Văn hóa - Nghệ thuật Mỹ thuật - Điêu khắc Gốm cổ Nhật Bản kể chuyện Phật giáo

Một chiếc bình gốm Satsuma được trưng bày tại triển lãm

Bộ sưu tập gốm cổ Satsuma Nhật Bản của nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn cùng với những người bạn trong giới vừa “trình làng” tại triển lãm có chủ đề “Nghệ thuật Phật giáo trên gốm cổ Satsuma Nhật Bản”.

Trong không gian Trung tâm Văn hóa Phật giáo Liễu Quán Huế (15A Lê Lợi, TP. Huế) - nơi diễn ra cuộc triển lãm, người xem như lạc vào một thế giới khác, không chỉ sự lộng lẫy, sang trọng ở hiện vật mà còn ở mỗi câu chuyện, thông điệp trên đó.

Với hơn 200 hiện vật gồm hệ thống tượng Phật, linh vật, đỉnh, lư, thống, bình, bộ đồ trà, tô chén dĩa... được chủ nhân bày biện một cách bài bản, công phu. Cứ như thế, người xem như bị cuốn hút và không khỏi trầm trồ bởi sự độc đáo và hiếm có của từng hiện vật.

Tất cả là gốm Satsuma – một trong những dòng gốm xếp vào loại đẳng cấp xuất hiện dưới thời Thiên Hoàng Minh Trị (1868-1912). Gốm này được chia làm hai dòng: Kyo-Satsuma và Gosu-Blue Imperial Satsuma.

Quan khách tham quan không gian trưng bày gốm cổ Satsuma Nhật Bản

Satsuma nổi tiếng không chỉ ở độ khó khi làm thai gốm lớn, nung thủ công khéo léo, vẽ kỹ thuật thổ cẩm Moriage với rồng, họa tiết bút lông sống động, nhũ vàng Nishikie tinh tế… Satsuma còn thể hiện sự dân chủ, cởi mở thông qua các triện ấn chứng một thương hiệu gốm lừng danh và gắn kết tên tuổi của các nghệ nhân có tầm ảnh hưởng đến nghệ thuật trà, trang trí mỹ thuật và hội họa Âu Mỹ cuối thế kỷ XIX.

Riêng những hiện vật triển lãm lần này tập trung vào chủ đề Phật giáo một cách sinh động, hấp dẫn. Ở đó, người xem nhận thấy rõ ràng hình ảnh cuộc đời của đức Phật trên những chiếc dĩa lớn, hay những tô chén như buổi thị giảng của Đức Phật; những vị Phật, Bồ-tát thị hiện nét mặt viên dung, hiền hòa bên cạnh những vị La-hán sắc mặt dữ tợn vừa ra tay hàng long hay phục hổ…

Nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn cho hay, người Nhật tiếp biến triết học, ẩn dụ và biểu trưng Phật giáo từ Trung Hoa rất sớm qua các bảo tượng, đồ khí và tranh vẽ. Đỉnh cao là kỹ thuật tranh Phù Thế thế kỷ 16 đã trở thành vô giá khi mô tả thế giới sự vật vừa sinh động vừa hư ảo mà giới quý tộc thời đó rất chuộng dùng để trang trí hay thờ phụng. Kịp kế thừa kỹ thuật này suy thoái vào thời Thiên Hoàng Minh Trị, nghệ nhân gốm Satsuma Nhật Bản đã tiếp tục đảm trách sứ mạng truyền bá văn hóa, tôn giáo xứ Phù Tang ra thế giới và không ngừng hấp dẫn giới sưu tập toàn cầu.

Nhiều người yêu gốm đã đắm đuối khi tận mắt nhìn thấy những hiện vật gốm được nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn và bạn trong giới đưa ra triển lãm lần này. Lâu nay khi nhắc đến gốm Nhật ai cũng biết rằng đó là nơi xuất sứ của nhiều dòng gốm xịn xò phục vụ cho việc trang trí đến đời sống sinh hoạt. Gốm Nhật cũng được xếp vào hạng thượng thừa khi so sánh với nhiều loại gốm khác trên thế giới.

Anh Nguyễn Thịnh (TP. Huế) khi đến xem triển lãm gốm Satsuma Nhật Bản đã không khỏi bất ngờ vì lâu nay nghe nói về dòng gốm này rất nhiều, nhưng đây là lần đầu tiên tận mắt chứng kiến. Ấn tượng trong vị khách này đó là những nét vẽ trên các hiện vật được thể hiện một cách tinh tế, lột tả được tinh thần của Phật giáo. “Nhìn những hiện vật gốm này mới thấy được sự phát triển trong kỹ thuật sáng chế một cách điêu luyện cũng như cách chuyển tải văn hóa, triết lý của người Nhật. Đúng là đẳng cấp!”, anh Thịnh nhận xét.

Nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn nói thêm, Việt Nam và Nhật Bản từng có sự giao lưu thương mại từ lâu đời, sự giao lưu đó vẫn đang phát triển, mật thiết cho đến ngày hôm nay. Vì thế, khi đưa cuộc triển lãm này “trình làng” không ngoài mục đích giúp quần chúng có dịp thưởng lãm, cảm thụ để có cái nhìn đúng đắn về nghệ thuật Phật giáo thông qua đồ gốm cổ Nhật Bản. Đặc biệt là dưới triều đại vàng son của Thiên Hoàng Minh Trị.

Bài, ảnh: NHẬT MINH