'Vai trò của nền tảng trực tuyến trong bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên trước tội phạm mạng'

Tham dự tọa đàm, có bà Michaela Bauer - Phó trưởng đại diện Unicef tại Việt Nam; ông Rob Abrams - Trưởng ban Hợp tác Thực thi pháp luật Khu vực Châu Á Thái Bình Dương tập đoàn Meta. Về phía Bộ Công an, có Thiếu tướng Lê Xuân Minh – Cục trưởng Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Thiếu tướng Ngô Hoài Thu - Phó Cục trưởng Cục Công tác chính trị ; Thượng tá Triệu Mạnh Tùng - Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao…

Phát biểu tại Tọa đàm, Thiếu tướng Lê Xuân Minh – Cục trưởng cục an ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - Bộ Công An đã dẫn ra một loạt các con số để chứng minh cho thực tế: Không gian mạng mở ra cơ hội học tập, sáng tạo và kết nối, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro khi tội phạm lợi dụng chính các nền tảng này để tiếp cận, thao túng và khai thác trẻ em; bảo vệ trẻ em trên môi trường số không còn là vấn đề của tương lai, mà là nhiệm vụ cấp bách của hiện tại. Từ những con số đó, Thiếu tướng Lê Xuân Minh khẳng định: Thực trạng toàn cầu và Việt Nam về tội phạm mạng nhắm vào trẻ em, thanh thiếu niên

Trên phạm vi toàn cầu, tội phạm mạng đang khai thác mạnh mẽ các nền tảng trực tuyến, mạng xã hội, ứng dụng nhắn tin và diễn đàn ẩn danh để dụ dỗ, thao túng và khai thác trẻ em.

Báo cáo tại nhiều quốc gia Đông Nam Á và châu Phi, có đến 20% trẻ em từng bị xâm hại hoặc lạm dụng trực tuyến chỉ trong vòng một năm, số lượng nội dung xâm hại trẻ em được tạo bởi AI đã tăng 1.325% so với năm 2023, minh chứng rõ ràng cho việc công nghệ đang bị lợi dụng làm công cụ phạm tội.

Các vị đại biểu tham dự Tọa đàm

Tại Việt Nam, theo thống kê của Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, các hành vi lừa đảo, thao túng và xâm hại trẻ em qua mạng có xu hướng gia tăng, với nhiều thủ đoạn tinh vi: dụ dỗ quay video nhạy cảm để tống tiền, giả danh tuyển dụng để buôn bán người hoặc lao động cưỡng bức. Các nền tảng mạng xã hội, diễn đàn kín và nhóm ẩn danh đang trở thành nơi chia sẻ, giao dịch nội dung xâm hại trẻ em.

Thiếu tướng Minh cũng cung cấp thống kê của cơ quan chức năng cho thấy tội phạm đang lợi dụng nền tảng trực tuyến sử dụng các phương thức, thủ đoạn sau để tấn công trẻ em, thanh thiếu niên:

Thứ nhất, tìm kiếm và khoanh vùng mục tiêu: Sử dụng mạng xã hội, ứng dụng nhắn tin để thu thập thông tin cá nhân công khai của trẻ, áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích hành vi và nhận diện nhóm dễ bị tổn thương.

Thứ hai, tiếp cận và thao túng mục tiêu: Tội phạm giả danh bạn bè, người nổi tiếng, nhà tuyển dụng hoặc cơ quan chức năng để tạo dựng lòng tin. Khi nạn nhân bị ràng buộc về cảm xúc, chúng dễ dàng yêu cầu chia sẻ hình ảnh hoặc video riêng tư.

Thứ ba, tấn công và khai thác nạn nhân: Sau khi chiếm được dữ liệu hoặc hình ảnh, tội phạm thực hiện hành vi tống tiền, giả danh cơ quan công an hoặc ngân hàng để đe dọa, yêu cầu “giữ bí mật” hoặc “ẩn danh”. Một số trường hợp sử dụng công nghệ deepfake để dựng hình ảnh giả nhằm uy hiếp nạn nhân. Trong giai đoạn 2024 - 2025, Việt Nam đã ghi nhận khoảng 50 vụ “bắt cóc online” có yếu tố xuyên biên giới.

Thiếu tướng Lê Xuân Minh cũng thông tin tại Tọa đàm: Trong những năm qua, Việt Nam hành động mạnh mẽ nhằm bảo vệ trẻ em, thanh thiếu niên trước các nguy cơ xâm hại trên môi trường mạng.

Về chính sách và pháp luật, Nhà nước đã ban hành và từng bước hoàn thiện nhiều văn bản quan trọng như Luật Trẻ em (2016), Luật An ninh mạng (2018), Chiến lược quốc gia bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng giai đoạn 2021–2025, cùng với các nghị định, thông tư liên ngành nhằm tăng cường công tác phát hiện, xử lý tội phạm sử dụng công nghệ cao.

Bộ Công an và các Bộ, ngành có liên quan đã phối hợp triển khai nhiều chuyên án lớn, bóc gỡ đường dây phạm tội, giải cứu nạn nhân, đồng thời xử lý các vụ việc xâm hại trẻ em trên không gian mạng.

Về hạ tầng kỹ thuật, Việt Nam đã xây dựng và vận hành Tổng đài Quốc gia Bảo vệ trẻ em - 111, tạo nền tảng tiếp nhận, phản ánh và xử lý thông tin liên quan đến trẻ em trên không gian mạng.

Về hợp tác quốc tế và liên kết nền tảng, Việt Nam duy trì quan hệ hợp tác hiệu quả với các nền tảng xuyên biên giới. Các hoạt động này tập trung vào chia sẻ dữ liệu kỹ thuật, trao đổi chứng cứ số, hỗ trợ điều tra và xử lý vụ việc liên quan đến tội phạm mạng xâm hại trẻ em.

Đặc biệt, Thiếu tướng Lê Xuân Minh nhấn mạnh: “Chúng tôi theo đuổi cam kết: “Trong thế giới số, không ai bị bỏ lại phía sau và không ai phải đối mặt với nguy hiểm một mình.”

Tuy nhiên, ông cũng cho rằng còn nhiều rào cản đối với hành trình này:

Thứ nhất, về mặt quy định pháp lý và thực thi, nhiều chính sách nội bộ của các nền tảng xuyên biên giới vẫn chưa tương thích đầy đủ với quy định pháp luật Việt Nam, đặc biệt trong việc xử lý nội dung xấu độc, xâm hại trẻ em hoặc vi phạm quyền riêng tư. Việc thiếu cơ chế ràng buộc và chế tài đủ mạnh khiến công tác quản lý, phối hợp và xử lý vi phạm gặp nhiều khó khăn.

Thứ hai, về phía nền tảng, mức độ chủ động còn hạn chế. Một số nền tảng chưa minh bạch trong chia sẻ thông tin, chưa có biện pháp đủ mạnh để phát hiện, cảnh báo, ngăn chặn và gỡ bỏ kịp thời nội dung vi phạm. Việc hợp tác trong cung cấp dữ liệu phục vụ truy vết, điều tra, thu thập chứng cứ số còn chậm và chưa ổn định, gây ảnh hưởng đến hiệu quả của quá trình điều tra, xử lý các vụ việc xâm hại trẻ em trên mạng

Thứ ba, về năng lực xã hội, kỹ năng số của trẻ em, phụ huynh và giáo viên vẫn còn hạn chế, đặc biệt ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Sự chênh lệch về hiểu biết và khả năng ứng phó với rủi ro số khiến nhiều trẻ em dễ trở thành mục tiêu của các hành vi lừa đảo, dụ dỗ hoặc thao túng tâm lý trên không gian mạng.

Trong bối cảnh tội phạm mạng ngày càng tinh vi, phức tạp và mang tính xuyên biên giới, các nền tảng trực tuyến trở thành không gian trọng yếu - nơi diễn ra toàn bộ chuỗi hành vi phạm tội, từ tiếp cận, thao túng tâm lý, dụ dỗ cho đến khai thác, tống tiền hoặc xâm hại trẻ em và thanh thiếu niên, Thiếu tướng Lê Xuân Minh khẳng định rằng, các nền tảng số vừa là môi trường mà tội phạm lợi dụng để hoạt động, vừa có thể trở thành tuyến phòng thủ đầu tiên nếu được quản trị an toàn, có trách nhiệm và tuân thủ pháp luật.

“Hệ sinh thái bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, nền tảng trực tuyến giữ vai trò đặc biệt quan trọng với 3 vai trò: Thứ nhất là lực lượng phòng ngừa sớm, có khả năng phát hiện và cảnh báo những hành vi bất thường, các nội dung hoặc tương tác tiềm ẩn nguy cơ xâm hại trẻ em. Thứ hai, nền tảng cần phải có trách nhiệm trong việc xử lý kịp thời các vi phạm thông qua việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), tự động gỡ bỏ nội dung vi phạm, khóa tài khoản có thể gây nguy hại cho trẻ em, đồng thời tăng cường công cụ giúp người dùng nhỏ tuổi có thể tự báo cáo, phản ánh hành vi xấu. Thứ ba, lưu giữ chứng cứ, hỗ trợ điều tra.

Bên cạnh yếu tố kỹ thuật, vai trò của nền tảng cần được mở rộng ở phương diện trách nhiệm xã hội và giá trị nhân văn. Các doanh nghiệp công nghệ không chỉ đảm bảo an toàn hệ thống, mà còn phải góp phần định hình hành vi người dùng thông qua chính sách nội dung minh bạch, chương trình giáo dục kỹ năng số an toàn, và chiến dịch truyền thông tích cực hướng tới người trẻ. Việc các nền tảng chủ động lan tỏa thông điệp tích cực và hợp tác cùng cơ quan quản lý, tổ chức xã hội, nhà trường và cộng đồng là yếu tố then chốt để biến “bảo vệ trẻ em trên không gian mạng” trở thành hành động thực tiễn, không chỉ là cam kết.

Đã đến lúc chúng ta cần một cách tiếp cận toàn diện, thống nhất và mang tính tập thể, trong đó công nghệ, pháp luật và cộng đồng phải cùng đồng hành. Mỗi bên đóng vai trò riêng. Chỉ khi các bên phối hợp chặt chẽ, chúng ta mới có thể hình thành lá chắn toàn diện bảo vệ trẻ em trong thế giới số.” – Cục trưởng Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05) Bộ Công an gửi thông điệp tới Tọa đàm.

Phiên tọa đàm chính thức được diễn ra với phần trao đổi của 3 diễn giả: - bà Michaela Bauer - Phó trưởng đại diện Uncef tại Việt Nam; ông Rob Abrams - Trưởng ban Hợp tác Thực thi pháp luật Khu vực Châu Á Thái Bình Dương tập đoàn Meta và Thượng tá Triệu Mạnh Tùng - Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao.

Các diễn giả đã cũng làm rõ: Làm thế nào để cơ quan quản lý và nền tảng trực tuyến phối hợp hiệu quả, nhịp nhàng và kịp thời trong việc phát hiện, ngăn chặn tội phạm mạng? Nền tảng có thể thực hiện thêm những giải pháp nào để bảo vệ người dùng nhỏ tuổi, không chỉ bằng công nghệ mà bằng trách nhiệm xã hội, chuẩn mực đạo đức và giá trị nhân văn? Đâu là hướng đi phù hợp để cùng xây dựng “văn hóa an toàn số” trong cộng đồng thanh thiếu niên Việt Nam, nơi mỗi người trẻ được trang bị tri thức, kỹ năng và bản lĩnh số để tự bảo vệ mình trước rủi ro trong không gian mạng.

Kết thúc tọa đàm, bên lề Lễ mở ký Công ước Hà Nội các đại biểu cùng thống nhất lan tỏa thông điệp “Bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên trên không gian mạng không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý hay nền tảng công nghệ, mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Hãy cùng hành động tất cả các em đều được học tập, kết nối và phát triển trong một môi trường số an toàn, lành mạnh và nhân văn.”

Vân Tùng