Vẻ ấn tượng của kiến trúc từ cảm hứng dân dã

Gần đây nhất, ngày 5/10, thành phố Hà Nội đã khởi công Nhà hát Opera Hà Nội, bên bờ hồ Tây. Ở Nhà hát Opera này, kiến trúc sư người Italy Renzo Piano đã dành nhiều năm để nghiên cứu về văn hóa lịch sử của Hà Nội trước khi lên ý tưởng thiết kế. Khi thiết kế ông đã lấy cảm hứng từ hình tượng ngọc trai, một loại đá quý cứng được "hình thành" từ trong mô mềm của con trai biển (và sông) tạo nên thứ đá quý và đẹp, làm trang sức rất quen thuộc với người Việt Nam.

Toàn cảnh Nhà hát Đó bên vịnh Nha Trang.

Theo đó, hình tượng những viên ngọc trai quý giá như vừa nhô lên từ mặt nước hồ Tây gợn sóng, những viên ngọc trai đó đã phản chiếu màu sắc mặt nước hồ Tây theo chuyển động của thời gian trong ngày.

Hay xa hơn chút là "Nhà hát Cao Văn Lầu" của miền đất đờn ca tài tử Bạc Liêu, các kiến trúc sư đã lấy cảm hứng từ những chiếc nón lá bài thơ để tạo kiến trúc. Và "Trung tâm triển lãm quốc tế Hải Phòng" lại lấy cảm hứng từ hình ảnh những về cánh buồm no gió để cho ra một hình ảnh "đoàn thuyền đánh cá". Hoặc Công trình "Cung quy hoạch, hội chợ và triển lãm tỉnh Quảng Ninh" đã lấy hình tượng con cá heo để tạo nên "không gian" phục vụ triển lãm những thành tựu của tỉnh.

Tuy nhiên những ví dụ đã nêu thì hình tượng cảm hứng đều được thể hiện làm phần mái cho công trình. Còn "Nhà hát Đó Nha Trang" cũng lấy cảm hứng từ dụng cụ dân dã quen thuộc, đó là chiếc đó, một dụng cụ bắt cá của người Việt. (Chiếc "đó" thường được làm bằng tre hoặc nứa, có hình dáng ống thuôn dài, một đầu hở để cá chui vào và một đầu khép kín. Ngư dân thường đặt "đó" ở những vùng nước nông ven biển hoặc cửa sông để bắt cá, tôm).

Việc lấy cảm hứng từ chiếc đó cho thấy các nhà kiến trúc đã có những "sáng tạo nghệ thuật" và đã đưa "thực tiễn" đời sống vào "không gian văn hóa nghệ thuật", cũng là cách để "thời gian" không làm nhòa đi cuộc sống thường nhật có từ xa xưa của người dân Việt.

Điểm khác biệt của Nhà hát Đó Nha Trang với các công trình kiến trúc tiêu biểu đã nêu, là các kiến trúc sư khi lên phương án thiết kế đã đưa toàn bộ "cảm hứng" của mình tạo nên một kiến trúc tạo khác hẳn, tạo thành phần "vỏ ngoài" cho công trình.

Nhìn từ xa hay đến sát gần vẫn thấy hình dáng một chiếc đó khổng lồ. Sự khổng lồ đến mức toàn bộ "nội dung" của Nhà hát đã được bao trọn trong một chiếc đó khổng lồ, đứng ngạo nghễ bên bờ biển vịnh Nha Trang và ngày đêm "sống" trong tiếng sóng vỗ dạt dào.

Lễ trao giải Cánh diều vàng năm 2024 tại Nhà hát Đó.

Có cảm tưởng một nhà hát như bao nhà hát khác được "sinh ra" từ trong một chiếc đó, và đấy là điều lý thú đầu tiên cho mọi người đến với Nhà hát Đó Nha Trang. Chiếc đó bình dân đã trở thành một danh từ riêng để gọi tên nhà hát. Cái tên "Nhà hát Đó Nha Trang" là một cái tên gây được sự tò mò với bất kỳ ai trong lần đầu nghe đến.

Công trình Nhà hát Đó Nha Trang được khánh thành ngày 1/4/2023. Qua hơn hai năm đưa vào sử dụng, Nhà hát Đó Nha Trang với lối kiến trúc khác biệt giúp "phố biển" Nha Trang nói riêng, tỉnh Khánh Hòa nói chung thu hút được đông đảo hơn các khách du lịch trong và ngoài nước. Từ đó nâng tầm vị thế du lịch của "phố biển" Nha Trang. Đã trở thành "điểm hẹn" văn hóa - nghệ thuật có đẳng cấp quốc gia và quốc tế. Được đánh giá là "Công trình có kiến trúc ấn tượng mang đậm bản sắc văn hóa Việt". Từ công trình này đã gợi ý cho những công trình văn hóa - nghệ thuật tiếp theo khác.

Điều lý thú tiếp theo là: Kiến trúc không gian nhà hát không bị "chiếc đó khổng lồ" làm khó. Một nhà hát với 536 chỗ ngồi vẫn đầy đủ các nội dung cho khâu biểu diễn nghệ thuật và nếu cần thì cho cả tổ chức hội nghị. Với chiều cao khoảng 20 mét và tổng diện tích 2.500m², Nhà hát Đó Nha Trang đã thể hiện được sự tinh tế của khung thép và lớp sơn màu vàng óng ánh. Bên cạnh đó, nhà hát được xây dựng với tiêu chuẩn chất lượng cao cho cả kiến trúc và biểu diễn nghệ thuật.

Nhà hát được xây dựng ở đại lộ Phạm Văn Đồng thuộc phường Bắc Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Phường này vốn là vùng "ngoại ô Vĩnh Hải" rất nổi tiếng với khu vực ven biển, bởi nơi đây có bãi biển đầy cát, lại đối diện Vịnh Nha Trang. Trên bãi biển thơ mộng này có những lối đi dạo rợp bóng cây xanh và nhà nghỉ tầm trung nằm phía sau.

Nhà hát được xây dựng với tiêu chuẩn nghiêm ngặt về kiến trúc cũng như cho trình diễn nghệ thuật trong nước và quốc tế, sử dụng vật liệu cao cấp, đảm bảo chất lượng, độ bền cao, được thực hiện bởi hàng chục đơn vị thi công hàng đầu trong nước và cả quốc tế.

Tôi bước vào bên trong Nhà hát Đó từ khá sớm, chủ yếu là để có thời gian quan sát kỹ hơn về kiến trúc bên trong, đặc biệt là để mục sở thị xem xem kiến trúc vỏ bên ngoài mang hình chiếc đó có làm kiến trúc nội thất ảnh hưởng gì không? Đi xem biểu diễn nghệ thuật mà bị các yếu tố kiến trúc lỗi chi phối thì việc thưởng thức nghệ thuật chắc chắn sẽ giảm đi hứng thú.

May là tất cả đều hài hòa, chỉ tiếc một điều là hội trường có ít chỗ ngồi nên Nhà hát Đó Nha Trang sẽ bị ảnh hưởng ít nhiều đến những sự kiện lớn, đến những chương trình nghệ thuật lớn. Tuy nhiên, Nhà hát Đó Nha Trang nằm trong quần thể phức hợp nghỉ dưỡng, nghệ thuật, giải trí Vega City, Nha Trang. Nhà hát tọa lạc tại vị trí khá đắc địa, gần nhiều điểm đến du lịch nổi tiếng như nhà hát Vinpearl Nha Trang, Hòn Chồng, Bến du thuyền Nha Trang. Nơi đây rất gần trung tâm Nha Trang, thuận tiện nếu du khách muốn đến tham quan, check-in.

Tác giả trước Nhà hát Đó Nha Trang.

Tôi nhớ Lễ trao giải "Cánh diều vàng" do Hội Điện ảnh Việt Nam tổ chức năm 2024 tại Nhà hát Đó Nha Trang tối 10/9/2024. Đó là một buổi trao giải đọng lại trong tâm trí những người có mặt về một "chương trình nghệ thuật" nhiều sức hút. Phải nói các nhà quản lý của Hội Điện ảnh Việt Nam, của các nhà làm phim trong nước và của lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa nói chung, lãnh đạo thành phố Nha Trang (khi đó) nói riêng, là "tư tưởng lớn gặp nhau ở một điểm" - Đó là chọn Nhà hát Đó Nha Trang và chọn "phố biển" Nha Trang xinh đẹp làm nơi tổ chức thường niên Giải thưởng "Cánh diều vàng" của Hội Điện ảnh Việt Nam.

Từ những thành công trong biểu diễn nghệ thuật và trong việc chọn làm "sân nhà" của Hội Điện ảnh Việt Nam, các nhà tổ chức đã kỳ vọng: Từ đây, hình ảnh Nha Trang - Khánh Hòa thêm một lần được giới thiệu, quảng bá sâu rộng đến bạn bè, du khách gần xa. Hoạt động của sự kiện cũng là những bước đầu tiên để hướng tới xây dựng Nha Trang trở thành "Thành phố Điện ảnh". Và xa hơn là hướng tới Liên hoan Điện ảnh quốc tế trong tương lai".

Nguyễn Trọng Văn