Vì sao mã QR được tạo ra hàng loạt nhưng không bị trùng lặp?

QR Code - Từ Nhật Bản lan tỏa toàn cầu

QR Code được ra đời năm 1994 bởi Denso Wave - công ty thuộc Tập đoàn Toyota (Nhật Bản). Khác với mã vạch 1 chiều chỉ lưu trữ thông tin theo chiều ngang, QR Code có thể mã hóa dữ liệu theo cả chiều ngang và dọc, giúp dung nạp nhiều thông tin hơn và cho phép quét nhanh ở nhiều góc độ.

Cấu trúc của QR Code gồm:

Phần dữ liệu chính,

Các điểm định vị ở ba góc,

Khoảng trống xung quanh để thiết bị nhận diện.

Đặc biệt, công nghệ dự phòng dữ liệu giúp thiết bị vẫn đọc chính xác ngay cả khi mã bị che khuất tới 30%. Khi người dùng quét mã để chuyển tiền, ứng dụng ngân hàng sẽ giải mã các thông tin như số tài khoản, tên người nhận, số tiền hoặc mã định danh. Tất cả được xử lý, xác thực và hoàn tất chỉ trong vài giây.

Ảnh minh họa.

QR Code tĩnh và QR Code động

Trong lĩnh vực thanh toán, QR Code được chia thành hai loại chính: QR tĩnh và QR động.

QR Code tĩnh: Là loại mã được người bán tạo một lần rồi in ra hoặc dán cố định tại quầy. Thông tin bên trong thường chứa số tài khoản hoặc mã định danh ngân hàng. Khi quét, người mua phải nhập thủ công số tiền và nội dung chuyển khoản. Ưu điểm của QR tĩnh là dễ tạo, chi phí thấp, phù hợp với hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Tuy nhiên, nó tiềm ẩn rủi ro khi kẻ gian có thể dán đè mã giả lên mã thật.

QR Code động: Ngược lại, QR động được tạo riêng cho từng giao dịch. Trong mã đã có sẵn thông tin: số tài khoản, tên người nhận, số tiền cần thanh toán và thậm chí cả nội dung chuyển khoản. Người mua chỉ cần quét và xác nhận, không phải nhập thêm thông tin. Loại mã này thường phát sinh trực tiếp từ ứng dụng ngân hàng, ví điện tử hoặc máy POS, mang lại độ an toàn và tiện lợi cao hơn.

Sự tồn tại của QR tĩnh và QR động đã giúp công cụ này linh hoạt, từ việc thanh toán ly cà phê vỉa hè đến giao dịch hóa đơn điện tử trị giá hàng triệu đồng.

Khả năng “không đụng hàng”

“Tạo ra nhiều mã QR như vậy, liệu có bị trùng lặp không?” Đây là câu hỏi được không ít người đặt ra và câu trả lời là việc trùng lặp gần như bằng 0.

Một mã QR có thể lưu trữ tới hơn 7.000 ký tự số hoặc hơn 4.000 ký tự chữ và số, từ đó tạo ra hàng tỷ tỷ khả năng tổ hợp. Hơn nữa, hệ thống ngân hàng và ví điện tử luôn gắn mã với thông tin duy nhất của từng người hoặc từng giao dịch. Điều này đảm bảo mỗi mã QR sinh ra đều mang tính riêng biệt.

Ưu thế giúp QR Code phổ biến tại Việt Nam

Tại Việt Nam, sự bùng nổ của QR Code đến từ chính ưu điểm “dễ dùng - rẻ - nhanh”. Người bán chỉ cần in một tấm mã, trong khi người mua chỉ cần chiếc điện thoại thông minh để hoàn tất giao dịch, không cần máy POS, không lo tiền giả và giảm chi phí in ấn.

Từ quán bún riêu ở chợ Đồng Xuân đến hãng xe công nghệ, từ cửa hàng tiện lợi đến rạp chiếu phim, việc quét mã để thanh toán diễn ra chỉ trong vài giây. Đặc biệt, trong giai đoạn dịch COVID-19, khi hạn chế tiếp xúc trở thành ưu tiên hàng đầu, QR Code nhanh chóng bước từ “giải pháp tạm thời” thành thói quen của hàng triệu người Việt và thói quen ấy tiếp tục duy trì đến nay.

Không chỉ dừng ở thanh toán, QR Code còn mở rộng ứng dụng trong đời sống: truy xuất nguồn gốc thực phẩm, đặt lịch khám bệnh, check-in sự kiện... Với sự phát triển công nghệ, loại mã này có thể kết hợp cùng trí tuệ nhân tạo (AI) hoặc blockchain để nâng cao bảo mật và mở rộng ứng dụng.

Tiện lợi nhưng tiềm ẩn rủi ro

Song hành cùng lợi ích, QR Code cũng trở thành công cụ để tội phạm mạng lợi dụng. Lực lượng chức năng từng ghi nhận các thủ đoạn như dán đè mã giả lên mã thật tại cửa hàng, bãi gửi xe hoặc trạm thu phí. Khi người dùng quét, tiền sẽ chuyển thẳng vào tài khoản của kẻ lừa đảo. Một số mã khác còn chứa liên kết tới website giả mạo nhằm đánh cắp dữ liệu cá nhân và thông tin ngân hàng.

Để phòng ngừa, chuyên gia khuyến cáo:

Người dùng cần kiểm tra kỹ thông tin người nhận trước khi xác nhận thanh toán.

Nếu mã dẫn tới website, phải quan sát đường link cẩn thận và tuyệt đối không nhập dữ liệu nhạy cảm khi chưa chắc chắn độ an toàn.

Với doanh nghiệp và hộ kinh doanh, cần bảo vệ mã QR, kiểm tra định kỳ và thay đổi khi cần thiết để giảm thiểu rủi ro.

Nhờ sự độc đáo trong thiết kế, khả năng lưu trữ dữ liệu khổng lồ và sự phân loại linh hoạt giữa QR tĩnh - QR động, QR Code vừa đảm bảo không “đụng hàng”, vừa mang đến phương thức giao dịch tiện lợi. Tuy nhiên, để tận dụng lợi ích mà vẫn an toàn, người dùng cần nâng cao cảnh giác và trang bị kiến thức bảo mật trong kỷ nguyên số.

Bảo Ngọc (t/h)