Ứng dụng trí tuệ nhân tạo khôi phục trí nhớ cho bệnh nhân Alzheimer

Nhóm sinh viên giới thiệu sản phẩm trong khuôn khổ cuộc thi VietFuture Awards 2025 tổ chức tại TPHCM. Ảnh: TG

Tái hiện ký ức

Dự án Myosotis, hệ thống AI trị liệu cá nhân hóa cho bệnh nhân sa sút trí tuệ, do nhóm sinh viên Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông nghiên cứu, với mục tiêu cung cấp giải pháp chăm sóc trí tuệ toàn diện và thông minh, giúp người bệnh Alzheimer duy trì chất lượng sống và cải thiện khả năng nhận thức thông qua công nghệ trí tuệ nhân tạo.

Theo đánh giá của giới y khoa, Alzheimer là bệnh thoái hóa thần kinh mãn tính (chủ yếu gặp ở người lớn tuổi), gây suy giảm trí nhớ, tư duy và khả năng thực hiện các hoạt động hằng ngày. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của chứng sa sút trí tuệ (dementia).

Mặc dù triệu chứng của bệnh Alzheimer rất đa dạng, các vấn đề về trí nhớ thường là dấu hiệu đầu tiên của suy giảm nhận thức liên quan đến căn bệnh này. Nhiều người cũng nhận thấy sự suy giảm các kỹ năng nhận thức khác. Họ có thể gặp khó khăn trong việc tìm từ ngữ phù hợp, gặp vấn đề về thị giác, không gian hoặc lý luận, phán đoán. Tất cả có thể là dấu hiệu sớm của bệnh.

Người mắc Alzheimer cũng có thể gặp khó khăn khi thực hiện các hoạt động thường ngày như lái xe, nấu ăn, sinh hoạt cá nhân. Họ có thể hỏi đi hỏi lại một câu hỏi, dễ bị lạc, làm mất đồ hoặc để đồ ở nơi không cố định, thậm chí bối rối trước những vấn đề đơn giản. Khi bệnh trở nặng, một số người có thể trở nên lo lắng, bồn chồn hoặc kích động. Hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho Alzheimer, chủ yếu sử dụng các biện pháp hỗ trợ nhằm làm chậm tiến triển và cải thiện chất lượng sống.

Theo nhóm nghiên cứu, bệnh Alzheimer thường gặp ở người từ 70 tuổi trở lên, do quá trình lão hóa. Ảnh hưởng lớn nhất là sự sa sút trí tuệ, nhớ trước quên sau. Từ thực tế này, nhóm đưa ra bộ công cụ phục hồi hoạt động não bộ bằng hai phương pháp: Liệu pháp hồi tưởng và Liệu pháp kích thích nhận thức. Các phương pháp này được phân tích và xây dựng dựa trên tài liệu y khoa đã được kiểm chứng.

Với liệu pháp hồi tưởng, bệnh nhân sẽ xem lại các video do AI tạo ra, có nội dung thân thuộc, gắn với ký ức từng trải. Điều này giúp kích thích nhận thức, tái hiện hình ảnh, sự kiện trong quá khứ, hỗ trợ não bộ hồi tưởng và nhớ lại. Nhóm sẽ khai thác thông tin từ lời kể của người thân bệnh nhân, chia sẻ về những ký ức đáng nhớ.

Dữ liệu hình ảnh, âm thanh liên quan sẽ được thu thập và đưa vào mô hình AI để tạo video tái hiện ký ức. Khi người bệnh xem video, cùng với sự đồng hành và gợi ý từ người thân, họ sẽ gợi lại ký ức, phục hồi trí nhớ. Với liệu pháp kích thích nhận thức, bệnh nhân sẽ thực hiện các trò chơi trí tuệ như giải ô số Sudoku, chơi thẻ flashcard để ghi nhớ thông tin.

Nhóm sinh viên nhận giải Ba cuộc thi VietFuture Awards 2025. Ảnh: PTIT

Cần hạ tầng công nghệ mạnh

Hệ thống phục hồi trí nhớ cho bệnh nhân Alzheimer được nhóm sinh viên xây dựng trên nền tảng website, hỗ trợ tiếng Việt và tiếng Anh. Bệnh nhân cần đăng ký tài khoản, thực hiện bài kiểm tra mức độ bệnh với 23 câu hỏi đánh giá năng lực ghi nhớ, trí tuệ, nhận thức, ý thức… Dựa trên kết quả, hệ thống sẽ xây dựng liệu pháp khôi phục trí nhớ phù hợp theo hai dạng: hồi tưởng và kích thích nhận thức.

Ngoài ra, nền tảng còn tích hợp công cụ trò chuyện như một chatbot (trợ lý ảo) để giải đáp thắc mắc và chia sẻ từ bệnh nhân. Trợ lý ảo do nhóm phát triển với SEA-LION AI, hỗ trợ trò chuyện phù hợp văn hóa bằng ngôn ngữ địa phương, mang lại sự an ủi, hướng dẫn và giao tiếp thân thiện bất cứ khi nào cần. Theo nhóm, SEA-LION AI có khả năng hỗ trợ ngôn ngữ địa phương, ghi nhớ ngữ cảnh trò chuyện và phản hồi cá nhân hóa dựa trên hồ sơ người dùng.

Theo Nguyễn Chí Minh Hiếu - thành viên nhóm, một trong những khó khăn khi tạo video giúp bệnh nhân hồi tưởng ký ức là yêu cầu hạ tầng máy chủ đủ mạnh để các công cụ Generative AI thực hiện tác vụ xuất video từ dữ liệu đầu vào. Với lượng dữ liệu lớn, phức tạp, hệ thống máy chủ yếu sẽ khó vận hành. “Ngoài ra, mỗi bệnh nhân Alzheimer có cuộc sống, ký ức và kỷ niệm khác nhau, không ai giống ai. Vì vậy, để tạo ra liệu pháp khôi phục trí nhớ cần tính cá nhân hóa cao, không thể đồng bộ cho tất cả bệnh nhân”, Hiếu chia sẻ.

Hiện dự án trong giai đoạn hoàn thiện, cần thêm nguồn lực và tư vấn từ chuyên gia y tế để xây dựng liệu trình phù hợp cho từng bệnh nhân. Khi hoàn thiện, sản phẩm có thể ứng dụng tại viện dưỡng lão, trung tâm bảo trợ xã hội, giúp người bệnh Alzheimer phục hồi trí nhớ, giảm diễn tiến bệnh, tăng sự tự tin và hòa nhập cộng đồng.

TS Phan Lý Huỳnh - giảng viên Viện Khoa học Kỹ thuật Bưu điện (Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông), nhận định đây là dự án tiềm năng, mang tính nhân văn lớn, giúp người bệnh Alzheimer gợi nhớ ký ức, phục hồi trí nhớ nhờ ứng dụng sức mạnh AI trong việc tạo video chân thực.

TS Huỳnh cho rằng, sắp tới nhóm cần phát triển sản phẩm trên ứng dụng di động để bệnh nhân sử dụng thuận tiện hơn. Nhóm cũng cần bổ sung chức năng để thành viên gia đình theo dõi vị trí, hành động của người thân nhằm giám sát và xử lý tình huống bất ngờ. “Các công cụ nhóm sử dụng đều ở dạng mở, cung cấp miễn phí nên bị hạn chế về tính năng tạo video AI. Do đó, cần đầu tư hạ tầng công nghệ mạnh hơn để phát triển giải pháp bài bản hơn”, TS Huỳnh nói.

Hà An