Việt Nam đứng trước 'cánh cửa' bứt phá từ nội lực, vươn tầm chuỗi giá trị toàn cầu

GS.TS. Hoàng Văn Cường, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, phát biểu tai Diễn đàn.

Chiều ngày 2/10/2025, Diễn đàn Kinh tế mới Việt Nam (Vietnam New Economy Forum - VNEF) lần thứ ba với chủ đề: "Sức bật kinh tế Việt Nam từ nội lực đến chuỗi giá trị toàn cầu". Diễn đàn VNEF 2025 được tổ chức dưới sự chỉ đạo nội dung của Ban Chính sách, chiến lược Trung ương, các đơn vị phối hợp tổ chức gồm Vụ Kinh tế Tổng hợp, Viện nghiên cứu Chính sách và Chiến lược, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam và Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy.

CHƯA PHÁT HUY TỐI ĐA NỘI LỰC

Phát biểu khai mạc diễn đàn, GS.TS. Hoàng Văn Cường, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, đã điểm lại những thành tựu quan trọng sau 40 năm đổi mới.

Đó là quy mô GDP năm 2025 ước đạt khoảng 500 tỷ USD, gấp 64 lần năm 1986. Thu nhập bình quân đầu người khoảng 5.000 USD, Việt Nam chính thức vượt lên trên ngưỡng để trở thành nước có thu nhập trung bình cao.

Với tốc độ tăng trưởng bình quân thời gian qua đạt khoảng 7% một năm, chúng ta thuộc nhóm dẫn đầu châu Á và luôn là "ngôi sao sáng" trên bầu trời tăng trưởng kinh tế thế giới. Xuất nhập khẩu hàng hóa liên tục tăng, đưa Việt Nam vào nhóm 20 quốc gia thương mại hàng đầu thế giới. Chúng ta cũng đã trở thành trung tâm sản xuất quan trọng của thế giới trong các ngành dệt may, da giày, điện tử với nhiều doanh nghiệp FDI quy mô toàn cầu lựa chọn Việt Nam là cứ điểm.

Tuy nhiên nhìn thẳng thực tế, GS.TS. Hoàng Văn Cường chỉ ra rằng nội lực của nền kinh tế chưa được phát huy tối đa. Xuất khẩu phụ thuộc chủ yếu vào khu vực FDI (chiếm tới trên 70%). Sự kết nối và lan tỏa từ khu vực FDI sang các doanh nghiệp trong nước còn rất hạn chế. Hàm lượng giá trị gia tăng trong nước của các hàng hóa xuất khẩu chủ lực chỉ chiếm khoảng từ 30 đến 35%.

Mặt khác, sản xuất trong nước chủ yếu tập trung vào khâu gia công, lắp ráp, chủ yếu đảm nhận những khâu có giá trị gia tăng thấp trong chuỗi giá trị và nằm ở đáy đường cong nụ cười. Hệ quả là năng suất lao động Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất thế giới và chậm được cải thiện. Nếu không thay đổi, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội của thời kỳ dân số vàng và có nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình.

CHUYỂN VỊ THẾ TRONG CHUỖI, ĐÓN LÀN SÓNG CÔNG NGHỆ MỚI

Bối cảnh kinh tế thế giới hiện nay đầy biến động, với căng thẳng địa chính trị, cạnh tranh công nghệ, và xu hướng bảo hộ dân tộc chủ nghĩa gia tăng, song GS.TS. Hoàng Văn Cường nhấn mạnh, chính trong thách thức ấy, cánh cửa cơ hội mới lại đang rộng mở.

Các xu thế như cách mạng xanh, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, tự động hóa đang làm thay đổi cấu trúc sản xuất và vị thế thương mại toàn cầu. Ở nhiều lĩnh vực mới, khoảng cách giữa quốc gia phát triển và đang phát triển được coi như cùng đứng trên vạch xuất phát. Nhiều quốc gia đã điều chỉnh chiến lược, tìm cách tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu để gia tăng sức chống chịu và tận dụng cơ hội mới.

"Đây chính là thời điểm để Việt Nam bứt phá, tạo sức bật đi lên từ nội lực để thực hiện khát vọng vươn lên", GS.TS. Hoàng Văn Cường khẳng định; đồng thời, ông cho rằng nếu hành động phù hợp, kịp thời, Việt Nam có thể tham gia từ đầu vào những ngành mới nổi, công nghệ cao, trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, thay vì dừng ở khâu gia công, lắp ráp.

Đây là con đường phát triển nhanh, bền vững để đạt được tốc độ tăng trưởng hai con số, tạo sức bật để Việt Nam thực hiện mục tiêu trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045.

Song Hà