Vì sao càng cố gắng thành công, người trẻ càng cảm thấy bất an?

Nhiều người trẻ đang chịu áp lực từ thành công của người khác.

Sự phát triển của mạng xã hội, những kỳ vọng gia đình, hệ thống giáo dục, truyền thông... đã và đang khiến người trẻ không nhìn thấy chính mình mà chỉ nhìn thấy hình ảnh mà họ buộc phải trở thành.

Người trẻ dễ tự ti vì không thể "thành công như người khác"

Họ luôn ám ảnh bởi việc phải chứng minh năng lực, phải sớm đạt được những thành tựu vượt trội, sở hữu tài sản riêng hay có vị trí xã hội cao.

Và thế là họ điên cuồng chạy đua để giành lấy thành công, hoặc chỉ đơn thuần là để không bị bỏ lại. Nhưng giữa cuộc đua ấy, có bao nhiêu người còn nhận ra mình đang chạy đua vì điều gì? Có bao nhiêu người không bị kiệt quệ khi phải uốn mình theo những vai diễn của xã hội? Hay, có bao nhiêu người thật sự cảm thấy đủ đầy với cuộc sống của mình?

Trong cuốn Hạnh phúc tuổi trẻ - tập hợp những lá thư và bài viết ngắn gọn, súc tích gửi tới một bạn trẻ đang chịu nhiều tổn thương cả thể chất lẫn tinh thần - triết gia Krishnamurti đã không đánh vào cảm xúc rối ren của tuổi trẻ để vỗ về hay phê phán. Trái lại, ông nhìn thẳng vào những khúc mắc ấy, đặt ra những câu hỏi để ta truy vấn đến cùng ý nghĩa tồn tại của mình.

Những lá thư này được Krishnamurti viết trong khoảng thời gian từ tháng 6/1948 đến tháng 3/1960, thể hiện một sự trắc ẩn và sáng suốt hiếm có của ông. Tuy là thư gửi cho riêng một người, những vấn đề ông nói đến trong đó thì lại mang tính phổ quát với cả nhân loại. Những lá thư này sẽ đem đến cho bạn phút giây trò chuyện trực tiếp với Krishnamurti và suy tư về mọi vấn đề trong đời sống.

Phần sau của cuốn sách là những cuộc trò chuyện với các em học sinh, các em nhỏ về nhiều vấn đề trong cuộc sống, như tình yêu, sự quan tâm, nỗi sợ hãi, trí tưởng tượng… Krishnamurti rất quan tâm đến trẻ em và vấn đề giáo dục. Với ông, trẻ em sẽ học được nhiều hơn khi quan sát cuộc sống, đặt câu hỏi về mọi thứ và tự mình tìm hiểu thay vì học trong sách vở hay được người khác chỉ dẫn.

Trong cuốn sách Krishnamurti chỉ ra nhiều người trẻ không ngừng nỗ lực để được nhìn thấy và công nhận. Nếu không đạt được điều ấy, họ sẽ dễ rơi vào tâm lý nghi ngờ, tự ti, thiếu thốn hoặc không ngừng trách cứ bản thân vì không thể "thành công như người khác".

Theo Krishnamurti, sự so sánh đem đến động lực phát triển, nhưng mặt khác, nếu không được sử dụng đúng cách, nó có thể làm giảm giá trị con người và tạo ra sự đố kỵ. Bởi khi so sánh, "người ta không được dạy để nhìn vào chính mình, mà chỉ nhìn sang người khác".

Vì lẽ đó, đã đến lúc ta cần một tấm gương khác, không phải để so sánh, hay phản chiếu điều người khác muốn thấy, mà để soi chiếu chính mình - một bản thể giản dị, thô ráp, nhưng chân thật, sống động.

Sách Hạnh phúc tuổi trẻ. Ảnh: HQ.

Hạnh phúc không chỉ đến từ thành công

Trong cuốn sách, Krishnam chỉ ra nguyên nhân khiến người trẻ bị mắc kẹt giữa áp lực thành công và khát khao sống có ý nghĩa. Ông viết: "Kỳ lạ thay, hầu hết mọi người đều muốn được công nhận và khen ngợi - được công nhận là một nhà thơ vĩ đại, một triết gia hay điều gì đó đề cao cái tôi của mình. Việc này mang lại sự thỏa mãn to lớn, nhưng nó chẳng có ý nghĩa gì mấy. Sự công nhận nuôi dưỡng tính phù phiếm của con người và có lẽ cả túi tiền của họ nữa, nhưng sau đó thì sao? Nó khiến ta bị chia tách, và sự chia tách sinh ra những vấn đề của riêng nó, càng lúc càng nhiều.

Tuy có thể đem lại sự thỏa mãn, nhưng tự thân sự công nhận không phải là một mục đích. Thế mà hầu như mọi người đều mắc kẹt trong khao khát được công nhận, được thỏa mãn, được đạt đến. Khi đó, thất bại là điều không thể tránh khỏi, kèm theo đó là sự khốn khổ”.

Theo Krishnamurti chừng nào người ta còn tìm kiếm sự thỏa mãn, chừng đó họ còn thất vọng. Bởi lẽ "niềm vui được mãn nguyện là một ham muốn không dứt, và ta muốn niềm vui đó tiếp tục. Chấm dứt niềm vui đó là sự thất vọng ẩn chứa đau khổ. Thế là tâm trí một lần nữa đi tìm sự thỏa mãn theo những hướng khác, và lại gặp phải thất vọng. Sự thất vọng này là một động thái của sự tự ý thức, vốn cô lập, tách biệt, cô đơn".

Vì vậy, theo Krishnamurti, sự tự do mới là khởi đầu của sáng tạo và “người hạnh phúc là người không là gì cả”. Không là gì - theo định nghĩa của Krishnamurti - không có nghĩa là buông bỏ hết tất cả vật chất hay sống khổ hạnh, mà là sống trọn vẹn trong khoảnh khắc hiện tại, không nặng gánh ngày mai, không mang vác quá khứ. Chính trong trạng thái không chiếm hữu đó, sự tự do được hiển hiện.

Khi ấy, chúng ta không cần "thành công" để cảm thấy đủ đầy, không cần “giỏi giang” để biết mình giá trị, không cần "xinh đẹp" để được yêu thương. Và niềm hạnh phúc không đến từ bên ngoài mà được xây dựng từ bên trong. Vì thế, nó không có giới hạn hay mất đi.

Điểm nổi bật của Hạnh phúc tuổi trẻ là giọng điệu nhân từ, dịu dàng nhưng không thiếu phần trí tuệ và sắc sảo của Krishnamurti. Mỗi đoạn viết - dù là một bức thư, một lời nhắn hay một dòng suy tưởng - luôn ẩn chứa sự chiêm nghiệm sâu sắc về đời sống.

Với những câu chữ chân thành và đầy thức tỉnh, Hạnh phúc tuổi trẻ mang lại cho bạn sự gợi mở để học cách sống sâu sắc và vững chãi giữa thế giới đang bị bao phủ bởi những hình mẫu thành công hào nhoáng trên mạng xã hội.

Minh Châu