Ván cờ dài hơi của châu Âu với ông Trump nhằm tìm lối thoát cho Ukraine
Các nhà lãnh đạo châu Âu đang tìm cách gửi đi một thông điệp rõ ràng tới Tổng thống Mỹ rằng họ thực sự nghiêm túc trong việc đặt nền móng cho hòa bình, trái ngược hẳn với những động thái trì hoãn từ phía Nga.
Trong những tuần qua, nhiều lãnh đạo châu Âu dành lời ca ngợi ông Trump vì những nỗ lực trung gian cho một thỏa thuận chấm dứt xung đột Ukraine. Tuy nhiên, câu hỏi lớn nhất vẫn chưa có lời giải: Liệu Tổng thống Mỹ có thể đạt được kết quả thực chất trong thời hạn gấp rút mà chính ông đặt ra sau cuộc gặp với người đồng cấp Nga tại Alaska?
Khi triển vọng đàm phán trực tiếp nhanh chóng phai nhạt, các nhà lãnh đạo châu Âu đã thay đổi cách tiếp cận vấn đề Ukraine. Họ nỗ lực giữ cho ông Trump gắn bó với châu Âu, biến ông thành một phần của chiến lược dài hơi thay vì để Washington nghiêng hẳn về phía Moscow. Công thức này được áp dụng nhất quán trong cả những phát biểu công khai lẫn các cuộc thảo luận riêng tư, nhấn mạnh rằng châu Âu sẵn sàng gánh vác trách nhiệm chuẩn bị cho một tương lai hậu chiến ở Ukraine, trong khi Nga vẫn tỏ ra thờ ơ.
Ván cờ dài hơi của châu Âu với ông Trump nhằm tìm lối thoát cho Ukraine. Ảnh: Reuters
Đó là lý do các lãnh đạo châu Âu, trực tiếp hoặc qua cầu truyền hình, cùng dự hội nghị tại Paris hôm 4/9 để bàn về một kế hoạch bảo đảm an ninh lâu dài cho Ukraine hậu xung đột. Và đó cũng là lý do họ liên tục nhắc ông Trump rằng chính Nga mới là bên còn chần chừ chưa ngồi vào bàn đàm phán.
“Các nước châu Âu sẵn sàng đóng góp quyết định để bảo đảm an ninh bền vững cho Ukraine sau một giải pháp được đàm phán”, phát ngôn viên chính phủ Đức, Stefan Kornelius, tuyên bố sau cuộc họp.
Tuy nhiên, viễn cảnh ấy vẫn còn xa vời và không có dấu hiệu nào cho thấy Điện Kremlin sẽ lùi bước khỏi những yêu sách ban đầu của mình. Bất chấp việc Phó Tổng thống Mỹ JD Vance và các quan chức trong chính quyền Trump nói rằng Moscow đã nhượng bộ đáng kể, thực tế chiến trường cho thấy điều ngược lại: lực lượng Nga vẫn tiếp tục tăng cường các hoạt động quân sự nhằm giành thêm lợi thế trên bàn đàm phán.
Trong khi ông Trump lạc quan nói về một cuộc gặp trực tiếp giữa hai nhà lãnh đạo Nga-Ukraine, châu Âu chưa bao giờ tin rằng một cuộc gặp như vậy có thể diễn ra.
Vì thế, các nhà lãnh đạo châu Âu tìm cách biến sự cứng rắn của ông Putin thành lợi thế, thúc giục Nhà Trắng gia tăng sức ép, buộc Nga phải trả giá bằng các lệnh trừng phạt kinh tế mới nếu tiếp tục từ chối đàm phán.
Đầu tuần này, chính ông Trump cũng phải thừa nhận sự bế tắc trong vai trò trung gian hòa giải cho cuộc chiến ở Ukraine.
“Tôi đã trao đổi với Tổng thống Putin và Tổng thống Zelensky,” ông nói với CBS News. “Sẽ có điều gì đó xảy ra, nhưng họ vẫn chưa sẵn sàng.”
Tổng thống Mỹ cho rằng cuộc chiến ở Ukraine khó giải quyết hơn nhiều so với những thỏa thuận hòa bình mà ông từng tự ca ngợi là đã góp phần thúc đẩy. “Thành thật mà nói, tôi từng nghĩ thỏa thuận với Nga sẽ dễ dàng hơn so với những thỏa thuận mà tôi đã đạt được. Nhưng rõ ràng, nó lại khó khăn hơn một chút so với nhiều thỏa thuận khác”, ông Trump nói.
Theo giới phân tích, nỗ lực của liên minh nhằm đưa ra các bảo đảm an ninh cho Ukraine chính là một lời đáp trả trực diện dành cho Moscow. Ông Karl-Theodor zu Guttenberg, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Đức, nhận định: “Các nhà lãnh đạo châu Âu đang phát đi tín hiệu tới Nhà Trắng rằng một chiến lược mập mờ, phô trương như vậy cần phải chấm dứt”.
Tuy nhiên, nhiều chi tiết quan trọng vẫn còn bỏ ngỏ. Câu hỏi lớn nhất là liệu Đức có sẵn sàng triển khai binh sĩ gìn giữ hòa bình trên lãnh thổ Ukraine, hay chỉ giới hạn vai trò ở huấn luyện, viện trợ vũ khí và hỗ trợ không quân – hải quân.
“Hành động sẽ tự nói lên tất cả”, ông Kai Sauer, Đại sứ Phần Lan tại Đức nói, đồng thời nhấn mạnh rằng nhóm “những người bạn của Ukraine” hiện vượt ra ngoài phạm vi châu Âu, nhóm này họp thường xuyên và sẵn sàng gánh vác trách nhiệm cho nền hòa bình hậu chiến.
Ông Sauer đồng thời chỉ ra rằng bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng phải dựa trên hai trụ cột: Nga chấp nhận ngừng bắn và Mỹ ủng hộ giải pháp đó.
Nhiều nhà quan sát cho rằng việc sớm vạch ra một kế hoạch an ninh toàn diện, ngay cả trước khi ông Putin chịu cam kết ngừng bắn hay ngồi vào bàn đàm phán với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, sẽ mang lại lợi thế cho châu Âu. Một kế hoạch như vậy không chỉ củng cố lòng tin của Kiev mà còn giúp ông Zelensky chuẩn bị cho những nhượng bộ khó khăn phía trước, trong đó có cả câu hỏi gai góc: liệu Ukraine chấp nhận nhượng bộ lãnh thổ để đổi lấy hòa bình hay không.
