Vì sao những lời kêu gọi kiểm soát súng chìm trong vô vọng ở Mỹ?

Tổng thống Mỹ Joe Biden mới đây đã gửi lời chia buồn tới cộng đồng Uvalde, Texas, nơi 19 trẻ em và hai người lớn đã thiệt mạng trong vụ xả súng tại trường tiểu học Robb hôm 24/5.

“Tại sao chúng ta phải sống chung với cuộc tàn sát này? Tại sao chúng ta cứ để chuyện này xảy ra? Đã đến lúc biến nỗi đau này thành hành động. Mọi bậc cha mẹ, mọi công dân trên đất nước này phải nói rõ với từng quan chức được bầu chọn rằng đã đến lúc phải hành động”, ông nói.

Nhưng bất chấp hàng trăm vụ xả súng hàng loạt xảy ra ở Mỹ mỗi năm, quốc hội đã nhiều lần không thể thông qua sửa đổi đáng chú ý nào trong luật kiểm soát súng vì hàng loạt rào cản. Tuy nhiên, các nhà hoạt động cho biết họ sẽ không từ bỏ cho đến khi có thay đổi, theo Guardian.

Số lượng các vụ xả súng hàng loạt ở Mỹ là bao nhiêu?

Chỉ tính riêng năm nay, 213 vụ xả súng đã nổ ra ở Mỹ, theo Cơ quan Lưu trữ Bạo lực Súng. Mỹ định nghĩa một vụ xả súng hàng loạt gồm ít nhất 4 người bị bắn.

Mỹ đã chứng kiến những ví dụ kinh hoàng khác về các vụ xả súng hàng loạt trong tháng này. Chưa đầy hai tuần trước khi xảy ra vụ xả súng ở Uvalde, một cuộc thảm sát đã nổ ra tại một siêu thị ở Buffalo, New York, khiến 10 người chết, hầu hết là người Mỹ gốc Phi.

Những chính sách nào đã được đề xuất để giảm thiểu các vụ xả súng hàng loạt?

Những người ủng hộ kiểm soát súng đã vạch ra một kế hoạch sâu rộng và cụ thể để giảm số người chết do súng gây ra ở Mỹ. Các chính sách đó bao gồm bắt buộc kiểm tra lý lịch đối với tất cả giao dịch mua súng, bao gồm mua bán online và tại các buổi triển lãm; và áp dụng thời gian chờ nhận súng sau khi giao dịch được thực hiện.

Những người ủng hộ cũng đã kêu gọi tăng thêm yêu cầu về đối tượng có thể mua súng hợp pháp. Họ nói rằng những người có dấu hiệu hoặc tiền sử bạo hành người khác, phạm tội ác vì thù ghét, và bệnh tâm thần có nguy cơ gây mất an toàn… nên bị cấm mua vũ khí. Một số đề xuất yêu cầu nâng độ tuổi được phép mua súng lên 21 tuổi, thay vì 18.

Một số bang đã ban hành luật súng nghiêm ngặt hơn, nhưng luật liên bang sẽ tăng cường các hạn chế trên toàn quốc.

Người Mỹ có ủng hộ siết chặt hơn luật kiểm soát súng không?

Dư luận Mỹ có sự ủng hộ rộng rãi đối với một số chính sách nhất định. Theo một cuộc khảo sát của Morning Consult và Politico, được thực hiện vào năm ngoái, 84% cử tri Mỹ ủng hộ việc kiểm tra lý lịch phổ quát để mua súng.

Một cuộc thăm dò vào tháng 11 do Gallup thực hiện cho thấy 52% người Mỹ ủng hộ việc kiểm soát súng chặt chẽ hơn. Đây là tỷ lệ thấp nhất về vấn đề này kể từ năm 2014.

Sự ủng hộ đối với lệnh cấm súng ngắn cũng đạt mức thấp vào năm 2021, với chỉ 19% người Mỹ nói với Gallup rằng họ mong muốn một chính sách như vậy.

Việc còn nhiều người Mỹ do dự ủng hộ cải cách luật kiểm soát súng có thể xuất phát từ thực tế hàng chục triệu người Mỹ sở hữu súng. Cứ 10 người Mỹ thì có 4 người sống trong một hộ gia đình có súng, trong khi 30% nói rằng cá nhân họ sở hữu một khẩu súng, theo một cuộc khảo sát năm 2021 của Trung tâm Nghiên cứu Pew.

Quốc hội Mỹ trước đây từng nỗ lực kiểm soát súng chặt chẽ hơn chưa?

Câu trả lời là có. Các đảng viên Dân chủ tại quốc hội đã nhiều lần thúc đẩy thắt chặt luật kiểm soát súng nhằm giảm số vụ xả súng hàng loạt ở Mỹ.

Đáng chú ý nhất, quốc hội đã bỏ phiếu một dự luật mở rộng các yêu cầu trong kiểm tra lý lịch vào năm 2013, vài tháng sau vụ xả súng kinh hoàng tại trường tiểu học Sandy Hook ở Newtown, Connecticut.

Dự luật đó đã không được thông qua, vì hầu hết đảng viên Cộng hòa và một số đảng viên Dân chủ phản đối.

Sau khi dự luật bị bác bỏ, tổng thống lúc bấy giờ là ông Barack Obama đã có bài phát biểu nảy lửa, đổ lỗi cho Hiệp hội Súng trường Quốc gia, tổ chức phản đối kịch liệt dự luật và thề sẽ vận động chống lại bất kỳ thượng nghị sĩ nào ủng hộ nó.

Tương lai nào cho cải cách luật súng đạn ở Mỹ?

Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát đã thông qua các dự luật để tăng thêm yêu cầu khi kiểm tra lý lịch đối với tất cả giao dịch mua bán hoặc chuyển nhượng vũ khí, cũng như loại bỏ "lỗ hổng Charleston" - cho phép một số giao dịch súng trước khi khâu kiểm tra lý lịch được hoàn thành.

Bản đồ khu vực xảy ra vụ xả súng ngày 24/5. Đồ họa: Guardian.

Năm 2015, một tay súng da trắng đã lợi dụng lỗ hổng trong quá trình kiểm tra lý lịch để mua súng và tấn công một nhà thờ của người da đen ở Charleston.

Tuy nhiên, những dự luật được hạ viện thông qua hiện có rất ít cơ hội được chấp thuận tại thượng viện. Các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa có khả năng sẽ phản đối bất kỳ đề xuất mới nào về luật kiểm soát súng, và dự luật có thể không đạt đủ 60 phiếu tán thành cần thiết để được thông qua.

Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Joe Manchin hôm 24/5 cũng đã nói rõ rằng ông sẽ không ủng hộ việc sửa đổi điều khoản trong luật kiểm soát súng, có nghĩa là ngay cả trong nội bộ đảng Dân chủ cũng không có sự ủng hộ hoàn toàn.

Thừa nhận thực tế này, lãnh đạo phe đa số tại thượng viện Chuck Schumer ngày 25/5 cho biết không có khả năng thượng viện sẽ sớm bỏ phiếu về các dự luật đã được hạ viện thông qua.

Điều đó không có nghĩa là đảng Dân chủ từ bỏ nỗ lực củng cố luật súng. Thượng nghị sĩ Chris Murphy của Connecticut, người đại diện cho cộng đồng Sandy Hook, đã chỉ trích dữ dội quốc hội vì không hành động để kiểm soát súng. Ông kêu gọi cử tri không bỏ phiếu cho các đảng viên Cộng hòa phản đối cải cách luật kiểm soát súng trong cuộc bầu cử giữa kỳ vào tháng 11 tới.

“Tôi sẽ cố tìm ra các giải pháp, nhưng điều này cuối cùng phụ thuộc vào cử tri”, ông Murphy nói với CNN ngày 25/5. “Nếu các ứng cử viên ủng hộ luật hiện hành và không ủng hộ cải cách, thì đừng để họ trở lại quốc hội”.

Hiện trường bên ngoài vụ xả súng khiến 19 học sinh thiệt mạng ở Mỹ Video từ bên ngoài trường tiểu học nơi xảy ra vụ xả súng tại Texas, Mỹ cho thấy thời điểm cảnh sát có mặt tại hiện trường.

Hồng Ngọc