Vì sao Ấn Độ chưa thể chia tay cường kích Jaguar già nua?

Ngày 27/02/1978, Không quân Ấn Độ chính thức tiếp nhận những chiếc Jaguar đầu tiên, mở đầu cho vai trò tấn công xuyên sâu của loại cường kích này trong học thuyết tác chiến của New Delhi.

Thời điểm đó, cường kích Jaguar được thiết kế để bay thấp, tốc độ cao, mang tải trọng vũ khí lớn, thực hiện các đòn đánh chính xác vào mục tiêu nằm sâu trong lãnh thổ đối phương.

Trong nhiều thập niên sau, cường kích Jaguar trở thành xương sống của năng lực tấn công mặt đất của Ấn Độ.

Khi Anh và Pháp lần lượt loại biên cường kích Jaguar trong những năm 2000, Ấn Độ trở thành quốc gia duy nhất trên thế giới tiếp tục vận hành dòng máy bay này.

Tính đến năm 2025, Không quân Ấn Độ vẫn duy trì khoảng 6 phi đội cường kích Jaguar, mỗi phi đội từ 18 đến 20 máy bay, triển khai chủ yếu tại các căn cứ không quân ở miền tây và miền bắc, hướng ra biên giới Pakistan và Trung Quốc.

Tuy nhiên, cái giá phải trả cho việc duy trì cường kích Jaguar ngày càng lớn. Dây chuyền sản xuất đã đóng cửa từ lâu, phụ tùng chính hãng khan hiếm, trong khi khung thân và động cơ Rolls-Royce Adour đã bước sang giai đoạn lão hóa sâu.

Trong nhiều năm, Ấn Độ phải tìm mọi cách để giữ cường kích Jaguar có thể tiếp tục bay. Một dấu mốc đáng chú ý là sau năm 2014, khi Oman loại biên toàn bộ phi đội Jaguar của nước này, Ấn Độ đã mua lại số máy bay còn tương đối nguyên vẹn để tháo dỡ lấy phụ tùng, phục vụ bảo dưỡng đội bay trong nước.

Những chiếc cường kích Jaguar từ Oman không được đưa vào biên chế, mà chỉ đóng vai trò “ngân hàng linh kiện”.

Song song với việc “vá víu” về hậu cần, Ấn Độ triển khai hàng loạt chương trình nâng cấp. Bắt đầu từ DARIN I, tiếp nối bằng DARIN II và đến DARIN III, cường kích Jaguar được thay đổi gần như toàn bộ hệ thống điện tử.

Phiên bản DARIN III được trang bị radar mảng pha quét điện tử chủ động AESA Elta EL/M-2052, hệ thống tác chiến điện tử mới, buồng lái kính với màn hình hiển thị đa chức năng, khả năng sử dụng vũ khí dẫn đường chính xác cao, tên lửa chống hạm và bom thông minh.

Tầm bay tác chiến của cường kích Jaguar đạt khoảng 850 km trong cấu hình tấn công thấp, tốc độ tối đa xấp xỉ Mach 1.6, tải trọng vũ khí lên tới 4500 kg trên nhiều giá treo.

Về mặt chiến lược, cường kích Jaguar vẫn đáp ứng một yêu cầu mà Không quân Ấn Độ chưa thể thay thế hoàn toàn. Đó là năng lực tấn công xuyên sâu ở độ cao thấp, đánh vào các mục tiêu được bảo vệ bởi phòng không dày đặc.

Trong kịch bản xung đột cường độ cao, cường kích Jaguar được xem là phương tiện phù hợp để mở đường, làm suy yếu các căn cứ hậu cần, sân bay và cụm radar đối phương trong giai đoạn đầu.

Một nguyên nhân quan trọng khác khiến cường kích Jaguar chưa thể nghỉ hưu là tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng về số lượng phi đội chiến đấu. Theo kế hoạch, Không quân Ấn Độ cần duy trì 42 phi đội để bảo đảm khả năng tác chiến trên 2 mặt trận.

Tuy nhiên, đến năm 2025, con số thực tế chỉ quanh mức 29 phi đội. Việc loại biên hàng loạt tiêm kích MiG-21, trong khi các chương trình thay thế như HAL Tejas hay tiêm kích đa năng thế hệ mới chưa đạt đủ số lượng, buộc Ấn Độ phải kéo dài vòng đời của Jaguar như một giải pháp tình thế.

Dù vậy, tương lai của cường kích Jaguar không phải là vô hạn. Các vụ tai nạn liên quan đến dòng máy bay này vẫn xảy ra, làm dấy lên lo ngại về an toàn bay và chi phí vận hành.

Không quân Ấn Độ dự kiến sẽ rút dần cường kích Jaguar trong thập niên 2030, nhưng một số khung thân được nâng cấp sâu có thể tiếp tục phục vụ đến sau năm 2040, thậm chí được tính toán kéo dài tới khoảng năm 2050 trong các kịch bản thiếu hụt nghiêm trọng.

Trong bức tranh tổng thể, Jaguar không còn là biểu tượng công nghệ tiên tiến, mà là minh chứng cho những giới hạn thực tế của quá trình hiện đại hóa quân sự.

Khi các chương trình tiêm kích mới chưa thể lấp đầy khoảng trống, Ấn Độ vẫn phải dựa vào một thiết kế Chiến tranh Lạnh để duy trì sức răn đe, cho thấy sự giằng co giữa tham vọng chiến lược và năng lực công nghiệp quốc phòng hiện tại.

Việt Hùng