Vì sao tiến độ nhà ở xã hội ì ạch mãi?

Ảnh minh họa

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị nhấn mạnh, nhà ở xã hội là một chính sách quan trọng nhằm giúp người thu nhập thấp có cơ hội sở hữu nhà ở ổn định. Thế nhưng do nhu cầu rất lớn, và nhiều lý do khác cho nên tiến độ vẫn ì ạch, người mua vẫn phải dài cổ chờ đợi.

Thời gian qua, giá nhà ở xã hội đã qua sử dụng trên thị trường thứ cấp cũng tăng chóng mặt, ngang ngửa với nhiều dự án nhà ở thương mại. Tại Hà Nội, ở các khu Hà Đông, Hoàng Mai, Bắc Từ Liêm... nhiều căn nhà ở xã hội được giao bán với mức 55 đến 60 triệu đồng/mét vuông, cao gấp hai đến ba lần so với nhà mở bán ban đầu.

Trên thị trường là thế, trong khi đó, các chính sách tháo gỡ khó khăn về quỹ đất, thủ tục đấu thầu, thủ tục hành chính càng tháo lại càng rối. Vậy nguyên nhân của tình trạng này là gì?

Nhiều vị đại diện các doanh nghiệp, chính quyền địa phương cho rằng, vấn đề nổi cộm hiện nay là thiếu quỹ đất dành cho nhà ở xã hội. Theo quy định, các dự án nhà ở thương mại có diện tích hơn 10 ha phải dành 20% quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội. Thế nhưng, quỹ đất này cứ ngày một teo tóp. Không ít chủ đầu tư tìm cách né tránh, hoặc xin điều chỉnh quy hoạch để “trốn” quy định này. Quỹ đất công để phát triển nhà ở xã hội lại rất hạn chế, phân tán và chưa có quy hoạch hợp lý. Đau đầu nhất là việc giao đất cho các dự án mất rất nhiều thời gian do vướng mắc trong khâu đền bù, giải phóng mặt bằng.

Chúng tôi từng nghe nhiều chủ doanh nghiệp xây dựng than phiền, cứ nói một cửa, nhưng cái “cửa” đến được khu đất xây dựng có quá nhiều ổ khóa. Quy trình thủ tục thật phức tạp, kéo dài vì thiếu các khoản “lót tay” dày mỏng khác nhau. Trong bối cảnh “lò nóng”, người đưa và người nhận đều rào giậu thật kỹ. Lâu là vì thế (!)

Xin nói về thủ tục hành chính. Các doanh nghiệp muốn tham gia làm “nhà giá rẻ” phải qua nhiều công đoạn xét duyệt như quy hoạch, chấp thuận chủ trương đầu tư, thẩm định thiết kế, cấp phép xây dựng... mỗi công đoạn ấy là một lần phải qua “ngách” nhỏ, có nguy cơ bị chặn do quy trình quan liêu, nhũng nhiễu. Kế đến thủ tục xác định đối tượng được mua, thuê nhà ở xã hội cũng rất rườm rà, khiến người dân phải chạy đôn chạy đáo nhiều lần, tốn thời gian và công sức.

Một nguyên nhân khiến cho nhịp độ chương trình nhà ở xã hội đủng đỉnh là do thiếu nguồn vốn ưu đãi cho doanh nghiệp. Tuy giá thành thấp hơn nhiều so với nhà ở thương mại, nhưng các ưu đãi về vốn vay cho doanh nghiệp đầu tư vào nhà ở xã hội còn rất hạn chế. Gói tín dụng 120.000 tỷ đồng được Chính phủ công bố năm 2023 được kỳ vọng sẽ thúc đẩy thị trường, nhưng việc giải ngân lại đi với tốc độ “rùa bò” do các điều kiện vay vốn quá lằng nhằng. Trong khi đó, lãi suất vay thương mại cao khiến doanh nghiệp không mặn mà với phân khúc nhà ở xã hội.

Rõ ràng đang có khoảng cách lớn giữa chính sách và thực tế. Mặc dù Chính phủ liên tục có các chính sách thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, nhưng trong thực tế lại lắm khi “ông chẳng bà chuộc”. Nhiều địa phương chưa chủ động trong việc bố trí quỹ đất, quy hoạch chưa đồng bộ, cơ chế giám sát lỏng lẻo. Ấy là chưa kể một số doanh nghiệp lợi dụng chính sách để trục lợi, tạo ra các bất công trong việc phân phối nhà ở xã hội.

Phải quyết liệt tìm cách tháo gỡ, gỡ thể chế, gỡ quy hoạch để làm dự án. Đó là quyết tâm của Chính phủ. Đó là dấu hiệu đáng mừng cho cả doanh nghiệp và người dân. Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu các bộ, ngành liên quan tập trung rà soát thể chế, quy trình, thủ tục vướng mắc ở điểm nào, ai giải quyết, để xử lý. Các địa phương phải quy hoạch, điều chỉnh quy hoạch nhà ở xã hội phù hợp, chậm nhất trong quý II/2025 phải xong. Đặc biệt, cần nghiên cứu thu hồi các dự án lãng phí, khu đất bỏ hoang nhiều năm, xử lý vướng mắc, giao cho các chủ đầu tư; giải quyết, bố trí quỹ đất đầy đủ, nhanh cho chủ đầu tư; giải phóng mặt bằng cho doanh nghiệp.

Nhà ở xã hội là một nhu cầu thiết yếu của hàng triệu người dân Việt Nam. Nếu không có giải pháp quyết liệt, tình trạng ì ạch, rối ren sẽ còn kéo dài, gây lãng phí tài nguyên và làm mất đi cơ hội an cư của những người có thu nhập thấp. Việc tháo gỡ khó khăn cần sự vào cuộc mạnh mẽ của Chính phủ, doanh nghiệp và các địa phương để chính sách nhà ở xã hội thật sự đi vào cuộc sống.

Hải Đường