Việt Nam – Cuba: Nghĩa tình đặc biệt vun đắp tương lai

Việt Nam và Cuba thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 2/12/1960, hai năm sau khi Cách mạng Cuba thành công (1/1/1959).

Trong thời kỳ Việt Nam tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Cuba là nước luôn đi đầu trong phong trào quốc tế ủng hộ Việt Nam, là nước đầu tiên trên thế giới công nhận Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và chấp thuận Phái đoàn Đại diện thường trú của Mặt trận (7/1962), thành lập Ủy ban Đoàn kết với miền Nam Việt Nam (25/9/1963), công nhận về mặt ngoại giao Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (20/12/1965), cử Đại sứ bên cạnh Ủy ban trung ương Mặt trận Dân tộc Giải phóng (3/1969)…

Cuba cũng dành nhiều sự giúp đỡ cho Việt Nam vào những thời khắc quan trọng của cuộc kháng chiến. Quan hệ đoàn kết, anh em giữa Việt Nam và Cuba do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Fidel Castro đặt nền móng trong hơn 60 năm qua được thúc đẩy ngày càng phát triển lớn mạnh không ngừng.

Vào giữa tháng 9/1973, chỉ ít tháng sau khi Hiệp định Paris được ký kết, Chủ tịch Cuba Fidel Castro đến thăm “đất lửa” Quảng Trị. Sự xuất hiện của vị nguyên thủ nước ngoài đầu tiên và duy nhất trên mảnh đất Quảng Trị vào thời điểm ấy đã trở thành nguồn động viên lớn lao cho cách mạng Việt Nam, trở thành biểu tượng của tình đoàn kết cao đẹp Việt Nam - Cuba.

Khi đến thăm Cao điểm 241 Tân Lâm, Chủ tịch Fidel Castro phất cao lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và dõng dạc hô to: “Các đồng chí hãy mang lá cờ bách chiến bách thắng này cắm tại Sài Gòn!”, “Hẹn gặp lại tại Sài Gòn sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng!”. Cũng chính tại đây, Chủ tịch Fidel Castro có nói câu lịch sử: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”. Hình ảnh ấy đến nay vẫn khắc sâu trong trí nhớ của nhiều thế hệ người dân Việt Nam.

Trong chuyến thăm đó, thay mặt nhân dân Cuba, Chủ tịch Fidel Castro tặng Việt Nam 5 công trình kinh tế-xã hội với tổng giá trị khoảng 80 triệu USD. Cuba cũng là nước có vai trò rất quan trọng trong việc vận động các nước Mỹ La-tinh ủng hộ Việt Nam gia nhập Liên Hợp Quốc tại Khóa họp 32 Đại hội đồng Liên Hợp Quốc năm 1977. Trong suốt thập niên 1980-1990, dù phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, đặc biệt là chống lại chính sách bao vây, cấm vận của Mỹ, Cuba tiếp tục viện trợ thuốc men, vắc xin, lương thực cho Việt Nam.

Khi Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Ðông Âu sụp đổ, Mỹ siết chặt cấm vận, Cuba phải đương đầu với muôn vàn khó khăn, Việt Nam dành cho đất nước anh em Cuba sự ủng hộ hết lòng, đã gửi gạo, quần áo, đồ dùng học tập và nhiều mặt hàng tiêu dùng thiết yếu sang giúp nhân dân Cuba. Từ đó đến nay, Việt Nam tiếp tục viện trợ lương thực, thực phẩm, máy móc và trang thiết bị giúp nước bạn, đồng thời tích cực lên tiếng và vận động các quốc gia trên thế giới kêu gọi Mỹ bỏ bao vây cấm vận Cuba.

Đề cao đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, Việt Nam nhiều lần bày tỏ tình đoàn kết, ủng hộ nhiệt tình đối với nhân dân Cuba anh em, thể hiện qua các phong trào đoàn kết, ủng hộ Cuba và các đợt quyên góp do các tổ chức chính trị - xã hội Việt Nam phát động. Hai nước luôn phối hợp chặt chẽ trên các diễn đàn quốc tế. Việt Nam luôn bày tỏ lập trường nhất quán ủng hộ Cuba, yêu cầu Mỹ chấm dứt lệnh cấm vận kinh tế và tài chính chống Cuba; tích cực tham gia hoặc đăng cai tổ chức các Hội nghị khu vực châu Á - Thái Bình Dương đoàn kết với Cuba.

Những năm gần đây, quan hệ đoàn kết truyền thống, ủng hộ và hợp tác toàn diện anh em Việt Nam - Cuba không ngừng được quan tâm củng cố, thúc đẩy và phát triển trên mọi lĩnh vực, chính trị, kinh tế - thương mại, an ninh – quốc phòng, nông nghiệp, xây dựng, giáo dục, y tế, công nghệ sinh học, giao thông, thể dục-thể thao...

Hai bên duy trì trao đổi thường xuyên đoàn các cấp thăm lẫn nhau, nổi bật là chuyến thăm Cuba của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (4/2012 và tháng 3/2018), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng (3/2014), Chủ tịch nước Trương Tấn Sang (9/2015), Chủ tịch nước Trần Đại Quang (11/2016), Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc (9/2021), Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân tham dự tang lễ Lãnh tụ Fidel Castro Ruz (11/2016), Phó Chủ tịch nước Đặng Thị Ngọc Thịnh (7/2019), Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh (5/2019), Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng (2/2017), Bộ trưởng Quốc phòng Ngô Xuân Lịch (6/2017)…

Về phía bạn có các chuyến thăm của Chủ tịch Fidel Castro (2/2003), Chủ tịch Raul Castro (7/2012), Chủ tịch Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng Cuba Miguel Díaz-Canel (11/2018), Chủ tịch Quốc hội Esteban Lazo Hernandez (6/2017), các Phó Chủ tịch Thứ nhất Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng Cuba Miguel Díaz-Canel (6/2013) và Salvador Valdés Mesa (9/2018), Bộ trưởng các Lực lượng Vũ trang Cách mạng Cuba Leopoldo Cintras Frías (3/2017), đồng chí Roberto Morales Ojeda - Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng và đồng chí Olga Lidia Tapia Iglesias - Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Khoa học, Giáo dục và Thể thao lần lượt sang Việt Nam dự lễ viếng Chủ tịch nước Trần Đại Quang (9/2018) và nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười (10/2018).

Trong giai đoạn đại dịch COVID-19, lãnh đạo cấp cao và các bộ, ngành hai nước tiếp tục duy trì trao đổi qua hình thức trực tuyến, nổi bật là cuộc điện đàm giữa Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng và Bí thư Thứ nhất Rául Castro (9/2/2021); Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Bí thư Thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch Miguel Díaz-Canel (5/5 và 27/7/2021); Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Bí thư Thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch D. Canel (23/8/2021); Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Manuel Marrero Cruz (1/7/2021).

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh với Bộ trưởng Ngoại giao Cuba Bruno Rodriguez Parrilla (16/3/2021); Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn và Ngoại trưởng Cuba B. R. Parrilla (7/5/2021); Trưởng Ban Đối ngoại Trung ương Lê Hoài Trung và Trưởng Ban Khoa học, Giáo dục, Thể thao Trung ương Cuba Jorge Luis Broche nhằm thông báo kết quả Đại hội XIII của Đảng ta và Đại hội VIII Đảng Cộng sản Cuba (28/5/2021); Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long với Bộ trưởng Y tế Cuba José Angel Portal trao đổi về cung ứng vắc xin phòng COVID-19 do Cuba sản xuất (16/6/2021); Bộ trưởng Công an Tô Lâm với Bộ trưởng Nội vụ Alvaro Alberto Alvares (23/6/2021). Gần đây nhất, ngày 25/3/2022, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ có cuộc hội đàm trực tuyến với Chủ tịch Quốc hội Cuba Esteban Lazo Hernandez.

Hai bên triển khai hiệu quả các cơ chế Ủy ban hợp tác liên chính phủ, Đối thoại Chính sách quốc phòng cấp thứ trưởng quốc phòng; Tham khảo chính trị cấp thứ trưởng ngoại giao…

Năm 2021 kim ngạch song phương đạt 261,7 triệu USD, tăng 46,6% so với năm 2020; 8 tháng đầu năm 2022, kim ngạch đạt 106 triệu USD, giảm khoảng 20% so với năm trước. Cuba nhập từ Việt Nam khoảng 300.000 - 400.000 tấn gạo/năm…

Ngày 1/4/2020, Hiệp định thương mại Việt Nam – Cuba (ký năm 2018) chính thức đi vào hiệu lực, với nhiều cam kết ưu đãi thương mại mới, đem lại lợi ích cho doanh nghiệp hai nước và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa song phương.

Về hợp tác nông nghiệp, dự án hợp tác hỗ trợ Cuba phát triển sản xuất lúa gạo quy mô hộ gia đình giai đoạn 2011 - 2015 với tổng số vốn đầu tư 43 triệu USD đạt kết quả tích cực; các dự án hỗ trợ Cuba sản xuất ngô, đậu tương và nuôi trồng thủy sản giai đoạn I và II đã đạt kết quả tốt đẹp. Hai bên đang tiếp tục nghiên cứu và triển khai các dự án nông nghiệp – thủy sản khác, trong đó Chính phủ ta đã phê duyệt Dự án “Hợp tác Việt Nam – Cuba phát triển sản xuất lúa gạo giai đoạn 2019-2023” và đang triển khai.

Bộ Quốc phòng và Bộ Nông nghiệp của Việt Nam cũng đang hỗ trợ kỹ thuật giúp bạn phát triển cây ngô cao sản. Hai bên đã thống nhất nội dung triển khai Dự án hỗ trợ Cuba nuôi trồng thủy sản giai đoạn 3 (2022-2025).

Về hợp tác vắc xin, nhân chuyến thăm chính thức Cuba của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc vào tháng 9/2021, hai bên đã ký hợp đồng mua 5 triệu liều Abdala và tiếp nhận 900 nghìn liều đầu tiên trong chuyến thăm này; đồng thời, tiếp nhận 150.000 liều Abdala do Bộ các Lực lượng vũ trang Cách mạng Cuba tặng Bộ Quốc phòng ta.

Cuba đã chuyển tiếp 4,1 triệu liều vắc xin Abdala còn lại trong tháng 10/2021. Tháng 1/2022, Thủ tướng Cuba thông báo sẵn sàng trao tặng Việt Nam 180.000 liều vắc xin Cuba dành cho trẻ em; sẵn sàng cử Đoàn Y tế Henry Reeve gồm 300 người sang Việt Nam hỗ trợ chống dịch COVID-19.

Ngày 11/5/2022, lãnh đạo Bộ Ngoại giao Việt Nam gặp Đại sứ bạn để chuyển thông điệp của Thủ tướng Chính phủ cảm ơn nghĩa cử của Cuba, chia sẻ về số lượng vắc xin đã tiếp nhận của Việt Nam, tình hình dịch COVID-19 cơ bản đã được kiểm soát nên trước mắt chưa yêu cầu sự hỗ trợ của Đoàn Y tế Henry Reeve cũng như khả năng tiếp nhận, mua vắc xin mới; đồng thời, trao Đại sứ bạn thư đề ngày 30/4 của Thủ tướng Chính phủ mời Thủ tướng Cuba thăm chính thức Việt Nam trong năm 2022.

Trong các lĩnh vực đầu tư, một số doanh nghiệp ta đang triển khai các dự án đầu tư về xây dựng hạ tầng khu công nghiệp, sản xuất vật liệu xây dựng, sản xuất bột giặt và tã lót tại Đặc khu Phát triển Mariel, San Miguel, Santa Cruz. Trước những thay đổi về chính sách quản lý kinh tế, môi trường đầu tư của bạn, doanh nghiệp ta ngày càng quan tâm mở rộng hợp tác đầu tư tại Cuba.

Trong lĩnh vực ngoại giao đa phương, hai bên duy trì quan hệ hợp tác và ủng hộ lẫn nhau tại các tổ chức quốc tế và diễn đàn đa phương, nhất là tại Liên Hợp Quốc. Gần đây, Việt Nam ủng hộ Cuba ứng cử vào Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2021-2023. Trên cương vị Chủ tịch ASEAN 2020, Việt Nam cùng các nước thành viên ASEAN ủng hộ Cuba tham gia, ký kết Hiệp ước Thân thiện và hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) ngày 10/11/2020. Cuba đã ủng hộ Việt Nam ứng cử vào Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc nhiệm kỳ 2020-2021...

Bài: Thu Loan | Đồ họa: Kiều Tú