Văn học nghệ thuật Bắc Ninh: Nâng cao chất lượng sáng tác trong dòng chảy mới

Cả tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh cũ xưa kia nằm trong xứ Kinh Bắc rộng lớn, có lịch sử lâu đời, bề dày văn hóa phong phú và hiếm có. Qua nhiều lần tách, nhập, năm 2025, hai tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh sáp nhập lại thành tỉnh Bắc Ninh mới. Đây vừa là thời cơ, vừa là thách thức lớn đối với công tác văn học nghệ thuật trong thời kỳ vươn mình. Dòng chảy văn hóa đã hội tụ có cơ hội liền mạch, tiếp nối, phong phú hơn; song cũng cần có những cách tiếp cận mới, hướng đi mới để phát huy tinh hoa, truyền thống và tiếp nhận những giá trị nhân văn, cao đẹp mới của nhân loại tiến bộ. Văn chương thời đại số đã hoàn toàn khác, vượt xa ranh giới về địa lý quốc gia, dân tộc. Thị hiếu của công chúng cũng đã dịch chuyển, không còn như cũ. Chắc chúng ta đều dễ thống nhất rằng, văn học nghệ thuật là một phần cốt cách, diện mạo tâm hồn dân tộc. Đời sống biến chuyển, tâm hồn con người biến chuyển, văn học cũng hiển nhiên biến chuyển. Thời đại sang trang thì văn học cũng sang trang theo.

Các đại biểu cắt băng khai mạc Trưng bày tác phẩm Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Kiến trúc với chủ đề “Bắc Ninh tiềm năng, hội nhập và phát triển”.

Văn chương nghệ thuật vùng Kinh Bắc luôn được nuôi dưỡng và phát triển bởi tâm hồn con người Kinh Bắc và tinh hoa sông núi. Suốt chiều dài lịch sử đã có rất nhiều bậc hiền tài, nhân sĩ nổi tiếng văn chương, thơ phú: Các vị vua nhà Lý (Lý Thái Tổ , Lý Thái Tông, Lý Nhân Tông); Tam tổ Huyền Quang Lý Đạo Tái, Trạng nguyên Giáp Hải, Trạng nguyên Đào Sư Tích, thám hoa Quách Nhẫn, danh nhân Hàn Thuyên (ông tổ của thơ, văn chữ Nôm); tiến sĩ Thân Nhân Trung - bậc tôi hiền cái thế…

Trong nhân gian, có vô kể người viết văn làm thơ, vẽ tranh, chụp ảnh, diễn xuất…, cũng không ít tài năng tham gia vào sáng tạo và hoạt động văn học nghệ thuật quần chúng, tạo nên đời sống tinh thần của Nhân dân. Đối với tỉnh Bắc Ninh, hiện nay, Hội Văn học nghệ thuật tỉnh có 557 hội viên thuộc 8 chuyên ngành khác nhau: Văn, Thơ, Âm nhạc, Mỹ thuật, Nhiếp ảnh, Sân khấu, Văn nghệ dân gian và Kiến trúc. Với đội ngũ đông đảo, say mê văn chương nghệ thuật, hằng năm có hàng nghìn tác phẩm mới được ra đời, phục vụ nhiệm vụ chính trị địa phương và đáp ứng nhu cầu thưởng thức văn hóa của công chúng.

Thấm nhuần tư tưởng của Đảng, Chính phủ về đường lối phát triển đất nước trên lĩnh vực văn hóa, văn nghệ; bám sát những Nghị quyết của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển văn hóa, văn học nghệ thuật trong từng giai đoạn cụ thể; đội ngũ văn nghệ sĩ tỉnh Bắc Ninh đã luôn chủ động tìm tòi, thể nghiệm những thủ pháp, kỹ thuật, khuynh hướng sáng tác mới mang hơi thở của cuộc sống đương đại. Trên cơ sở giữ gìn, phát triển và phát huy giá trị văn hóa nghệ thuật cốt lõi truyền thống của quê hương, đất nước, hòa đắm mình vào dòng chảy chung; đồng thời cũng mổ xẻ, động chạm đến những “khoảng mờ tối khuất lấp” của hiện thực cuộc sống… để phản chiếu, soi rọi thực tại một cách chân thực nhất.

Trong nhiều năm, Hội luôn sử dụng hữu ích và có hiệu quả nguồn Quỹ hỗ trợ sáng tạo các tác phẩm, công trình nghệ thuật của Trung ương; tổ chức đều đặn các trại sáng tác với khoảng 300-400 tác phẩm mới/năm. Tạp chí Sông Thương và Người Kinh Bắc suốt mấy chục năm qua đã xuất bản gần 200 nghìn bản, góp phần nâng cao nhu cầu hưởng thụ văn hóa của độc giả trong và ngoài tỉnh. Hiện tại, tạp chí lấy tên gọi mới là “Kinh Bắc” sẽ phát hành vào dịp gần nhất.

Sau khi sáp nhập và ổn định, Hội Văn học nghệ thuật Bắc Ninh đã tổ chức hàng loạt các sự kiện. Nổi bật, trong ba ngày từ 1/12/2025 đến ngày 3/12/2025, Hội khai mạc Trưng bày tác phẩm Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Kiến trúc chủ đề “Bắc Ninh tiềm năng, hội nhập và phát triển” với tổng số 176 tác phẩm; tổ chức thành công Hội thảo với chủ đề “Văn học nghệ thuật Bắc Ninh tiếp tục phát triển trong thời kỳ mới” gồm 33 tham luận đầy trách nhiệm; tổng kết trại sáng tác văn học nghệ thuật với tổng số 266 tác phẩm mới thuộc các chuyên ngành Văn, Thơ, Âm nhạc, Văn nghệ dân gian, Sân khấu (kịch bản).

Có thể nói, những sự kiện này đã phản ánh sức mạnh trí tuệ của một tập thể lớn. Những tác phẩm ấy đã phản ánh đầy đủ và tinh tế mọi mặt đời sống của Nhân dân các dân tộc trong tỉnh, đồng thời quảng bá hình ảnh Bắc Ninh với những thành tựu kinh tế mới, sức sống nội lực mới thông qua lăng kính nghệ thuật. Những tác phẩm nhiếp ảnh đã ghi lại các khoảnh khắc hiện thực về vẻ đẹp đất và người Bắc Ninh trong bối cảnh hiện nay. Những tác phẩm kiến trúc chính là mô phỏng những thiết kế của rất nhiều công trình tập thể và nhà ở đã được thi công và sử dụng có hiệu quả trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Nhiều kiến trúc khu đô thị đã giải tỏa điểm nghẽn, mở ra hướng phát triển mới cho một vùng đất, một khu dân cư trong thực tiễn. Hội thảo chuyên đề đã gợi mở và giải quyết những vướng mắc, thực trạng sáng tác văn học nghệ thuật hiện nay, bàn bạc, đưa ra những hướng giải quyết cho thời gian tới. Các tác phẩm đã phản ánh đời sống vật chất và tinh thần của người Bắc Ninh, những chuyển dịch trong tâm thế thời hội nhập, những vẻ đẹp của đời sống và cả những day dứt, cảnh báo về đạo đức con người xuống cấp, về sự phai nhạt lẽ sống nếu con người không biết trọng nhân nghĩa. Nhiều khán giả sau khi xem các tác phẩm nhiếp ảnh, mỹ thuật, kiến trúc đều đánh giá đó chính là kết tinh cao nhất của sự lao động nghệ thuật nghiêm túc, bền bỉ và đầy trách nhiệm của đội ngũ văn nghệ sĩ tỉnh nhà.

“Sen nhị sắc Gia Bình” (tác giả Trần Thanh Phan) - một trong những tác phẩm nhiếp ảnh tham gia Trưng bày.

Trong thời gian tới, đội ngũ văn nghệ sĩ Bắc Ninh nêu cao tinh thần trách nhiệm, tận tâm cống hiến, hăng say sáng tạo, tiếp tục cho ra đời những sản phẩm tinh thần có giá trị, xứng tầm, đóng góp một phần công sức của mình cùng các ngành, các cấp thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị trọng tâm mà Đảng bộ tỉnh đã đề ra. Văn nghệ Bắc Ninh cùng với văn nghệ cả nước luôn đồng hành với Tổ quốc và Nhân dân.

Dòng mạch chính trong sáng tạo văn học nghệ thuật của văn nghệ sĩ Bắc Ninh là “chủ nghĩa yêu nước và nhân văn, gắn bó với dân tộc” hay chính là khuynh hướng kế thừa, phát triển truyền thống. Để nâng cao chất lượng sáng tác, không ai hết, các văn nghệ sĩ cần quan tâm đầu tư bồi dưỡng năng lực bản thân. Đọc sách, thúc đẩy việc đọc sách; chú trọng đến công tác phát hành sách, quảng bá sách trong hệ thống thư viện, các trung tâm cộng đồng; tăng cường giao lưu trong công tác văn học nghệ thuật; tạo kết nối giữa người sáng tác và bạn đọc, sự hợp tác, quan tâm phối kết hợp giữa ngành Giáo dục và Hội Văn học nghệ thuật để người sáng tác và bạn đọc có điều kiện gặp gỡ, giao lưu; bồi dưỡng các tài năng văn học nghệ thuật từ các nhà trường…

Thực tế hiện nay cho thấy, vẫn có những tác phẩm ít tính văn chương được đưa vào giảng dạy cho học sinh trong sách giáo khoa. Đổi mới việc giảng dạy môn Văn trong nhà trường hiện nay cũng là điều cấp bách. Điều này phụ thuộc vào ngành Giáo dục. Giảng dạy Văn cần gắn với việc liên môn, liên ngành với Sử học, Dân tộc học, Mỹ học, môi trường xã hội, bối cảnh thời cuộc… để học sinh hiểu rằng câu chuyện của văn học cũng là câu chuyện của đời sống hôm nay. Mục đích của dạy/ học Văn là để con người nhân ái hơn, yêu quê hương đất nước hơn, và biết rung cảm trước cái đẹp. Một khi biết rung cảm trước cái đẹp, con người sẽ không độc ác, sẽ biết yêu cội nguồn, yêu Tổ quốc…

Khi văn học nghệ thuật mỗi ngày đều đi vào tâm hồn công chúng từ những điều nhỏ nhất từ việc ăn mặc, giải trí, học tập, trang trí nhà cửa, lựa chọn các giá trị… sao cho phù hợp với từng hoàn cảnh riêng, địa điểm riêng, không gian và bối cảnh riêng… thì văn hóa địa phương, văn hóa dân tộc sẽ trường tồn một cách tự nhiên và sâu sắc nhất trong cộng đồng.

Nguyễn Thị Mai Phương, Phó Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật tỉnh