Vận hành Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế thông suốt, minh bạch

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Giải quyết nhanh chóng, hiệu quả các tranh chấp phát sinh

Đa số ĐBQH tán thành việc ban hành Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế. ĐBQH Đặng Bích Ngọc (Phú Thọ) cho rằng, việc thành lập Tòa án này là cần thiết để thể chế hóa chủ trương của Đảng, kết luận của các cấp có thẩm quyền nhằm tạo lập cơ chế giải quyết nhanh chóng, hiệu quả các tranh chấp phát sinh trong hoạt động đầu tư kinh doanh tại Trung tâm tài chính quốc tế với trình tự thủ tục hiện đại, vượt trội, phù hợp với thông lệ quốc tế.

ĐBQH Đặng Bích Ngọc (Phú Thọ) phát biểu. Ảnh: Quang Khánh

ĐBQH Lê Thu Hà (Lào Cai) nhấn mạnh đây là một bước mở thể chế mang tính đột phá khi lần đầu tiên xây dựng một thiết chế tư pháp chuyên biệt quốc tế hóa ngay trên lãnh thổ Việt Nam nhằm xử lý tranh chấp thương mại có tính toàn cầu, nâng cao năng lực cạnh tranh pháp lý của Việt Nam trong khu vực. Tuy nhiên, đại biểu cũng đề nghị, dự thảo Luật cần bảo đảm 3 tiêu chí, đó là: cạnh tranh quốc tế, thủ tục nhanh, minh bạch, ngôn ngữ thân thiện với chuẩn thương mại toàn cầu; bảo hộ chủ quyền tư pháp, mở cửa nhưng không đánh đổi an ninh pháp lý và lợi ích công; hiệu lực thi hành thực chất, phán quyết phải thi hành được cả trong và ngoài nước.

ĐBQH Lê Thu Hà (Lào Cai) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Do mô hình Tòa án chuyên biệt được thiết kế với nhiều cơ chế đặc thù, vượt trội, đại biểu Lê Thu Hà đề nghị, cần quy định cơ chế rà soát, cập nhật thường xuyên trong quá trình triển khai. Có thể xem xét đánh giá tổng thể hoạt động của Tòa án này sau 3 - 5 năm vận hành, dựa trên các chỉ số như: thời gian giải quyết vụ việc, tỷ lệ thi hành bản án, mức độ lựa chọn của doanh nghiệp, nhà đầu tư và phản hồi của thị trường quốc tế…

“Việc đánh giá định kỳ sẽ giúp nhận diện sớm các vướng mắc, điều chỉnh kịp thời những điểm chưa phù hợp và tiếp tục hoàn thiện các ưu điểm vượt trội, qua đó củng cố niềm tin, tăng sức hấp dẫn đầu tư và nâng vị thế pháp lý của mô hình tòa án chuyên biệt.

Một bản án tốt nhưng thi hành khó còn rủi ro hơn việc không có tòa án. Vì vậy, nếu đã mở ra một mô hình mới thì cần bảo đảm vận hành thông suốt, minh bạch và được tin cậy cả trong nước lẫn quốc tế. Môi trường đầu tư chỉ thực sự được củng cố khi phán quyết của tòa án chuyên biệt đi vào cuộc sống, bảo vệ quyền lợi của các bên và tạo dựng được niềm tin lâu dài”, đại biểu Lê Thu Hà nhấn mạnh.

Tiêu chuẩn về thẩm phán còn chung chung, khó xác định

Về thẩm quyền bổ nhiệm Chánh án tòa án chuyên biệt, một số ý kiến ĐBQH tán thành phương án Chánh án tòa án chuyên biệt do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức; cho rằng, quy định này bảo đảm phù hợp thống nhất về thẩm quyền của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao trong công tác bổ nhiệm các chức danh trong hệ thống Tòa án nhân dân.

Về Thẩm phán (Điều 9) trong dự thảo Luật quy định bao gồm công dân Việt Nam và người nước ngoài, bảo đảm đáp ứng các quy định, tiêu chuẩn theo Khoản 2 và Khoản 3, Điều 9. ĐBQH Đặng Bích Ngọc thống nhất có thể mở rộng nguồn bổ nhiệm thẩm phán của Tòa án chuyên biệt là người nước ngoài phù hợp để đáp ứng các yêu cầu trước mắt. Điều này sẽ góp phần thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao có kinh nghiệm và là điều kiện rất tốt để các thẩm phán, thư ký tòa án người Việt Nam có điều kiện học hỏi kinh nghiệm, nâng cao năng lực và trình độ chuyên môn.

ĐBQH Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hòa) phát biểu. Ảnh: Quang Khánh

Tuy nhiên, ĐBQH Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hòa) cho rằng, đây là vấn đề rất phức tạp vì những quy định tại khoản 2 và khoản 3, Điều 9 dự thảo Luật mới chỉ đặt ra các tiêu chuẩn chung chung, khó xác định.

Ví dụ khoản 2 quy định thẩm phán là người nước ngoài thì phải đáp ứng đủ các điều kiện, tiêu chuẩn như sau: thẩm phán nước ngoài, luật sư, chuyên gia có uy tín, phẩm chất đạo đức tốt, kiến thức chuyên môn phù hợp; có ít nhất 10 năm kinh nghiệm tham gia xét xử, giải quyết vụ việc liên quan đến hoạt động đầu tư, kinh doanh; có trình độ tiếng Anh để giải quyết vụ việc tại Tòa án chuyên biệt; không quá 75 tuổi, có sức khỏe bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Dựa vào căn cứ nào để xác định một người nước ngoài là người có uy tín, có phẩm chất đạo đức tốt, có kiến thức chuyên môn phù hợp khi họ không sống và làm việc tại Việt Nam? Nêu băn khoăn này, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh đề nghị phải làm rõ hơn các tiêu chí đối với thẩm phán là người nước ngoài.

N. Thành