VCCI đề xuất doanh nghiệp tự quyết giá xăng dầu bán lẻ

Phương thức quản lý chưa phù hợp khiến giá xăng dầu đứt gãy

Mới đây, VCCI nêu trong văn bản gửi Văn phòng Chính phủ, Bộ Công Thương về sửa đổi Nghị định 95/2021 và Nghị định 83/2014 kinh doanh xăng dầu. VCCI cho rằng, tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng lan rộng, chủ yếu xuất phát từ phương thức quản lý giá của Nhà nước.

VCCI cho hay việc thiếu hụt xăng dầu không chỉ diễn ra trước, mà cả ngay sau khi điều chỉnh giá. Trong khi đó, Bộ Công Thương ngăn chặn tình trạng thiếu xăng bằng cách phạt các cây xăng đóng cửa dẫn tới tình trạng bán nhỏ giọt, khiến người tiêu dùng phải xếp hàng.

Liên đoàn Thương mại & Công nghiệp Việt Nam đề xuất cho doanh nghiệp tự quyết giá khi thị trường đủ điều kiện.

Do đó, nếu tình trạng giá bán thấp hơn chi phí vẫn duy trì thì doanh nghiệp không những tiếp tục bán hàng nhỏ giọt mà còn không đầu tư mới, rời bỏ thị trường. Từ đó ảnh hưởng đến hạ tầng cung ứng năng lượng, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Từ thực trạng trên, VCCI lo ngại việc Bộ Công Thương lựa chọn phương án Nhà nước tiếp tục định giá, trên cơ sở sửa đổi công thức để “tính đúng tính đủ” như quy định hiện hành, có thể khó đảm bảo tính hợp lý và khả thi, có thể tiếp tục lặp lại tình trạng bất cập trên.

Theo VCCI, chi phí này phức tạp, nhiều thông số đầu vào dễ bị báo cáo sai lệch. Thậm chí kể cả kiểm toán cũng khó phát hiện trường hợp doanh nghiệp gửi giá, thông đồng với đối tác để đẩy chi phí lên.

Doanh nghiệp tự quyết giá sẽ thúc đẩy tính cạnh tranh cho thị trường

Trong khi đó, với phương án doanh nghiệp tự quyết giá, VCCI cho rằng cần phụ thuộc vào mức độ cạnh tranh của thị trường. Bởi có thể có tình trạng nếu thị trường có mức độ cạnh tranh thấp thì các nhà cung cấp có thể bắt tay nâng giá.

Vì vậy, trên cơ sở đề nghị thúc đẩy tính cạnh tranh của thị trường bằng nhiều biện pháp, VCCI đề nghị cân nhắc lựa chọn phương án cho doanh nghiệp tự quyết giá.

Về mức chiết khấu xăng dầu đang được đánh giá là không phù hợp, doanh nghiệp kiến nghị cần phải quy định mức chiết khấu tối thiểu cho các cửa hàng bán lẻ. Tuy nhiên, Bộ Công Thương lại không đồng tình giữa quy định không có mức chiết khấu tối thiểu. Lý do là để đảm bảo quan hệ dân sự, giành quyền chủ động cho doanh nghiệp.

Theo quan điểm của VCCI, với cách quản lý trên, Nhà nước đang can thiệp vào thị trường một cách nửa vời. Một mặt Nhà nước tôn trọng quan hệ dân sự bằng cách không quy định chiết khấu tối thiểu hay giá bán buôn tối đa và không xử phạt bên bán buôn khi dừng bán hàng.

Mặt khác, Nhà nước lại can thiệp vào quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp bán lẻ bằng cách quy định giá bán lẻ tối đa và xử phạt khi cửa hàng bán lẻ ngừng bán. Chính sự thiếu nhất quán trong chính sách này đã gây ra những hệ quả trên.

Do đó, VCCI cho rằng nếu Nhà nước không can thiệp vào giá, để thị trường quyết định giá thì không quy định mức chiết khấu bán lẻ tối thiểu. Nhưng nếu Nhà nước tiếp tục can thiệp vào giá bán lẻ, cần đồng thời điều hành chiết khấu tối thiểu, hoặc giá bán buôn tối đa, đảm bảo đồng bộ quản lý.

Với phương án được Bộ Công Thương lựa chọn là cho phép đại lý bán lẻ lấy hàng từ nhiều nguồn, VCCI đồng tình. Theo cơ quan này, hoàn toàn có thể khắc phục được những lo ngại của Bộ Công Thương để kiểm soát tốt quan hệ phân phối, chất lượng xăng dầu.

VCCI cũng cho rằng việc Bộ Công Thương chỉ cho thương nhân phân phối nhập hàng của ba thương nhân đầu mối và không được lấy hàng từ thương nhân phân phối khác là không phù hợp. Bởi nếu bối cảnh nguồn cung xăng dầu gặp khó khăn thì cần tăng tính linh hoạt trên thị trường, không nên hạn chế để cản trở chuỗi cung ứng.

Không thể giao doanh nghiệp thống lĩnh thị trường quyết giá

Từng cho ý kiến về vấn đề này, TS Nguyễn Quốc Việt, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách, ủng hộ để doanh nghiệp tự quyết giá bán lẻ xăng dầu với kỳ vọng sự bất cập về lợi nhuận tối thiểu cho doanh nghiệp bán lẻ sẽ được giải quyết. Tuy nhiên theo ông Việt, ngay các quy định đưa ra trong dự thảo đã có sự mâu thuẫn nhất định. Chẳng hạn cho doanh nghiệp tự quyết giá, vậy duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu để làm gì? Nếu vẫn duy trì quỹ là quá vô lý và hoàn toàn đi ngược kỳ vọng đưa giá xăng dầu tiến sát thị trường theo quan điểm của nhà quản lý.

Thứ hai, song song với việc tự quyết giá, phải nới cho doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu có thể lấy nguồn hàng từ nhiều hơn một nhà phân phối, đầu mối khác nhau. Không thể bắt buộc chủ cây xăng chỉ ký với một đơn vị phân phối, đầu mối lấy hàng như hiện nay được.

“Giá cả theo cơ chế thị trường phải đi đôi với tự do cạnh tranh cung - cầu và đặc biệt là tự do lựa chọn bạn hàng, đối tác. doanh nghiệp đầu mối tự quyết giá bán, nhưng nếu doanh nghiệp thống lĩnh thị trường đưa ra mức giá bán mang tính áp đặt thì phần thiệt thòi là người tiêu dùng, doanh nghiệp bán lẻ. Dự thảo nghị định tháo chỗ này, giữ chỗ khác và vẫn còn nặng tư duy bao cấp là vậy. Ngoài ra, với lo ngại về việc giá cả xăng dầu tại vùng sâu, vùng xa có thể tăng khi cho doanh nghiệp tự quyết giá bán vì chi phí vận chuyển, cần có quy định và phải có kiểm tra tính hợp lý của các chi phí tự khai của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, chính sách hỗ trợ giá cả trực tiếp cho từng lít xăng bán ra tại thị trường vùng xa, sâu… cũng có thể áp dụng được. Theo tôi biết, việc chia giá bán lẻ xăng dầu theo 2 giá thuộc vùng 1 (gần cảng, kho) và vùng 2 (xa cảng, kho), giá xăng cũng do doanh nghiệp đầu mối lớn quy định và áp giá bán. Giá bán ở vùng 2 luôn cao hơn giá vùng 1, địa phương đang mua xăng dầu giá cao (vùng 2) hơn giá cơ sở của nhà nước quy định chiếm hơn 48/63 tỉnh thành”, TS Nguyễn Quốc Việt nêu quan điểm.

Hà Lan