Vì sao miền Bắc chuyển rét sâu ngay từ những đợt không khí lạnh đầu mùa?

Miền Bắc rét sâu ngay từ các đợt không khí lạnh đầu tiên

Trong tháng 10, miền Bắc đã trải qua ba đợt không khí lạnh.

Đợt thứ nhất, xuất hiện ngày 19/10, khiến nền nhiệt giảm sâu, phổ biến 18–20°C ở đồng bằng, 15–17°C tại vùng núi, nhiều nơi dưới 13°C. Một số trạm quan trắc ghi nhận nhiệt độ rất thấp như Mẫu Sơn (Lạng Sơn) 9°C, Tam Đảo (Phú Thọ) và Sìn Hồ (Lai Châu) khoảng 12°C.

Đợt thứ hai, ngày 26/10, nhiệt độ thấp nhất phổ biến 19–22°C, vùng núi 17–19°C, vùng núi cao dưới 15°C.

Đợt thứ ba bắt đầu từ ngày 30/10 và kéo dài đến nay, Mẫu Sơn giảm còn 10°C, Hà Nội khoảng 17°C, vùng núi cao 12°C. Buổi sáng và tối, trời trở lạnh, người dân phải mặc áo ấm khi ra đường.

Thông tin từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, điều kiện khí quyển – đại dương hiện đang trong trạng thái La Nina và khả năng cao sẽ duy trì đến đầu năm 2026, tác động rõ rệt đến khí hậu Việt Nam trong những tháng cuối năm 2025 và đầu năm 2026.

Miền Bắc chuyển rét ngay từ các đợt không khí lạnh đầu mùa. Ảnh: Tuấn Anh

Ảnh hưởng của La Nina khiến nhiệt độ trung bình trên phạm vi toàn quốc trong các tháng 11–12/2025 có xu hướng thấp hơn khoảng 0,5°C so với trung bình nhiều năm (TBNN). Riêng Bắc Bộ và phía nam các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ, nhiệt độ tháng 12/2025 vẫn xấp xỉ TBNN. Sang tháng 1/2026, nhiệt độ trung bình trên cả nước nhìn chung ở mức tương đương cùng thời kỳ.

Theo dự báo, trong khoảng thời gian từ tháng 11/2025 đến tháng 1/2026, xác suất La Nina duy trì ở mức 60–75%. Hiện tượng này sẽ khiến miền Trung tiếp tục là tâm điểm mưa lớn của cả nước.

Tháng 11/2025, tổng lượng mưa ở hầu khắp các khu vực phổ biến cao hơn TBNN từ 10–30%, có nơi cao hơn nữa.

Đáng chú ý, tháng 12/2025, các tỉnh từ Quảng Trị đến Đà Nẵng, phía đông Quảng Ngãi đến Đắk Lắk có thể đạt 250–580 mm mưa, cao hơn TBNN từ 50–150 mm. Trong khi đó, các tỉnh từ Thanh Hóa đến Hà Tĩnh có lượng mưa chỉ từ 15–40 mm, riêng Hà Tĩnh 80–150 mm, thiếu hụt nhẹ so với trung bình.

Sang tháng 1/2026, lượng mưa cả nước trở lại mức xấp xỉ trung bình. Tuy nhiên, khu vực Nam Bộ có khả năng xuất hiện mưa trái mùa, hiện tượng thường gặp trong pha La Nina.

TS Trương Bá Kiên, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng Khí hậu (Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi Khí hậu), phân tích gió mùa đông bắc năm nay đến vào thời điểm xấp xỉ trung bình nhiều năm, tức giữa đến cuối tháng 10. Tuy nhiên, so với các năm gần đây tháng 10 chỉ se lạnh, đến cuối tháng 11 hoặc tháng 12 mới rét rõ ràng thì đợt không khí lạnh đầu tiên năm nay đã khiến nhiệt độ giảm sâu ngay cả ban ngày, tạo cảm giác mùa đông đến sớm.

Sau đợt lạnh ngày 22-23/10, các sóng lạnh liên tiếp tăng cường, khối không khí lạnh lệch đông mang hơi ẩm từ biển vào đất liền. Sự kết hợp này khiến miền Bắc mưa nhỏ, sương mù, thời tiết ẩm ướt kéo dài, khác với kiểu rét khô thường gặp.

La Nina nhiều khả năng kéo dài đến đầu năm 2026 nên mùa đông 2025-2026 lạnh hơn năm ngoái, các đợt rét đậm, rét hại có thể xuất hiện dày hơn vào giữa và cuối mùa, khoảng tháng 12/2025 đến 2/2026. Cùng với đó, mưa phùn và sương mù ở Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ có thể xuất hiện sớm và kéo dài; trong khi Nam Bộ và Tây Nguyên nhiều khả năng bước vào mùa khô muộn hơn.

Các đợt lạnh có thể kéo dài bất thường

Báo cáo Đánh giá lần thứ sáu của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC AR6) cũng chỉ ra sự nóng lên toàn cầu đang làm thay đổi các hệ thống hoàn lưu quy mô lớn như gió mùa châu Á và ENSO (dao động khí quyển đại dương gây ra El Nino và La Nina). Nền khí hậu đang ấm lên khiến các đợt lạnh trở nên biến động và cực đoan hơn, có thể xuất hiện mạnh hoặc kéo dài bất thường ngay trong bối cảnh toàn cầu nóng lên.

Các nghiên cứu gần đây cho thấy La Nina và El Nino vẫn chi phối chu kỳ thời tiết, song các "sóng lạnh" hiện nay diễn ra trên nền khí hậu ấm và bất ổn hơn, khiến mưa phùn, sương mù và các đợt lạnh cực đoan có xu hướng gia tăng.

Các mô hình dự báo tháng 11 có ba đợt không khí lạnh, đợt giữa tháng là mạnh nhất. Miền Bắc có thể trải qua những ngày rét khô, trời âm u. Sang tháng 12, không khí lạnh hoạt động mạnh và liên tục hơn, xuất hiện ba đợt rét rõ rệt, đặc biệt cuối tháng 12 kéo dài sang đầu tháng 1/2026 được dự báo là đợt rét đậm, rét hại trên diện rộng đầu tiên của mùa. Nhiệt độ ban đêm có thể xuống 15-17 độ C, vùng núi xuất hiện sương muối hoặc băng giá.

Tháng 1/2026 tiếp tục là giai đoạn cao điểm của mùa đông với ba đợt không khí lạnh, trong đó đợt cuối tháng 1 mạnh và kéo dài, trời rét khô, ít mưa, nhiều nơi xuất hiện hanh

Từ tháng 2–4/2026, xác suất duy trì La Nina giảm còn 25–30% và nhiều khả năng trở lại trạng thái trung tính. Nhiệt độ trung bình cả nước phổ biến xấp xỉ trung bình nhiều năm, nhưng lượng mưa tại Đà Nẵng – Lâm Đồng – Nam Bộ vẫn cao hơn 10–30 mm.

Giai đoạn này, bão và áp thấp nhiệt đới ít có khả năng xuất hiện, trong khi không khí lạnh vẫn duy trì mạnh đến tháng 2 rồi suy yếu dần từ tháng 3. Khu vực Bắc Bộ có thể xuất hiện mưa nhỏ, mưa phùn dấu hiệu đặc trưng của cuối mùa đông.

Từ cuối tháng 2 đến tháng 3/2026, nắng nóng bắt đầu xuất hiện ở miền Đông Nam Bộ, sau đó mở rộng sang miền Tây Nam Bộ từ cuối tháng 3 – đầu tháng 4. Vùng Tây Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ (Thanh Hóa – Huế) có thể xuất hiện nắng nóng đầu mùa vào tháng 4/2026.

Tô Hội