Vì Môi trường xanh Quốc gia: Lan tỏa hành động hướng đến Net Zero

Phóng viên (PV): Chương trình “Vì Môi trường xanh Quốc gia” với chủ đề “Kỷ nguyên xanh- Kỷ nguyên vươn mình” đặt mục tiêu triển khai các hoạt động bảo vệ môi trường có tác động sâu rộng, thiết thực và bền vững. Việc triển khai Chương trình được thực hiện như thế nào, thưa ông?

TS. Hoàng Hiệp: Sau hơn 10 năm thực hiện, Chương trình “Vì Môi trường xanh Quốc gia” đã lan tỏa tới nhiều địa phương. Năm 2025 là cột mốc quan trọng khi hàng loạt chính sách và thể chế mới của Đảng và Nhà nước ra đời, mở đường cho đất nước bước vào giai đoạn phát triển kinh tế thịnh vượng, nhân dân hạnh phúc. Bởi vậy, chủ đề “Kỷ nguyên xanh - Kỷ nguyên vươn mình” rất ý nghĩa, thể hiện sự hưởng ứng các chủ trương lớn và thúc đẩy mục tiêu giảm phát thải, bảo vệ môi trường trên cả nước.

Năm nay, Chương trình diễn ra theo chuỗi hoạt động liên tục. Mở đầu là lễ phát động tại phố đi bộ Trần Nhân Tông (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội), với nhiều hoạt động phong phú: Trình diễn bộ sưu tập sản phẩm thân thiện môi trường, “diễn giả nhí” truyền cảm hứng lối sống xanh, đổi chai nhựa và giấy lấy cây, làm đồ tái chế, vẽ tranh Hà Nội xanh, sạch, đẹp, giao lưu nghệ thuật… Sau lễ phát động, chúng tôi tiếp tục các hoạt động truyền thông về lối sống xanh, tổ chức hội thảo và tập huấn chuyên môn, đồng thời triển khai các hoạt động thực tế như trồng cây, thu gom rác thải, hỗ trợ mô hình sống xanh và phát triển du lịch bền vững. Chương trình cũng đồng hành cùng doanh nghiệp hướng dẫn kiểm kê khí nhà kính, giảm phát thải và hướng tới mục tiêu net-zero. Chúng tôi tin rằng với cách thức triển khai đồng bộ, thiết thực và có sự tham gia của toàn xã hội, Chương trình "Vì Môi trường xanh Quốc gia" sẽ tiếp tục tạo ra những tác động tích cực, sâu rộng và bền vững cho công cuộc bảo vệ môi trường của đất nước.

TS Hoàng Hiệp, Viện trưởng Viện Nghiên cứu tăng trưởng xanh (Học viện Nông nghiệp Việt Nam), Trưởng Ban tổ chức Chương trình “Vì Môi trường xanh Quốc gia”. Ảnh: MAI CHINH

PV: Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2030 có thuận lợi, khó khăn gì trong triển khai, thưa ông?

TS Hoàng Hiệp: Theo quan điểm cá nhân, tôi nhận thấy việc triển khai Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2050 là một hành trình dài có cả những thuận lợi và khó khăn đòi hỏi quyết tâm và sự đồng bộ trong hành động.

Quan điểm "không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế" đã được đặt làm nguyên tắc xuyên suốt, là nền tảng pháp lý vững chắc cho việc triển khai. Bên cạnh đó Luật Bảo vệ Môi trường 2020 cùng các văn bản dưới luật hướng dẫn đã chuyển hóa nhiều cam kết quốc tế vào luật pháp trong nước, tạo cơ sở cho việc thực thi các tiêu chuẩn môi trường cao hơn. Cùng với đó, Việt Nam ngày càng hòa nhịp với xu thế phát triển toàn cầu, như xu hướng phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh và carbon thấp, phù hợp với xu thế phát triển bền vững của thế giới, mở ra cơ hội tiếp cận các nguồn tài chính xanh, công nghệ sạch và sự hỗ trợ kỹ thuật từ các đối tác quốc tế cho Việt Nam. Mặt khác, nhận thức của người dân và doanh nghiệp về vai trò của môi trường đã được nâng cao đáng kể. Cộng đồng ngày càng chủ động hơn trong việc giám sát và tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường tại địa phương. Nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu coi việc đầu tư vào bảo vệ môi trường là một phần của chiến lược phát triển bền vững, trong đó nhiều doanh nghiệp lớn tiên phong, chủ động kiểm kê khí nhà kính, lập kế hoạch giảm phát thải, đăng ký doanh nghiệp xanh ESG,…

Nhặt rác thải tại phường Phúc Tân, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Ảnh: NGÔ TUẤN

Tuy nhiên, chúng ta vẫn tồn tại một khoảng cách lớn giữa chính sách và thực thi. Hệ thống pháp luật còn có sự chồng chéo, thiếu đồng bộ và thiếu các văn bản hướng dẫn cụ thể để triển khai các quy định mới, đặc biệt là các quy chuẩn kỹ thuật. Nguồn nhân lực cho công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt ở cấp cơ sở, còn thiếu về số lượng và yếu về chất lượng, chưa đáp ứng được yêu cầu công việc. Công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm còn nhiều bất cập. Chế tài xử phạt chưa đủ mạnh và mang tính răn đe, dẫn đến hiệu quả thực thi pháp luật còn thấp.

Mặc dù đã được quan tâm, nhưng nguồn kinh phí cho bảo vệ môi trường, vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế, đặc biệt là cho việc xử lý các vấn đề tồn đọng và xây dựng hạ tầng kỹ thuật môi trường hiện đại. Hơn thế nữa, việc chuyển đổi sang công nghệ sản xuất sạch, carbon thấp đòi hỏi vốn đầu tư lớn, là một rào cản đối với nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (chiếm đến 95% ở Việt Nam)…

PV: Ông nhận định như thế nào về việc nâng cao nhận thức và huy động sự tham gia của toàn xã hội vào công tác bảo vệ môi trường thông qua các hoạt động cụ thể, thiết thực và có tính lan tỏa?

TS Hoàng Hiệp: Với kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực này, tôi khẳng định: Việc nâng cao nhận thức của toàn bộ cộng đồng, là yếu tố đầu tiên và quan trọng. Chìa khóa thành công nằm ở việc triển khai các hoạt động cụ thể, thiết thực và có sức lan tỏa, biến những khái niệm vĩ mô thành thói quen hằng ngày.

Phát động trồng nhiều cây xanh để bảo vệ môi trường. Ảnh: MAI CHINH

Chương trình “Vì Môi trường xanh Quốc gia” là một minh chứng điển hình cho cách tiếp cận này. Nó không chỉ là một sự kiện, mà là một nền tảng kết nối Nhà nước - doanh nghiệp - cộng đồng. Bằng cách tuyên dương các cá nhân, đơn vị tiêu biểu và thúc đẩy cam kết hành động công khai, Chương trình đã tạo ra một hệ sinh thái khuyến khích sản xuất và tiêu dùng xanh, lan tỏa mạnh mẽ tinh thần trách nhiệm. Chương trình không chỉ dừng lại ở việc kêu gọi, mà còn tổ chức các hội thảo chuyên sâu trao đổi thông tin và công nhận truyền thông những nỗ lực thực tế, tạo động lực cho toàn xã hội cùng chung tay.

Ví dụ như “Ngày Chủ nhật xanh” hay “Tuyến đường hoa” tạo ra sự thay đổi trực quan, gắn kết người dân và khơi dậy niềm tự hào về không gian sống chung của cộng đồng; Chương trình phân loại rác tại nguồn biến mỗi hộ gia đình thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi kinh tế tuần hoàn, thay vì chỉ là người tiêu dùng cuối cùng. Hoặc Chiến dịch “Giờ Trái đất” đã tận dụng sức mạnh lan truyền của mạng xã hội để tạo ra phong trào rộng khắp, đặc biệt thu hút giới trẻ. Để nâng cao nhận thức và huy động sự tham gia của xã hội không chỉ là hoạt động tuyên truyền, mà là quá trình xây dựng một văn hóa môi trường bền vững. Đây chính là nền tảng để mọi chính sách bảo vệ môi trường đi vào cuộc sống và phát huy hiệu quả cao nhất.

PV:Trân trọng cảm ơn ông!

DIỆP CHÂU (thực hiện)