Ủy ban sửa đổi Hiến pháp nêu lý do không giữ các thành phố, thị xã thuộc tỉnh

Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 (Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp) có báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến của Nhân dân, các ngành, các cấp và đại biểu Quốc hội về dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.

Theo báo cáo của Chính phủ, tính đến ngày 5/6, đã có hơn 280 triệu lượt ý kiến góp ý của cơ quan, tổ chức, cá nhân về tất cả nội dung, điều khoản trong dự thảo Nghị quyết. Chính phủ đã tập hợp, tổng hợp đầy đủ, kịp thời, khách quan, trung thực ý kiến của Nhân dân với tổng cộng khoảng 3.400 trang báo cáo và phụ lục.

Một góc thành phố Thủ Đức, TP.HCM.

Các loại đơn vị hành chính dưới tỉnh được quy định tại luật

Về tổ chức đơn vị hành chính (Điều 110 của Hiến pháp năm 2013), có ý kiến cho rằng, cần đa dạng hóa các loại hình đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, có thể cân nhắc giữ lại các thành phố, thị xã hiện nay và xác định đây cũng là đơn vị hành chính cơ sở mà không nhất thiết phân chia thành các phường trực thuộc để bảo đảm yêu cầu quản lý, phát triển đô thị và bố trí nguồn lực hợp lý.

Giải trình nội dung này, Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp cho rằng việc xác định cụ thể đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương sẽ do Quốc hội quy định trong các luật để phù hợp với tình hình thực tiễn theo từng thời kỳ.

Hiện nay, việc xác định xã là đơn vị hành chính ở nông thôn, phường là đơn vị hành chính ở đô thị, đặc khu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng đã bám sát theo các nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Đảng.

Theo Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp, chính quyền địa phương 2 cấp được tổ chức gắn với các đơn vị hành chính theo mô hình này sẽ bảo đảm tốt yêu cầu về tinh gọn bộ máy, giảm tầng nấc trung gian, nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm chi phí, ngân sách Nhà nước, đưa chính quyền đến gần dân, sát dân, kịp thời đáp ứng và giải quyết trực tiếp các vấn đề theo hướng thực chất, hiệu quả, rõ trách nhiệm.

Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp nhìn nhận đây cũng là một bước sắp xếp lại các đơn vị hành chính để bảo đảm đúng tính chất, phân tách rành mạch giữa đô thị và nông thôn, tạo cơ sở cho việc áp dụng các cơ chế, chính sách phù hợp với từng loại hình và yêu cầu quản lý, phát triển bền vững đô thị.

Báo cáo giải trình nêu rõ, việc tổ chức đồng loạt đơn vị hành chính đô thị là các phường sẽ góp phần thống nhất mô hình quản lý, thuận lợi trong công tác quy hoạch, tăng khả năng liên kết vùng.

Đồng thời, tổ chức theo mô hình này cũng sẽ bảo đảm quyền làm chủ của người dân tốt hơn; bảo đảm tiếng nói, quyền lợi của cư dân ở các đô thị nhỏ cũng được quan tâm và không bị lấn áp bởi các đô thị lớn trong cùng một đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Làm rõ địa vị pháp lý đơn vị hành chính kinh tế - đặc biệt

Có ý kiến đề nghị làm rõ địa vị pháp lý của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, đơn vị này trực thuộc Trung ương, cấp tỉnh hay cấp xã và tổ chức chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt có áp dụng theo quy định tại Điều 111 của Hiến pháp không.

Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp lý giải, việc thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt bắt đầu được ghi nhận từ Hiến pháp năm 1992. Khi đó, Hiến pháp không xác định đây có phải là một loại đơn vị hành chính hay không và tương đương với cấp hành chính nào.

Kế thừa quy định này, Hiến pháp 2013 tiếp tục quy định về đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt theo hướng giao Quốc hội quyền quyết định việc thành lập và các vấn đề liên quan đến đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Tuy đã có lúc Chính phủ đề nghị Quốc hội xem xét, ban hành Luật về đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt cũng như thành lập một số đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, nhưng đến nay, theo Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp, vẫn chưa có đơn vị nào thuộc loại này được hình thành trên thực tế.

Điều này chứng tỏ tính chất hết sức đặc biệt trong việc xác định mô hình tổ chức đơn vị lãnh thổ cũng như tổ chức chính quyền và cách thức vận hành của các đơn vị loại này.

Vì vậy, khi đề xuất sửa đổi, bổ sung Điều 110 của Hiến pháp lần này, Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp đề nghị tiếp tục giữ quy định của Hiến pháp năm 2013, chỉ kết cấu thành 1 khoản riêng để thể hiện tính chất đặc biệt, không giống các đơn vị hành chính thông thường, của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp cho rằng Hiến pháp không nên quy định nội dung này theo hướng đóng khung vào những tiêu chí, tiêu chuẩn cụ thể khi chưa có đủ cơ sở khoa học và thực tiễn.

Để làm rõ hơn về tính chất đặc biệt, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, hiệu quả cho việc quy định mô hình tổ chức chính quyền địa phương đặc thù ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, Ủy ban đề nghị bổ sung 1 khoản (khoản 3) vào Điều 111 với nội dung: "Chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định khi thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt đó".

Theo chương trình nghị sự, chiều 13/6, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013. Nội dung này được truyền hình, phát thanh trực tiếp để cử tri và Nhân dân cả nước theo dõi.

Anh Văn