAV) thuộc Lữ đoàn Jaeger Độc lập số 68 của Ukraine, người đang chiến đấu ở Pokrovsk, nói với The New York Times rằng quân đội Ukraine không phù hợp với tác chiến đô thị.

Theo ông Shevchuk, Kiev thiếu binh sĩ để rà soát và dọn sạch các vị trí của đối phương, và không thể sử dụng UAV hiệu quả trong các khu vực xây dựng dày đặc thuận lợi cho quân Nga ẩn nấp. Ukraine cũng dễ tổn thương trước việc Nga sử dụng bom dẫn đường hạng nặng để phá hủy hệ thống phòng thủ.

“Với tôi, số phận của TP này dường như đã được định đoạt. Chúng ta phải bảo vệ binh sĩ của mình và rút họ về đúng lúc. Tôi không thấy điều gì sai hay đáng xấu hổ trong việc rút lực lượng về những vị trí có lợi hơn” - ông Shevchuk nói.

Pokrovsk và Myrnohrad từ lâu đã là những tấm lá chắn trước các đợt tiến công của Nga ở Donetsk. Lực lượng Moscow bắt đầu tấn công 2 TP này hơn một năm trước nhưng bị chặn lại do hệ thống phòng thủ kiên cố của Ukraine và việc sử dụng rộng rãi UAV để phát hiện và đối phó các cuộc tấn công đang áp sát.

Tuy vậy, các đợt tấn công lặp đi lặp lại đã bào mòn hệ thống phòng thủ của Ukraine. Lực lượng Nga hiện ngày càng dựa vào các nhóm xung kích nhỏ để lẩn qua những tuyến phòng ngự thưa quân của Ukraine mà không bị phát hiện. Nga cũng tận dụng thời tiết xấu gần đây - vốn cản trở hoạt động của UAV trinh sát Ukraine - để tiến sâu vào TP.

Việc Ukraine có thể ghìm chân lực lượng Nga trong giao tranh đường phố ở Pokrovsk trong thời gian dài và gây tổn thất cho quân đội Nga hay không vẫn chưa rõ.

Một phi công điều khiển máy bay không người lái của Ukraine tại TP Pokrovsk vào ngày 2-11. Ảnh: Maria Senovilla/EPA/Shutterstock

Bài học từ Bakhmut và Avdiivka

Tại Bakhmut, giao tranh ác liệt kéo dài suốt nhiều tháng trên từng con phố và từng khu nhà, khiến TP trở thành đống đổ nát. Một báo cáo hồi năm ngoái của Viện Nghiên cứu Dịch vụ Hoàng gia Anh (RUSI) cho rằng giữ Bakhmut là hợp lý trong giai đoạn đầu, vì cho phép Kiev “gây tổn thất vượt trội” cho lực lượng Nga.

Nhưng khi quân Nga tiến đủ gần để đưa các tuyến tiếp tế của Ukraine vào tầm pháo, “tỉ lệ thương vong trở nên bất lợi cho Ukraine”, theo báo cáo. Dù vậy, Bộ chỉ huy tối cao Ukraine vẫn quyết định cố thủ để không phát đi tín hiệu yếu thế, đúng lúc Ukraine đang tìm kiếm thêm viện trợ quân sự từ các đối tác phương Tây.

Tổng cộng, khoảng 10.000 binh sĩ Ukraine đã thiệt mạng hoặc bị thương nặng ở Bakhmut, trong khi Nga được cho là chịu thương vong gấp 4 lần, theo báo cáo.

Báo cáo cho rằng lựa chọn tốt nhất cho Ukraine “lẽ ra là rút về một tuyến phòng thủ mới”.

Đến cuối năm 2023, trọng tâm cuộc chiến chuyển sang Avdiivka, một TP được Ukraine củng cố kiên cố ở phía nam Bakhmut. Lực lượng Nga vẫn tiến công bất chấp tổn thất.

Khác với ở Bakhmut, Nga không tiến vào Avdiivka theo hướng trực diện mà dần dần bao vây, nhằm buộc Ukraine rút lui. Moscow sau đó áp dụng chiến thuật này tại các cứ điểm phía đông Ukraine khác như Vuhledar.

Ukraine vẫn giữ lực lượng ở Avdiivka ngay cả khi vòng vây Nga siết chặt. Khi trận chiến kết thúc vào tháng 2-2024, binh sĩ Ukraine phải rút ra qua một hành lang rộng khoảng 1,6 km, dưới hỏa lực nặng từ đối phương. Hàng trăm người có thể đã bị bắt hoặc mất tích trong cuộc rút lui hỗn loạn vào phút cuối.

Hiện nay, người ta lo ngại một kịch bản tương tự có thể xảy ra ở Myrnohrad.

Dựa trên tiến triển ở Pokrovsk và đà tiến công về phía bắc, lực lượng Nga đã tạo ra vòng vây quanh Myrnohrad, để lại một hành lang chưa đến 3 km cho binh sĩ rút lui, theo bản đồ của DeepState, một nhóm Ukraine theo dõi diễn biến chiến trường.

Ông Bohdan Yanush, phó chỉ huy tiểu đoàn thuộc Lữ đoàn Không vận số 79 của Ukraine, cho biết vài trăm binh sĩ Ukraine vẫn có khả năng đang chiến đấu trong vòng vây. Ông Yanush nói rằng ông lo ngại về việc bị bao vây, nhưng ông và các chỉ huy khác trong khu vực cho biết hiện chưa có vòng vây thực sự.

Các binh sĩ cho biết một số tuyến đường vào TP vẫn còn sử dụng được và sương mù cũng cho phép Ukraine luân chuyển binh sĩ vào khu vực Myrnohrad.

“Các lực lượng dự bị đang hoạt động, chỉ huy đang phản ứng và chúng tôi thấy tuyến phòng thủ vẫn vững” - ông Oleksandr Bannikov, hạ sĩ thuộc Lữ đoàn Thủy quân Lục chiến số 38 của Ukraine, nói.

Binh sĩ Ukraine đang chiến đấu ở Myrnohrad cho biết họ chưa nhận được lệnh rút lui, và họ tập trung gây tổn thất nhiều nhất có thể cho quân Nga.

Theo The New York Times, giống như ở Bakhmut và Avdiivka, câu hỏi đặt ra là khi nào cán cân tiêu hao sẽ quay lưng lại với Ukraine.

Nếu binh sĩ không được rút khỏi Pokrovsk và Myrnohrad, “chúng ta có thể rơi vào tình huống không còn ai để bịt các khoảng trống trên tiền tuyến”, theo ông Vitaliy Deinega, người sáng lập tổ chức Come Back Alive – một trong những quỹ từ thiện lớn của Ukraine hỗ trợ quân đội.

“Trong trường hợp đó, những công sự chúng ta đã đào ở phía sau sẽ nhanh chóng rơi vào tay đối phương” - ông Deinega viết trên Facebook.

THẢO VY