Về thành nhà Hồ nghe đá kể chuyện nàng Bình Khương

Đền thờ nàng Bình Khương và phiến đá in dấu như người đã dập đầu kêu oan.s

Đền thờ nàng Bình Khương nằm ở phía Đông di sản Thành nhà Hồ, thuộc làng Đông Môn, xã Vĩnh Long. Ngôi đền luôn hấp dẫn du khách mỗi khi có dịp tham quan Di sản Văn hóa thế giới Thành nhà Hồ, bởi một phần nơi đây đang thờ tảng đá in hình đầu người và hai bàn tay đầy kì bí. Tảng đá được đặt ở hậu cung, dài chừng 2m, rộng khoảng 1,5m, trên bề mặt phiến đá có vết lõm sâu to cỡ đầu người, hai bên đều có vết hằn trông giống như hai bàn tay. Trải qua hàng nghìn đời, người dân vẫn tin rằng: Đây là nơi gắn liền với sự tích nàng Bình Khương đập đầu vào đá đến chết để kêu oan cho chồng và câu chuyện lịch sử xoay quanh việc Hồ Quý Ly xây dựng Thành Nhà Hồ.

Tương truyền rằng: Vào năm 1397, để nhanh chóng dời đô từ Thăng Long về đất An Tôn (Thành nhà Hồ bây giờ), Hồ Quý Ly đã huy động quân dân ngày đêm xây thành, đắp lũy. Thời ấy, ở vùng đất này có chàng Cống Sinh Trần Công Sỹ là người được Hồ Quý Ly tin tưởng, giao phó trọng trách giám sát, đốc thúc xây bức tường thành ở phía Đông. Thời gian thi công gấp rút, các bức tường thành khác đã hoàn thiện, nhưng đoạn thành do Trần Công Sỹ phụ trách cứ xây gần xong lại đổ, không rõ nguyên nhân. Khi biết tin, Hồ Quý Ly vô cùng tức giận, ông nghi ngờ Trần Công Sỹ làm phản, cố ý làm chậm tiến độ xây thành nên đã sai quân lính vùi thân Trần Công Sỹ ngay bức tường thành bị đổ để răn đe.

Vợ Trần Công Sỹ là nàng Bình Khương nghe tin chồng bị xử tội chết oan nên vô cùng đau buồn, nàng lao tới bức tường đá, lấy hết sức để xô đổ những tảng đá xây thành mong nhìn thấy xác chồng. Kiệt sức nhưng bức tường thành không hề rung chuyển, Bình Khương dập đầu vào đá để kêu oan và được chết theo chồng. Phiến đá nơi nàng tuẫn tiết lõm một hố rất sâu như hình đầu người và hai vết bàn tay cào xé. Cảm cái nghĩa của người đàn bà đã không màng sống chết mà tuẫn tiết theo chồng, dân gian đã có những câu thơ ca ngợi: “Tấm lòng trinh tiết đâm vào đá/ Lưu mãi muôn đời vạn tiếng thơm”. Không lâu sau cái chết của vợ chồng nàng, người dân trong vùng đã lập đền thờ nơi nàng dập đầu kêu oan, ngay sát chân tường phía Đông của thành, cạnh nơi chồng nàng bị chôn sống (thuộc thôn Đông Môn, xã Vĩnh Lộc ngày nay).

Dẫn chúng tôi đi thăm ngôi đền và khu tường thành phía Đông, ông Nguyễn Hữu Anh, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thế giới Thành nhà Hồ cho biết: Ngôi đền nằm sát tường phía Đông của Thành Nhà Hồ, trên một khu đất bằng phẳng, với diện tích 600m2. Đền có kiến trúc hình chữ công, gồm tiền đường, hậu cung và hai giải vũ. Đền vốn được xây dựng từ đầu thế kỷ XV, trải qua nhiều thăng trầm biến cố, sau đó bị đổ nát. Đến năm 1903, được Tổng đốc Thanh Hóa Vương Duy Trinh cho xây dựng lại. Năm 1995, đền thờ nàng Bình Khương được UBND tỉnh công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. Đến năm 2009, đền được Trung tâm Bảo tồn DSVHTG Thành Nhà Hồ trùng tu tôn tạo, bảo tồn theo kiến trúc gỗ truyền thống.

Hiện nay, trong đền còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị, như phiến đá mà người dân trong vùng tin rằng đó là vết tích đập đầu kêu oan của nàng Bình Khương khi xưa. Ngoài ra còn có tấm bia đá ghi lại huyền tích nàng Bình Khương tuẫn tiết kêu oan cho chồng được dựng ở khuôn viên đền. Phía sau đền thờ nàng Bình Khương, nằm trên tường Thành Nhà Hồ hiện còn ngôi mộ và bia đá ghi danh viên quan đốc công Trần Công Sỹ. Ngôi đền có kiến trúc gỗ truyền thống, chạm trổ tinh xảo. Bên phải đền có một cái ao nhỏ luôn ăm ắp nước, dù có năm cả vùng bị nạn hạn hán hoành hành. Xung quanh đền thờ quanh năm rợp bóng cây xanh tươi mát. Ngôi đền cổ đã trở thành địa danh được du khách yêu thích ghé thăm, dâng hương hoa cầu mong hạnh phúc lứa đôi, bình an, sức khỏe khi đến tham quan Di sản Thế giới Thành Nhà Hồ.

“Để tưởng nhớ nàng Bình Khương, hằng năm vào ngày mùng 1 tháng 9 âm lịch, người dân thôn Đông Môn lại nô nức tổ chức Lễ kỵ mẫu Bình Khương nhằm tưởng nhớ công lao vị đốc công xây dựng thành Trần Công Sỹ và ca ngợi tình nghĩa vợ chồng thủy chung, son sắt của nàng Bình Khương. Lễ kỵ mẫu Bình Khương mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc của vùng đất kinh đô xưa” - ông Nguyễn Hữu Anh cho biết thêm.

Nói về giá trị của đền thờ nàng Bình Khương trong quần thể Di sản Thế giới Thành nhà Hồ, ông Nguyễn Bá Linh, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản thế giới Thành nhà Hồ cũng khẳng định: “Đền thờ nàng Bình Khương có giá trị văn hóa lớn về lịch sử, tín ngưỡng và đạo đức, là minh chứng cho sự hy sinh của người dân trong quá trình xây dựng Thành Nhà Hồ. Đền không chỉ mang tính biểu tượng, đề cao đức hạnh thủy chung của người phụ nữ Việt Nam mà còn trở thành trung tâm sinh hoạt văn hóa tâm linh của nhân dân địa phương. Bên cạnh đó, đây cũng là điểm đến thu hút du khách đến thăm quan, chiêm bái mỗi khi có dịp hành hương về đất Tây Đô”.

Nguyễn Chung