Vì sao hối lộ hơn 5 tỷ đồng cho cựu Thứ trưởng, doanh nghiệp không bị khởi tố?

Cơ chế "rào cản" buộc phải đưa hối lộ

Liên quan vụ án xảy ra tại Công ty Hoàng Long và một số đơn vị thuộc Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (cũ), Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố 21 bị can về các tội "Nhận hối lộ", "Môi giới hối lộ" và "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng".

Đáng chú ý, dù nhóm doanh nghiệp đã đưa hơn 11 tỷ đồng cho nhóm cán bộ Cục Quản lý lao động ngoài nước (thuộc Bộ Lao động Thương binh và Xã hội), song không bị khởi tố về tội "Đưa hối lộ". Trong vụ án, nhóm doanh nghiệp bị khởi tố về tội "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng".

ông Nguyễn Bá Hoan – cựu Thứ trưởng Bộ LĐTB&XH bị đề nghị truy tố về tội "Nhận hối lộ" số tiền hơn 5 tỷ đồng của các doanh nghiệp xuất khẩu lao động.

Theo luật sư Nguyễn Ngọc Hùng – Trưởng Văn phòng Luật sư Kết Nối, đối với nhóm tội "Nhận hối lộ", cơ quan điều tra xác định ông Nguyễn Bá Hoan – cựu Thứ trưởng Bộ LĐTB&XH là người giữ vai trò chủ mưu, chỉ đạo việc tạo điều kiện trái quy định để doanh nghiệp được phê duyệt nhanh hồ sơ đưa lao động đi làm việc ở nước ngoài.

Ông Nguyễn Bá Hoan trực tiếp phụ trách, chỉ đạo Cục Quản lý lao động ngoài nước, là đơn vị có vai trò then chốt trong thẩm định, phê duyệt hồ sơ. Bằng việc chỉ đạo xây dựng các quy trình, thủ tục mang tính "rào cản", trái pháp luật, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xuất khẩu lao động gần như không thể hoàn thiện hồ sơ nếu không chi tiền "bôi trơn".

Dù không có hành vi ép buộc trực tiếp, nhưng việc lợi dụng chức vụ, quyền hạn để tạo ra cơ chế trái pháp luật đã khiến doanh nghiệp bị đặt vào thế buộc phải đưa hối lộ để hồ sơ được thông qua. Thậm chí, các bị can còn ngang nhiên "ra giá" từ 100–200 USD cho mỗi lao động, hình thành cơ chế "cắt phế" có hệ thống.

Nghiêm Quốc Hưng - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Hoàng Long (góc trái trên cùng) là một trong những bị cáo "cảm ơn" cựu Thứ trưởng nhiều nhất trong vụ án.

Lý giải việc doanh nghiệp đưa tiền nhưng không bị khởi tố, luật sư Nguyễn Ngọc Hùng cho biết, pháp luật hình sự hiện hành có quy định mang tính khuyến khích đấu tranh, phòng ngừa tội phạm, đặc biệt đối với tội "Đưa hối lộ".

Theo quy định, người bị ép buộc đưa hối lộ mà chủ động khai báo trước khi bị phát giác thì được coi là không có tội và được trả lại toàn bộ tiền, tài sản đã dùng để đưa hối lộ. Trường hợp không bị ép buộc nhưng tự nguyện khai báo trước khi bị phát giác, người đưa hối lộ có thể được miễn trách nhiệm hình sự và được hoàn trả một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Trong vụ án tại Bộ LĐTB&XH, các doanh nghiệp được xác định đã bị ép buộc thông qua hệ thống "rào cản" về cơ chế, thủ tục. Việc chủ động khai báo, tố giác trước khi hành vi bị phát hiện là căn cứ quan trọng để cơ quan tiến hành tố tụng xem xét miễn trách nhiệm hình sự đối với hành vi đưa hối lộ.

Tương tự vụ cựu Phó Vụ trưởng Bộ Công Thương

Thực tiễn xét xử cũng cho thấy, trong vụ án ông Nguyễn Lộc An – cựu Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) việc miễn trách nhiệm hình sự đối với người đưa hối lộ cũng là vị dụ điển hình.

Trong vụ án này, Công ty Bách Khoa Việt do bà Trần Thị Loan Phương làm Chủ tịch HĐQT đã nhiều lần đưa tiền cho ông An để được "ưu ái" trong quá trình cấp phép kinh doanh xăng dầu. Đặc biệt, tháng 9/2015, bà Phương đã chuyển 9 tỷ đồng vào tài khoản vợ ông An theo đề nghị "hỗ trợ" mua nhà.

Tuy nhiên, khi hành vi chưa bị phát giác, bà Phương đã chủ động làm đơn tố giác, tích cực hợp tác với cơ quan điều tra. Trên cơ sở đó, bà được miễn trách nhiệm hình sự về tội "Đưa hối lộ", phù hợp với khoản 7 Điều 364 Bộ luật Hình sự và hướng dẫn tại Nghị quyết 03/2020 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao về việc "chủ động khai báo trước khi bị phát giác".

Từ các căn cứ pháp lý và thực tiễn trên, có thể thấy việc không khởi tố các doanh nghiệp trong vụ án tại Bộ LĐTB&XH là phù hợp với chính sách hình sự, nhằm khuyến khích người vi phạm chủ động tố giác, góp phần làm rõ và xử lý nghiêm những hành vi tham nhũng, tiêu cực trong bộ máy quản lý nhà nước.

Đặng Ngọc Thủy