Van Gogh tự sát vì đâu?

Phát đạn không ghim thẳng vào tim nhưng khiến Vincent Willem van Gogh bị thương nặng, ông loạng choạng trở về phòng trong đau lớn. Đó là sự kiện xảy ra vào tối ngày 27/7/1890, tại làng Auvers-sur-Oise (ngoại ô Paris, Pháp). Hai ngày sau, danh họa người Hà Lan qua đời.

Ngay sau cái chết của Van Gogh, có báo cáo cho rằng vụ nổ súng diễn ra “phía sau lâu đài”. Tuy nhiên, chuyên gia Wouter van der Veen lại đặt ra hỏi một câu hỏi đơn giản nhưng chưa từng được đề cập trước đây: Đó là lâu đài nào?

Lần theo dấu vết

Theo các tài liệu được công bố rộng rãi về Van Gogh, địa điểm diễn ra vụ nổ súng là sau tòa lâu đài Château de Léry. Điều đó được ghi lại vào năm 1904 trong một bức tranh của Paul Gachet Jr, con trai bác sĩ Paul Gachet - người điều trị bệnh cho Van Gogh trong những năm tháng cuối đời. Ở mặt sau bức tranh có dòng chữ: “De l'endroit òu Vincent s'est suicidé” (Nơi Vincent tự sát).

Bức tranh của Paul Gachet Jr đề “Nơi Vincent tự sát”. Ảnh: Museé Camille Pissarro, Pontoise.

Khung cảnh trong bức tranh được các chuyên gia khác xác định là lâu đài Château de Léry do có cửa ngõ vào bức tường đá cổ ở phía bắc. Con đường hẹp này mang tên Chemin des Berthelees, nơi từng có một trang trại, giờ đây có một bãi đậu xe cạnh khu nhà ở được xây dựng từ những năm 1990.

Bức tranh được vẽ khi cha ông vẫn còn sống. Do đó, nhiều khả năng nó tái hiện lại ký ức của bác sĩ Gachet. Lâu nay, địa điểm này được xác nhận là nơi diễn ra vụ nổ súng. Bác sĩ Gachet cùng với em trai của Van Gogh là những người có thể được danh họa kể lại chính xác nơi ông tự nổ phát súng vào ngực mình. Cũng không có lý do gì khiến cho vị bác sĩ tự nghĩ ra một địa điểm khác.

Ngoài ra, còn bằng chứng thuyết phục khác được phát hiện độc lập. Người ta tìm thấy một khẩu súng cuối thế kỷ 19 chôn dưới đất tại nơi xảy ra vụ tự sát. Một người nông dân sở hữu cánh đồng này đã cày nó lên vào những năm 1960. Phát hiện được công bố rộng rãi vào năm 2019, khi khẩu súng bán ở Paris với giá lên đến 162.500 Euro.

Vị trí được Gachet Jr mô tả phù hợp với thông tin từ nghệ sĩ Emile Bernard, người đã tham dự đám tang của Van Gogh. Hai ngày sau, Bernard viết rằng bạn ông đi ra “phía sau lâu đài”, gần một đống lúa mì. Nó cũng trùng khớp việc tờ báo địa phương Le Régional (số ngày 7/8/1890), đưa tin rằng ngay trước vụ nổ súng, Van Gogh đã lên đường “hướng tới lâu đài”.

Nghi vấn mới về địa điểm nổ súng

Vị trí lâu đài Léry có vẻ thuyết phục nhưng tiến sĩ Van der Veen - một chuyên gia về Van Gogh - đã đặt ra nghi vấn. Nghiên cứu nhiều nguồn dữ liệu khác nhau, ông nghi ngờ địa điểm xảy ra vụ nổ súng được công nhận rộng rãi từ lâu. Đó có thể là một lâu đài khác.

Van der Veen chỉ ra rằng vào cuối thế kỷ 19, có một tòa nhà khác ở Auvers cũng được gọi là “château” (lâu đài hoặc biệt thự ở nông thôn). Tòa nhà khiêm tốn hơn này hiện mang tên Manoir des Colombìeres.

Van der Veen trích dẫn một nghiên cứu năm 1899 của Samson Cazier, một hiệu trưởng tại địa phương và cuốn sách năm 1901 của nhà sử học Henri Mataigne, cả hai đều gọi nó là “Château des Colombìeres”.

Dinh thự Colombìeres cách nhà trọ của Van Gogh một phút đi bộ và những cánh đồng lúa mì phía trên cách đó 5 phút nữa. Người ta chỉ có thể tự hỏi Van Gogh muốn tự bắn mình ở nơi khá gần quán trọ hay ở một khoảng cách nào đó. Song vị trí gần là câu trả lời hợp lý cho việc ông tự lần mò trở về phòng sau khi đã dính một vết thương chí mạng.

Nhưng một trong những vấn đề với giả thuyết của Van der Veen là có thể chính Van Gogh đã nghĩ “château” này là tòa nhà Léry, được ông thể hiện trong bức tranh nổi tiếng của mình về phong cảnh ở Auvers.

Bức 'Landscape at Twilight' (1890) của danh họa Van Gogh mô tả khung cảnh xung quanh tòa lâu đài Château de Léry. Ảnh: Bảo tàng Van Gogh.

Viết cho Theo, danh họa mô tả bức Landscape at Twilight với “2 cây lê hoàn toàn tối đen trên nền trời ố vàng với những cánh đồng lúa mì và trên nền màu tím, le château được bao bọc trong những lùm cây xanh sẫm”.

Địa điểm Van Gogh tự sát vẫn chưa có câu trả lời cuối cùng. Nếu giả thuyết mới của Van der Veen đúng thì nó ở gần nơi danh họa vẽ bức Tree Roots (tháng 7/1890), bức tranh cuối cùng của ông.

'Tree Roots' – bức tranh cuối cùng của Van Gogh. Ảnh: Bảo tàng Van Gogh.

Nhà nghiên cứu tin rằng có khả năng Van Gogh đã “đi thẳng đến cánh đồng lúa mì gần nhất, băng qua những gốc cây mà ông vừa giúp chúng trở nên bất tử, để đối mặt lần cuối cùng với mặt trời giữa mùa thu hoạch”.

Nguyễn Hiếu