Ưu tiên nguồn vốn giải quyết các vấn đề cơ bản của dân tộc thiểu số

Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021-2030, thúc đẩy phát triển toàn diện vùng đồng bào DTTS&MN. Ảnh: Viết Hà

Theo Tờ trình của Chính phủ Chương trình MTTQ này được thiết kế thành 10 dự án, tổng nguồn vốn thực hiện giai đoạn 2021-2025, tối thiểu 137.664,95 tỷ đồng. Mục tiêu tổng quát giảm nghèo nhanh, bền vững; thu hẹp dần khoảng cách về mức sống, thu nhập của người dân vùng đồng bào DTTS&MN so với bình quân chung của cả nước; đảm bảo an sinh xã hội; bảo vệ an ninh tổ quốc; xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở vững mạnh; củng cố, tăng cường khối đại đoàn kết các dân tộc.

Cụ thể, đến năm 2025, chương trình sẽ đóng góp quan trọng nhất để đạt được các mục tiêu được xác định trong Nghị quyết số 88/2019/QH14 ngày 18-11-2019 của Quốc hội. Phấn đấu giảm tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng DTTS&MN hàng năm trên 3%; phát triển bền vững sinh kế, tăng thu nhập bình quân của người dân tộc thiểu số lên hơn 2 lần so với năm 2020; phấn đấu giảm trên 60% số xã, thôn đặc biệt khó khăn so với tiêu chí năm 2020, giảm tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn vùng đồng bào DTTS&MN hàng năm trên 3%.

Nhà nước sẽ sắp xếp, ổn định dân cư cho hơn 12.000 hộ DTTS chưa được ổn định thuộc diện di cư tự phát; định canh, định cư bền vững cho hơn 1.300 hộ; bố trí ổn định dân cư vùng đặc biệt khó khăn, biên giới và khu vực nguy cơ cao về thiên tai cho hơn 51.200 hộ. Giải quyết nhu cầu cấp thiết của hộ DTTS; hỗ trợ, tạo điều kiện ăn trưa cho hơn 1,26 triệu em học sinh ở địa bàn đặc biệt khó khăn học tập… Bên cạnh đó, phổ biến kiến thức, phát triển y tế, hỗ trợ tăng cường dinh dưỡng cho 100% trẻ em suy dinh dưỡng vùng đồng bào DTTS&MN; dạy nghề cho hơn 3 triệu người; tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho hơn 4 triệu hộ ở xã, thôn đặc biệt khó khăn…

Theo đại biểu Hoàng Thị Thu Trang (Nghệ An), theo dự toán của Chính phủ, tổng ngân sách thực hiện giai đoạn 2021-2025 là 114.970 tỷ đồng, trong đó, ngân sách trung ương tối thiểu là 104.954 tỷ đồng, ngân sách địa phương là 10.016 tỷ đồng. “Việc bố trí ngân sách trung ương để đảm bảo thực hiện chương trình đã khó, việc địa phương đối ứng kinh phí để đảm bảo thực hiện chương trình còn khó hơn bởi đa số các tỉnh được thụ hưởng chính sách đều là tỉnh nghèo, hiện đang hưởng trợ cấp ngân sách trung ương” - bà Hoàng Thị Thu Trang giải thích.

Theo đó, để tránh tình trạng không thực hiện được chính sách ban hành; thực hiện dàn trải, lãng phí hoặc ảnh hưởng đến các chương trình khác, bà Hoàng Thị Thu Trang cho rằng cần xây dựng lộ trình theo giai đoạn hoặc theo từng năm, xác định những việc làm cụ thể theo hướng chọn một số dự án trọng tâm, trọng điểm; dự án mang tính cấp thiết, đột phá, có tính dẫn dắt để làm trước. “Thay vì thực hiện cùng một lúc 10 dự án như trong dự thảo chương trình, trong giai đoạn đầu chỉ nên tập trung một số dự án như giải quyết đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt; dự án ổn định sắp xếp lại dân cư; dự án phát triển sản xuất, đầu tư hạ tầng và dự án phát triển giáo dục. Có như vậy mới đảm bảo được nguyên tắc 88/2019/QH14 của Quốc hội đã đặt ra, đó là ưu tiên đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, đảm bảo hiệu quả, hiệu lực đầu tư”, bà Hoàng Thị Thu Trang nhấn mạnh.

Cho rằng cơ chế 10 dự án, dự thảo chương trình đưa ra cơ bản mang tính hỗ trợ nguồn lực nhiều hơn những dự án mang tính hỗ trợ cơ chế, trong khi nguồn lực có hạn, theo đại biểu Hoàng Thị Thu Trang, việc hỗ trợ cơ chế quan trọng hơn, cần được chú trọng hơn nhằm giảm tính ỷ lại, trông chờ vào Nhà nước; đồng thời phát huy tính tự lực, tự cường của người dân. "Điển hình như cơ chế tài chính, cần tăng tỷ lệ điều tiết ngân sách từ thuế, các hoạt động khai thác tài nguyên khoáng sản, thuế với các dự án trên địa bàn miền núi sẽ tạo động lực cho các địa phương chăm lo nuôi dưỡng nguồn thu trên địa bàn” - bà Hoàng Thị Thu Trang nhấn mạnh.

Về cơ cấu vốn ngân sách Trung ương để thực hiện Chương trình, theo dự kiến trong giai đoạn 2021-2025 vốn đầu tư phát triển là 50.629 tỷ đồng, vốn sự nghiệp là 54.324 tỷ đồng. Như vậy, tỷ trọng vốn sự nghiệp chiếm hơn 50% trong tổng mức đầu tư của dự án. Một số dự án thành phần như Dự án phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp gắn với bảo vệ và phát triển rừng và nâng cao thu nhập cho người dân sử dụng toàn bộ vốn sự nghiệp là 16.316 tỷ đồng; dự án về đầu tư phát triển nhóm dân tộc ít người, nhóm nông dân tộc còn nhiều khó khăn là 7.191 tỷ đồng, trong đó vốn sự nghiệp chiếm trên 70%.

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn. Ảnh: Đức Nghĩa

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn (Lai Châu) cho rằng, tỷ trọng kinh phí hỗ trợ hoạt động chi thường xuyên khá lớn so với các chương trình đã và đang thực hiện, có thể dẫn đến khó khăn trong việc duy trì hiệu quả của chương trình trong dài hạn. Mặt khác, định mức một số khoản chi được nâng lên gấp từ 1,5 đến 2 lần so với định mức hiện hành. Do vậy, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn đề nghị cần rà soát lại, bố trí theo hướng giảm tỷ trọng chi thường xuyên, tăng chi cho đầu tư phát triển, giảm các khoản chi trực tiếp để thực hiện tốt chủ trương của Nhà nước là Nhà nước và nhân dân cùng làm; hướng tới mục tiêu phát triển bền vững trong dài hạn.

“Việc xác định vốn dường như đang bị ngược quy trình”, đặt ra vấn đề trên, đại biểu Đinh Thị Bình (Phú Thọ) cho biết, hiện nay, Ủy ban Dân tộc mới đang chỉ đạo các địa phương tổ chức rà soát, xác định các xã khu vực 1, 2, 3 và các thôn đặc biệt khó khăn để tổng hợp, hoàn thiện để trình Thủ tướng Chính phủ quyết định. Như vậy, có nghĩa là, con số 1.400 xã và 8.000 thôn chỉ là con số ước tính, tạm thời. Thực tế thấp hơn con số đó, do công tác phân định vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo trình độ phát triển hiện vẫn chưa hoàn thành. Nên khẩn trương hoàn thành công tác phân định, phê duyệt danh sách các xã, thôn đặc biệt khó khăn trước kỳ họp này thì mới có đủ cơ sở xác định tổng số đối tượng, địa bàn đầu tư, từ đó mới dự kiến được nguồn vốn cho chương trình chính xác, hợp lý.

Viết Hà