Việt Nam thúc đẩy quyền sinh con và thích ứng dân số già

Ngày 11/7, Bộ Y tế phối hợp cùng Văn phòng Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tại Việt Nam long trọng tổ chức Lễ mít tinh kỷ niệm Ngày Dân số Thế giới với chủ đề “Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi”.

Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan phát biểu tại sự kiện.

Phát biểu tại buổi lễ, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan nhấn mạnh quan điểm và định hướng công tác dân số của Đảng và Nhà nước Việt Nam đã được khẳng định rõ trong Nghị quyết số 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII.

Theo đó, “Dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, đồng thời chính sách đã chuyển trọng tâm từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.

Trong hơn ba thập kỷ qua, kể từ sau Hội nghị Quốc tế về Dân số và Phát triển (ICPD) năm 1994, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần tích cực vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs).

Công tác dân số không chỉ giúp kiểm soát tốc độ gia tăng dân số mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, thu hẹp bất bình đẳng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Hiện Việt Nam đang trong giai đoạn “cơ cấu dân số vàng”.

Bộ trưởng cũng cho biết, tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam đã tăng lên 74,7 tuổi (năm 2024), cao hơn nhiều quốc gia có cùng mức thu nhập. Các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình, tư vấn tiền hôn nhân, tầm soát dị tật trước sinh và sơ sinh, cũng như chăm sóc người cao tuổi ngày càng được củng cố và nâng cao về chất lượng.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đó, Việt Nam cũng đang đối mặt với nhiều thách thức lớn. Theo đánh giá sau 7 năm thực hiện Nghị quyết 21-NQ/TW, tổng tỷ suất sinh đã giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử nhân khẩu học nước ta và được dự báo sẽ tiếp tục giảm trong những năm tới.

Kết quả điều tra biến động dân số tháng 4/2024 cho thấy tổng tỷ suất sinh giảm từ 2,01 con/phụ nữ năm 2022 xuống còn 1,91 con/phụ nữ năm 2024. Đồng thời, quá trình già hóa dân số diễn ra nhanh chóng, trở thành thách thức đối với phát triển bền vững.

Tỷ số giới tính khi sinh mặc dù đã được khống chế nhưng vẫn cao hơn mức cân bằng tự nhiên (111,4 bé trai/100 bé gái năm 2024). Tình trạng mang thai và sinh con ở phụ nữ tuổi chưa thành niên có xu hướng tăng, trong khi tảo hôn và hôn nhân cận huyết ở vùng Tây Nguyên và Trung du miền núi phía Bắc vẫn còn rất cao, lên đến 21,9%.

Trước tình hình này, Bộ Y tế đang tích cực hoàn thiện dự thảo Luật Dân số và xây dựng Chương trình mục tiêu chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 với mục tiêu bảo đảm an sinh, sức khỏe và bình đẳng cho mọi người dân, lấy con người làm trung tâm của sự phát triển bền vững.

Dự thảo Luật Dân số trình Chính phủ và dự kiến trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 tháng 10/2025, đề xuất nhiều nội dung ưu tiên như chế độ nghỉ thai sản cải thiện, hỗ trợ tài chính bằng tiền mặt hoặc hiện vật cho phụ nữ sinh con, các biện pháp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, ưu tiên chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội, phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi, tư vấn khám sức khỏe trước khi kết hôn, sàng lọc và điều trị trước sinh và sơ sinh.

Phát biểu tại Lễ mít tinh, Bộ trưởng Đào Hồng Lan kêu gọi các đơn vị chức năng, bộ ngành thành viên Ban Chỉ đạo Quốc gia về Dân số và Phát triển, cũng như các địa phương tiếp tục quan tâm chỉ đạo và phối hợp chặt chẽ trong xây dựng và thực hiện các chính sách dân số, đồng thời đề nghị Liên hợp quốc, Quỹ Dân số Liên hợp quốc và các tổ chức quốc tế tiếp tục hỗ trợ về tài chính và kỹ thuật để Việt Nam ứng phó với biến đổi dân số và bảo vệ quyền sinh sản.

Ngày Dân số Thế giới 11/7 hàng năm là dịp nâng cao nhận thức toàn cầu về các vấn đề dân số, đồng thời là cơ hội để thế giới tự hào về những tiến bộ trong chăm sóc sức khỏe, bình đẳng giới, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng dân số.

Tại Việt Nam, quyền tự quyết về sinh sản của cá nhân và cặp vợ chồng đã được pháp luật tôn trọng, phù hợp với sức khỏe và điều kiện của mỗi người.

Ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số nhấn mạnh, mong muốn có hai con vẫn phổ biến trong xã hội. Trao quyền tự quyết về sinh sản không chỉ là bảo vệ quyền sinh sản mà còn tạo môi trường thuận lợi để mỗi cá nhân và gia đình hiện thực hóa mong muốn đó.

D.Ngân