Văn hóa chung cư – nhìn từ hai phía

Chung cư mới

Thoạt đầu là khu đô thị Trung Hòa, tọa phía Tây Bắc Hà Nội, hướng đất theo phong thủy là vượng (!?). Bây giờ thì hàng loạt khu đô thị mới mọc lên như nấm sau mưa. Khu đô thị Trung Hòa trở nên khiêm tốn và e lệ trước những khu đô thị mới như Mỹ Đình, Times City, Eco Park,...

Chung cư trong các khu đô thị mới ưu Việt so với chung cu đời cũ như đã nói ở trên. Trước hết nhà cửa đẹp hơn về hình thức, thiết kế hiện đại hơn, tiện dụng và nhiều tiện ích. Không có vấn nạn chiếm dụng đất công mưu lợi riêng. Mỗi khu đô thị là một không gian sống vừa khép kín lại vừa mở mang. Nói khép kín là vì trong một khu đô thị có đầy đủ dịch vụ văn hóa, ẩm thực, vui chơi giải trí, thể thao thể dục, sách vở, đồ dùng điện máy/ gia dụng, ngân hàng,... Nói “mở” vì có những khu đô thị hiện đại có hệ thống trường học từ mầm non lên tận PTTH, thậm chí cả bệnh viện Quốc tế (như khu đô thị Times City).

Hàng loạt khu đô thị mới đã mọc lên, chung cư trở thành lựa chọn sinh sống của nhiều gia đình

Từ năm 2007 đến 2018, tôi sống ở chung cư có tên HACISCO (tọa tại số 15, ngõ 107, đường Nguyễn Chí Thanh). Căn hộ của gia đình tôi trên tầng 13, rộng 104 mét vuông, ban công hướng Đông -Nam. So với khu tập thể Thành Công thì chung cư này hiện đại hơn vì nó được xây trong 3 năm (2004-2007). Nói hiện đại hơn vì có hầm để xe (chỉ xe máy), có hệ thống đổ rác tự động, có bảo vệ 24/24 giờ, có hệ thống camera, vệ sinh chung khá tốt, an ninh trật tự tốt (có lẽ ở cạnh công sở của Ban Cơ Yếu Chính Phủ?!).

Nhưng HACISCO chỉ là 1 tòa nhà đơn lập, thiếu hệ thống dịch vụ dân sinh, nên có nhiều sinh hoạt bình thường cũng thiếu thốn. Từ năm 2019, gia đình chúng tôi về sống tại khu chung cư có tên IMPERIA GARDEN. Nói gia đình nhưng chỉ có 2 vợ chồng già, sống thoải mái trong căn hộ 104 mét vuông (tầng 22).

Văn hóa chung cư

Sinh thời, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã nói “Rồi đây chúng ta sẽ xây dựng nhiều những ngôi nhà đẹp, nhưng trước hết và quan trọng hơn là xây những con người đẹp sống trong đó”. Văn hóa chung cư nhìn từ hai phái như tiêu đề chúng tôi đặt, chính là văn hóa ứng xử của cư dân chung cư, nhìn từ hai phía.

Trước hết là chủ thể chung cư. Tôi quan niệm chủ thể chung cư không ai khác chính là cư dân chung cư (chứ không phải là, như ai đó nói, chủ đầu tư hay ban quản lý, ban quản trị do cư dân bầu nên). Cư dân chung cư bây giờ đa dạng và phức tạp hơn trước. Nếu như thời bao cấp cư dân chung cư tuyệt đối là người Việt Nam (người nước ngoài đã có khu ở riêng ), là công chức/ công nhân/ viên chức Nhà nước, làm công ăn lương, sống với truyền thống đạo lý, phong tục tập quán Việt Nam Nên có thể nói cư dân chung cư trước đây đơn thuần, thống nhất, đáng tin cậy, dễ hòa đồng, theo lối những “xóm làng hiện đại”.

Bên cạnh những tiện ích, cũng rất nhiều mặt trái về văn hóa chung cư dần bộc lộ

Thế giới phẳng ngày nay đã khiến cư dân chung cư trở nên đa dạng, phức tạp, thiếu thống nhất khi người nước ngoài vào Việt Nam ngày càng đông (riêng công dân Hàn Quốc vào sống lâu dài ở Việt Nam đã có hơn 100.000 người). Đang có một cuộc “xâm lăng văn hóa” do làn sóng người nước ngoài đổ bộ vào Việt Nam. Mang đến cái tốt, cái tích cực thì không nhiều, mang đến hậu họa thì không ít (ví dụ cụm chung cư ở Đồ Sơn Hải Phòng chứa chấp đến 400 con bạc là công dân Trung Quốc vừa bị trục xuất về nước sau một thời gian dài tác oai tác quái, gieo rắc đỏ đen cờ bạc trên đất Việt).

Người nước ngoài tràn vào Việt Nam mua nhà, thuê chung cư sinh sống, làm việc, sản xuất kinh doanh đủ thứ trên trời dưới đất không thể không ảnh hưởng đến đời sống của cư dân bản địa (locan). Ngay ở IMPERIA GARDEN, cách nay chưa lâu đã xảy ra sự việc một người nước đàn ông nước ngoài quấy rối tình dục một bé gái trong thang máy. Camera đã ghi đủ. Nhưng không hiểu vì sao chủ đầu tư, ban quản lý và cơ quan chức năng lại cho sự việc “chìm xuồng” (vì tế nhị hay nhạy cảm, hay vì cái gì đó mà ta nói là “bất tín nhận thức”!?). Người nước ngoài sống ở các chung cư mang đến lối sống theo văn hóa và tập tục của xứ sở xa lạ, gieo rắc vào Việt Nam nhiều tác hại cho phong hóa Việt (họ đâu có khai sáng), gây nên hệ lụy cho người Việt trước mắt và lâu dài.

Nhưng tôi muốn nói nhiều hơn về văn hóa ứng xử chốn chung cư của người Việt ta. Ở chung cư, một vấn nạn hàng đầu là chuyện đi thang náy. Nơi tôi ở chưa lâu nhưng thấy thang máy phải bảo trì nhiều. Ban đầu tôi nghĩ là chất lượng thang máy khi lắp đặt không tốt. Nhưng sau tìm hiểu thì té ngửa là do cư dân sử dụng không khoa học, nếu không nói là bừa bãi. Chẳng hạn, hai người trong 1 căn hộ đi vào thang máy, kẻ trước nhanh, người sau chậm nên đương nhiên người trước phải giữ thang, mà giữ thường lâu. Một lần không sao, nhiều lần thì có chuyện. Một người không sao, nhiều người thành hậu quả. Thế thì làm sao thang máy không nhanh phải bảo trì.

Đã có thang chuyên chở hàng nhưng nhiều người cứ vô tư hồn nhiên chuyển hàng cồng kềnh và nặng nề của mình vào thang máy chỉ chở người. Hỏi làm sao thang máy lại không nhanh bảo trì (!?). Cư dân ra vào thanh máy chung cư, tôi thấy, theo lối “ đường ta ta cứ đi”, nghĩa là thấy thang mở là “ập” vào ngay không cần biết có người từ trong ra hay không. Nên xảy ra nhiều va chạm. Người mát tính thì chửi thầm “lũ nhà quê”, người nóng tính thì quát “ mắt mù à?”. Đã có xô xát vì chuyện ra vào thang máy thiếu văn minh.

Vấn nạn thứ hai ở chung cư là thiếu hẳn lời “xin lỗi” hay “cảm ơn”. Một bận đi thể dục sớm, qua cửa kính tôi nhìn thấy một cô gái ra hiệu từ phía trong mở dùm cửa có lẽ vì không mang thẻ. Tôi ấn dấu vân tay vào nốt tròn đỏ, cửa mở, cô gái vọt ra đi thẳng. Tôi nhìn theo và nghĩ “ chắc cô này người ngoài hành tinh” (?!). Còn cô ấy có lẽ nghĩ đó là nghĩa vụ của một người đàn ông chân chính(!?). Đi đụng nhau, dẫm chân lên nhau, đẩy cửa không quan sát đập vào đầu người khác không xin lỗi là “chuyện thường ngày ở huyện” nơi chốn chung cư tôi đã ở, đang ở.

Vấn nạn thứ ba ở chung cư là, nếu mình ở dưới thì liệu tính đến khả năng chịu đựng tiếng ồn của căn hộ phía trên (sẽ là trẻ con đi xe bánh đặc, sẽ là kê dọn bàn ghế, sẽ là tiếng khoan đục tường tự do, sẽ là tiếng băm thớt của mấy người già không tích dùng máy xay thịt,...). Tôi đã chứng kiến hơn một lần ông ở nhà dưới đỏ mặt tía tai cãi nhau với ông ở nhà trên.

Vấn nạn thứ tư ở chung cư là nạn xả rác và hút thuốc không đúng nơi quy định. Đã có biển báo chỉ dẫn, cấm đoán rõ ràng nhưng rồi mọi vẫn cứ xảy ra liên miên, không vô tiền mà lại khoáng hậu. Trẻ con và cả người lớn xả thải “vật thể lạ” trong cầu thang máy là chuyện cứ như chỗ không người.

Còn văn hóa chung cư nhìn từ phía khác? Từ phía nhà thầu và ban quản lý? Có thể nói vắn tắt như sau: Cả hai ban này chỉ chú ý làm sao thu được nhiều và nhanh tiền của khách hàng mà thôi, đã có trường hợp khác hàng khiếu nại về thiết kế, tiến độ, chất lượng không đúng như hợp đồng ban đầu nên đòi lại tiền. Nhưng tiền đã chui vào túi nhà thầu thì như “gió vào nhà trống”, khó mà “móc” ra lắm lắm. Nên sinh ra cù nhầy, câu giờ, đùa dai giữa bên bán và bên mua. Còn ban quản lý nào cũng thế thôi, có chuyện gì cư dân kiến nghị/ khiếu nại thì cách tốt nhất là đổ/ đá quả bóng lên cho nhà thầu, theo lối “con kiến mà leo cành đa...”.

Nhiều ban quản lý đã ém số tiền bảo trì mà khách hàng nộp khi mua nhà. Cũng họp lên họp xuống, cũng đơn từ kiến nghị, khiếu nại nhưng số vụ được giải quyết chỉ chiếm phần trăm rất nhỏ (vì hình như do nhóm lợi ích?!). Tình trạng xuống cấp của các chung cư đời mới cũng diễn ra với tiến độ rất nhanh, không như cam kết về chất lượng ban đầu của nhà thầu. Ban quản lý nhìn chung thì ngại/ lười/ trốn duy tu bảo dưỡng vì cái khoản này khó “gặm” khách hàng (!?). VTV1 lúc 18h ngày 5/10/2019 đưa tin ở TP Hồ Chí Minh chủ đầu tư thuê “đầu gấu” đến nhũng nhiễu, dọa nạt,”đòi nợ thuê” ban quản trị của chung cư X, tấn công phóng viên đến đưa tin (!?).

PGS.TS Bùi Việt Thắng