Ứng dụng các công cụ và chỉ số đo lường thực hiện kinh tế tuần hoàn

Phát triển Khu công nghiệp sinh thái là động lực thúc đẩy Kinh tế tuần hoàn. Ảnh:TTXVN

Điều 142 Luật Bảo vệ môi trường quy định cụ thể các chỉ tiêu xác định kinh tế tuần hoàn bao gồm: năng suất tài nguyên; giảm thiểu việc tiêu thụ nhiên liệu, đặc biệt là nhiên liệu hóa thạch; kéo dài vòng đời sản phẩm; giảm phát thải, rác thải ra môi trường và không gây tác động xấu đến môi trường. Nghị định số 08/2022/NĐ-CP giao Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng, ban hành khung hướng dẫn áp dụng, đánh giá việc thực hiện kinh tế tuần hoàn.

Kết quả nghiên cứu của Viện Chiến lược Chính sách tài nguyên và môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho thấy việc áp dụng các công cụ, chỉ tiêu đo lường, đánh giá thực hiện kinh tế tuần hoàn đã được triển khai ở nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia tiên phong thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn như Cộng hòa Liên bang Đức, Nhật Bản, Trung Quốc…Năm 2012 Cộng hòa Liên bang Đức đã ban hành Luật Kinh tế tuần hoàn thay thế cho Luật Quản lý chất thải và Chu trình khép kín. Luật đã phát triển một hệ thống kế hoạch hoàn chỉnh, thiết lập mục tiêu thực hiện kinh tế tuần hoàn theo lộ trình rõ ràng, gắn liền với đặc điểm địa lý, kinh tế, xã hội cụ thể của từng bang. Cục Thống kê Liên bang xây dựng các chỉ số khác nhau cho kinh tế tuần hoàn như hiệu suất sử dụng nguyên liệu thô, tiêu thụ nguyên liệu thô, khối lượng chất thải và tái chế.

Nhật Bản đã phát triển bộ chỉ số kinh tế tuần hoàn gồm 4 chỉ số chính cùng với hơn 40 chỉ số phụ và các chỉ số bổ trợ. Các chỉ số này được xây dựng dựa trên mô hình dòng vật chất để đánh giá tiến trình tuần hoàn của nền kinh tế theo các phạm vi, cấp độ khác nhau. Hệ thống Chỉ số Đánh giá về phát triển kinh tế tuần hoàn của Trung Quốc được ban hành lần đầu tiên vào năm 2007, sửa đổi năm 2017, bao gồm các chỉ tiêu toàn diện như năng suất tài nguyên chính; tỷ lệ tái chế tài nguyên thứ cấp tương ứng với một loạt các chỉ tiêu cụ thể.

Việt Nam đã có chính sách nhằm xây dựng, hoàn thiện hệ thống tiêu chí về kinh tế tuần hoàn theo hướng chú trọng khía cạnh kinh tế, gia tăng lợi ích kinh tế…Cụ thể tại Khoản 1 Điều 138 Nghị định số 08/2022/NĐ-CP, hướng đến tập trung về sử dụng tài nguyên hiệu quả, kéo dài vòng đời sản phẩm và hạn chế phát sinh chất thải…Trong đó có xét đến các cấp độ và nhu cầu đo lường đánh giá chỉ số của kinh tế tuần hoàn bao gồm cấp vĩ mô, cấp vi mô, cấp sản phẩm,…thông qua các chỉ tiêu về việc sử dụng hiệu quả tài nguyên, tiết kiệm và phát triển năng lượng tái tạo…Tuy nhiên, việc xây dựng các chỉ số kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam còn gặp nhiều vướng mắc do thiếu hệ thống pháp lý cụ thể; chưa đủ các công cụ đáp ứng và phương pháp chuẩn hóa quá trình thu thập quản lý, đo lường dữ liệu đánh giá các chỉ số…

Vì vậy theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách tài nguyên và môi trường, xây dựng khung giám sát, các chỉ số đo lường có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc triển khai các nhiệm vụ, giải pháp thực hiện kinh tế tuần hoàn trên phạm vi cả nước. Các công cụ, chỉ số nhằm theo dõi, đánh giá quá trình, tiến độ và hiệu quả của các hoạt động áp dụng kinh tế tuần hoàn đáp ứng mục tiêu giảm khai thác, sử dụng các nguồn tài nguyên không tái tạo, tài nguyên nước; tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên, nguyên liệu, vật liệu; tiết kiệm năng lượng; đồng thời kéo dài thời gian sử dụng vật liệu, thiết bị, sản phẩm, hàng hóa, các linh kiện, cấu kiện; hạn chế chất thải phát sinh và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường. Đây là cơ sở để các bộ, ngành, địa phương xây dựng và tổ chức thực hiện kinh tế tuần hoàn phù hợp chức năng, nhiệm vụ, phạm vi, địa bàn quản lý.

Tiến sĩ Lại Văn Mạnh, Trưởng Ban Kinh tế Tài nguyên và Môi trường (Viện Chiến lược Chính sách tài nguyên và môi trường) đề xuất phát triển tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật cho các hoạt động về kinh tế tuần hoàn với phương châm đảm bảo tính thống nhất, dễ dàng áp dụng; xây dựng bộ công cụ hỗ trợ và dùng chung. Cùng với đó, tổ chức các khóa đào tạo cho doanh nghiệp, nhà quản lý và triển khai các chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức của cộng đồng về lợi ích và cách thức triển khai kinh tế tuần hoàn cũng như thực hiện đánh giá, đo lường các chỉ số liên quan; lồng ghép, tích hợp các nguyên tắc kinh tế tuần hoàn vào các chiến lược phát triển quốc gia và ngành, đảm bảo tính bền vững và dài hạn.

Để kinh tế tuần hoàn đạt mục tiêu cần cộng đồng chung tay, thay đổi từ nhận thức đến hành vi. Đây là quá trình đòi hỏi cả hệ thống cải cách đồng bộ từ chính sách hỗ trợ, công nghệ, tài chính và năng lực vận hành.

Hoàng Vân (TTXVN)