Ứng cử viên tiềm năng cho vai trò trụ cột an ninh khu vực phía Đông châu Âu

Khi chiến sự Ukraine làm rung chuyển trật tự khu vực, Ba Lan đã khởi động chương trình mở rộng quân đội lớn nhất thời hậu Chiến tranh Lạnh. Trong ảnh: Xe quân sự được trưng bày tại Triển lãm Công nghiệp Quốc phòng quốc tế lần thứ 32 ở thành phố Kielce, Ba Lan, ngày 3/9/2024. Nguồn: THX/TTXVN

Theo báo cáo vừa được công bố của Tập đoàn RAND (rand.org) có tựa đề "Polish Armed Forces Modernization: A New Cornerstone of European Security?" (Tạm dịch: Hiện đại hóa Các lực lượng vũ trang Ba Lan - Nền tảng mới của an ninh châu Âu), cuộc xung đột ở Ukraine đã thay đổi hoàn toàn cục diện an ninh châu Âu, buộc các quốc gia thành viên NATO phải đánh giá lại năng lực quốc phòng của mình. Trong bối cảnh này, Ba Lan đang nổi lên như một ứng cử viên tiềm năng cho vai trò trụ cột an ninh khu vực phía Đông châu Âu, nhờ vào chương trình hiện đại hóa quân sự tham vọng nhất trong lịch sử hậu Chiến tranh Lạnh của nước này.

Tham vọng quân sự chưa từng có

Chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine đã thúc đẩy Ba Lan thực hiện một cuộc cách mạng thực sự trong lĩnh vực quốc phòng. Các nhà hoạch định chính sách Ba Lan đã khởi động chương trình hiện đại hóa và mở rộng quân đội với quy mô, tốc độ và hướng đi chưa từng có tiền lệ. Đây không chỉ là phản ứng tức thời, mà còn là một chiến lược dài hạn nhằm định vị lại Ba Lan trong kiến trúc an ninh châu Âu.

Kế hoạch này nhận được sự ủng hộ rộng rãi trong nền chính trị Ba Lan, cho thấy sự đồng thuận hiếm có về tầm quan trọng của việc tăng cường quốc phòng. Đến năm 2025, Ba Lan dự kiến sẽ chi khoảng 4,7% GDP cho quốc phòng - một con số ấn tượng so với mức 2% mà NATO khuyến nghị.

Hiện tại, Lực lượng vũ trang Ba Lan có 205.000 quân. Tham vọng của nước này là tăng quân số lên 300.000 vào năm 2035, tương đương mức tăng gần 50%. Nếu thành công, Ba Lan sẽ trở thành lực lượng đóng góp hàng đầu cho năng lực trên bộ của NATO, đồng thời có thể đóng góp có ý nghĩa trong lĩnh vực không quân và hải quân.

Đáng chú ý, một phần đáng kể trong ngân sách quốc phòng Ba Lan sẽ được chuyển cho Mỹ thông qua các hợp đồng vũ khí, tạo ra mối quan hệ hợp tác chiến lược sâu sắc giữa hai nước. Điều này không chỉ hiện đại hóa quân đội Ba Lan mà còn tăng cường khả năng tương tác với các lực lượng NATO.

Thách thức và rủi ro

Tuy nhiên, con đường phía trước không hề bằng phẳng. Việc mở rộng và hiện đại hóa đồng thời đặt ra những thách thức đáng kể, đặc biệt trong bối cảnh thời hạn gấp rút. Câu hỏi then chốt là liệu những nỗ lực tuyển quân nhanh chóng có thể tạo ra mức tăng 50% quân số hay không.

Về mặt tài chính, mặc dù Chính phủ Ba Lan đã tăng mạnh chi tiêu quốc phòng, nhưng nhiều khoản mua sắm được tài trợ thông qua các khoản vay trực tiếp từ các quốc gia cung cấp thiết bị. Nếu không thể đảm bảo các khoản vay như vậy, việc tài trợ có thể quá tốn kém để biến các thỏa thuận khung thành hợp đồng ràng buộc.

Báo cáo của RAND nêu rõ, ngay cả khi thành công trong việc tái vũ trang và tuyển dụng, Ba Lan vẫn cần thời gian và nguồn lực bổ sung để xây dựng lực lượng dự trữ, kho đạn dược và các yếu tố hỗ trợ cần thiết cho lực lượng tăng cường và mở rộng.

Vai trò của Mỹ

Nhận thức được tầm quan trọng chiến lược của Ba Lan, Bộ Quốc phòng Mỹ đang cân nhắc duy trì và tăng cường tạm thời thế trận quân sự tại Ba Lan trong ngắn hạn đến trung hạn. Điều này nhằm tăng cường răn đe, đảm bảo Ba Lan có đủ thời gian để hoàn thành quá trình hiện đại hóa.

Mỹ cũng đang tìm cách hỗ trợ Ba Lan đẩy nhanh việc mua các hệ thống vũ khí do Mỹ chế tạo, tăng nguồn tài trợ cho các khoản vay trực tiếp, hỗ trợ đào tạo các đơn vị mới được trang bị và bù đắp những hạn chế tiềm ẩn.

Nếu kế hoạch hiện đại hóa thành công, Ba Lan sẽ đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an ninh cho sườn phía Đông của NATO. Điều này sẽ mang lại cho Mỹ nhiều sự linh hoạt hơn để thúc đẩy lợi ích tại các khu vực khác trên thế giới, đồng thời tăng cường khả năng răn đe tổng thể của liên minh quân sự do Washington chi phối.

Tuy nhiên, báo cáo của RAND lưu ý, cần thừa nhận rằng trong trường hợp nổ ra xung đột, mặc dù Ba Lan có thể tạo thêm thời gian cho các đồng minh thực hiện cam kết, nhưng "nước này vẫn chưa thể tự mình đứng vững hoàn toàn".

Tóm lại, Ba Lan đang ở ngã ba đường quan trọng trong lịch sử. Nếu thất bại, nước này có thể trở nên suy yếu và dễ bị tổn thương. Nhưng nếu thành công, Ba Lan có thể trở thành nền tảng của an ninh châu Âu, góp phần định hình lại cục diện địa chính trị khu vực trong thế kỷ XXI. Thành công của kế hoạch trên không chỉ phụ thuộc vào quyết tâm của Ba Lan mà còn cần sự hỗ trợ tích cực từ các đồng minh, đặc biệt là Mỹ.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc