Ưu tiên thúc đẩy liên thông dữ liệu – 'chìa khóa' để khám chữa bệnh từ xa phát triển bền vững

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn phát biểu tại hội thảo.

Y tế từ xa: từ “giải pháp khẩn cấp” đến chiến lược dài hạn

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn khẳng định, y tế từ xa tại Việt Nam đã vượt qua giai đoạn thử nghiệm và ứng phó ngắn hạn. Từ hơn 1.000 điểm cầu được thiết lập trong cao điểm dịch COVID-19, đến nay mô hình khám chữa bệnh từ xa vẫn tiếp tục được duy trì, mở rộng và từng bước đi vào chiều sâu, phục vụ hàng vạn lượt người dân mỗi năm. Đặc biệt, hiệu quả của y tế từ xa thể hiện rõ ở các vùng sâu, vùng xa, khu vực khó tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng cao và trong nhóm đối tượng yếu thế.

Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, y tế từ xa không đơn thuần là ứng dụng công nghệ để “kết nối màn hình”, mà là một phương thức tổ chức lại dịch vụ y tế, giúp chia sẻ tri thức chuyên môn, rút ngắn khoảng cách địa lý, nâng cao năng lực của tuyến y tế cơ sở và đặt người bệnh ở vị trí trung tâm của hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Nhận định này cũng tương đồng với nhiều phân tích trên các báo chuyên ngành y tế, cho rằng telemedicine chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được tích hợp vào quy trình khám chữa bệnh tổng thể, thay vì tồn tại như một kênh tư vấn rời rạc.

Một trong những nền tảng quan trọng giúp y tế từ xa phát triển là khung pháp lý. Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2023 cùng các nghị định, thông tư hướng dẫn đã chính thức thừa nhận và điều chỉnh hoạt động khám chữa bệnh từ xa. Đây được coi là bước tiến lớn, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng để các cơ sở y tế mạnh dạn đầu tư hạ tầng, nhân lực và quy trình triển khai.

Theo Bộ Y tế, việc luật hóa khám chữa bệnh từ xa không chỉ giải quyết bài toán “được phép hay không”, mà còn đặt ra yêu cầu về chuẩn hóa chuyên môn, trách nhiệm nghề nghiệp, bảo đảm an toàn người bệnh và bảo mật thông tin. Nhiều bài viết trên các báo y tế cho rằng, khi hành lang pháp lý được xác lập, y tế từ xa mới có thể chuyển từ giai đoạn thử nghiệm sang triển khai ở quy mô rộng, có kiểm soát và đánh giá chất lượng.

Nếu pháp lý là “đường ray”, thì dữ liệu chính là “nhiên liệu” để y tế từ xa vận hành hiệu quả. Thực tế triển khai thời gian qua cho thấy, thiếu liên thông dữ liệu đang là điểm nghẽn lớn nhất của khám chữa bệnh từ xa.

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn chỉ rõ, thách thức hiện nay không nằm ở việc kết nối điểm cầu, mà ở chuẩn hóa dữ liệu, bảo đảm an toàn thông tin và xây dựng niềm tin số. Khi dữ liệu bệnh án, xét nghiệm, hình ảnh chẩn đoán không được chuẩn hóa và liên thông, bác sĩ khó có đủ thông tin để tư vấn, hội chẩn chính xác từ xa; người bệnh cũng khó theo dõi liên tục quá trình điều trị.

Từ góc độ quản lý chuyên môn, ông Nguyễn Trọng Khoa - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh nhấn mạnh, chuẩn hóa dữ liệu khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế là điều kiện tiên quyết để triển khai bệnh án điện tử và phục vụ khám chữa bệnh từ xa. Các bệnh viện cần nâng cấp hạ tầng phần cứng, hoàn thiện quy trình quản lý và đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thông tin, trước mắt là cấp độ 2 và tiến tới cấp độ 3 theo quy định.

Bệnh án điện tử – “xương sống” của y tế số

Tại Hội thảo Việt Nam – Hàn Quốc về khám bệnh, chữa bệnh từ xa lần thứ hai, thông điệp xuyên suốt được Bộ Y tế nhấn mạnh là: muốn y tế từ xa đi vào chiều sâu và vận hành bền vững, liên thông dữ liệu và hoàn thiện nền tảng pháp lý phải được đặt ở vị trí ưu tiên hàng đầu.

Nhiều chuyên gia nhận định, bệnh án điện tử chính là “xương sống” của y tế số nói chung và khám chữa bệnh từ xa nói riêng. Không có bệnh án điện tử chuẩn hóa, mọi hoạt động tư vấn, hội chẩn từ xa chỉ mang tính hỗ trợ, khó trở thành một dịch vụ y tế hoàn chỉnh.

Tại hội thảo, Bộ Y tế khuyến nghị các bệnh viện tham khảo mẫu bệnh án chuyên khoa, chủ động tham gia góp ý các bộ tiêu chuẩn do Bộ Y tế dự thảo, đồng thời chuẩn bị nguồn lực để nâng cấp phần mềm bệnh án điện tử theo chuẩn cấu trúc liên thông và chuẩn thuật ngữ thống nhất.

Một số bài viết trên báo chí thời gian qua cũng cho thấy, những bệnh viện triển khai thành công bệnh án điện tử và liên thông dữ liệu thường là các đơn vị đi đầu trong khám chữa bệnh từ xa, bởi bác sĩ có thể tiếp cận đầy đủ thông tin lâm sàng ngay cả khi không gặp trực tiếp người bệnh.

Song hành với liên thông dữ liệu là bài toán an toàn thông tin và bảo vệ dữ liệu cá nhân. Khi dữ liệu y tế được số hóa và chia sẻ giữa các hệ thống, nguy cơ rò rỉ, lạm dụng thông tin nếu không kiểm soát tốt sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi người bệnh và uy tín của cơ sở y tế.

Tại hội thảo, các đại biểu thống nhất rằng, xây dựng niềm tin số là điều kiện bắt buộc để y tế từ xa phát triển. Niềm tin này không chỉ đến từ chất lượng chuyên môn, mà còn từ cam kết bảo mật, minh bạch trong thu thập, lưu trữ và sử dụng dữ liệu y tế. Đây cũng là nội dung được nhiều báo phân tích, coi là “lằn ranh đỏ” trong quá trình mở rộng y tế số.

Vai trò của hợp tác quốc tế và công nghệ mới

Hội thảo Việt Nam – Hàn Quốc về khám chữa bệnh từ xa lần thứ hai không chỉ mang ý nghĩa trao đổi chuyên môn, mà còn mở ra triển vọng hợp tác dài hạn trong lĩnh vực y tế số. Các mô hình, kinh nghiệm của Hàn Quốc – quốc gia đi đầu về y tế số và telemedicine – được kỳ vọng sẽ hỗ trợ Việt Nam trong việc hoàn thiện tiêu chuẩn kỹ thuật, đào tạo nhân lực và ứng dụng công nghệ mới.

Trong các phiên thảo luận, nhiều ý kiến đề cập đến tiềm năng của trí tuệ nhân tạo (AI) trong hỗ trợ chẩn đoán, sàng lọc và quản lý bệnh nhân từ xa. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng nhấn mạnh, AI chỉ phát huy hiệu quả khi được đặt trên nền tảng dữ liệu chuẩn hóa, liên thông và được kiểm soát chặt chẽ về đạo đức, pháp lý.

Từ góc nhìn thực tiễn, các bệnh viện cho rằng, để y tế từ xa vận hành trơn tru, cần sự đồng bộ từ chính sách đến triển khai. Bộ Y tế giữ vai trò định hướng, ban hành tiêu chuẩn; các địa phương và bệnh viện là chủ thể triển khai; còn người bệnh là trung tâm thụ hưởng.

Nhiều bài viết trên báo chí y tế gần đây chỉ ra rằng, nơi nào lãnh đạo bệnh viện coi chuyển đổi số và liên thông dữ liệu là nhiệm vụ chiến lược, nơi đó khám chữa bệnh từ xa có bước tiến rõ rệt. Ngược lại, nếu chỉ triển khai mang tính phong trào, thiếu đầu tư bài bản, telemedicine khó phát huy hiệu quả lâu dài.

Phát biểu kết luận tại hội thảo, Thứ trưởng Trần Văn Thuấn khẳng định, trong thời gian tới Bộ Y tế sẽ tiếp tục ưu tiên hoàn thiện thể chế, chuẩn hóa chuyên môn, thúc đẩy liên thông dữ liệu và nâng cao năng lực đội ngũ y tế trong môi trường số. Đây là những trụ cột để khám chữa bệnh từ xa không chỉ mở rộng về quy mô, mà còn nâng cao chất lượng và tính bền vững.

Từ góc độ chiến lược, có thể thấy y tế từ xa đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành một phần không thể thiếu của hệ thống y tế Việt Nam. Tuy nhiên, cơ hội này chỉ được hiện thực hóa khi dữ liệu được coi là tài sản chung, được chuẩn hóa, liên thông và bảo vệ an toàn.

Trong bối cảnh nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao, dân số già hóa nhanh và chênh lệch tiếp cận dịch vụ y tế giữa các vùng miền còn lớn, việc ưu tiên thúc đẩy liên thông dữ liệu phục vụ khám chữa bệnh từ xa không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà là lựa chọn mang tính chiến lược, hướng tới một hệ thống y tế hiện đại, công bằng và lấy người bệnh làm trung tâm.

Thái Phương