Vở diễn 'Ngọc sáng Khúc gia trang': Lan tỏa hào khí lịch sử trên sân khấu bài chòi

Dựa theo tiểu thuyết lịch sử Dạ khúc Quỳnh Hoa của TS Khúc Minh Tuấn, vở ca kịch bài chòi Ngọc sáng Khúc gia trang (tác giả kịch bản: Nguyễn Hoài; đạo diễn: NSND Nguyễn Hoài Huệ) được xây dựng như một bản hùng ca sân khấu.

Tác phẩm tái hiện giai đoạn họ Khúc đứng lên giành quyền tự chủ cho đất nước vào đầu thế kỷ X, đặt nền móng cho nhà nước độc lập sau hơn một nghìn năm Bắc thuộc. Vở diễn lựa chọn cách tiếp cận giàu tính nhân văn: khắc họa con người lịch sử trong những lựa chọn đầy trăn trở giữa đại nghĩa và sinh mệnh dân chúng nước Việt.

Nghệ sĩ hóa trang chuẩn bị diễn. Ảnh: Ngọc Nhuận

Khúc Thị Ngọc - điểm tựa cảm xúc của tác phẩm

Các nhân vật Khúc Thừa Hạo, Khúc Thiện, Khúc Thừa Mỹ, Khúc Thị Ngọc hiện lên với tư cách những con người gánh trên vai vận mệnh quốc gia. Họ không chỉ là những thủ lĩnh, những bậc anh hùng, mà còn là những con người rất đời, đối diện những mất mát, hy sinh thầm lặng để bảo toàn đại cục. Chính cách tiếp cận này tạo nên chiều sâu cảm xúc cho vở Ngọc sáng Khúc gia trang.

Vở diễn tái hiện lịch sử hào hùng của dân tộc. Ảnh: Ngọc Nhuận

Đáng chú ý, ê-kíp sáng tạo chọn Khúc Thị Ngọc (Quỳnh Hoa Thánh Mẫu) làm trung tâm dẫn dắt câu chuyện. Là con gái Tiên chúa Khúc Thừa Dụ, nhân vật Khúc Thị Ngọc trong vở diễn không chỉ mang vẻ đẹp đoan trang, trí tuệ mà còn là biểu tượng cho tinh thần hy sinh lặng thầm của người phụ nữ Việt Nam trong buổi giao thời lịch sử.

NSƯT Thùy Dung (giữa) thể hiện vai Khúc Thị Ngọc. Ảnh: Ngọc Nhuận

Theo sử liệu và tín ngưỡng dân gian, Khúc Thị Ngọc là nhân vật có thật, được nhân dân tôn thờ với niềm tin “sinh vi tướng, tử vi thần”. Màn khai từ của vở diễn, với âm nhạc, ánh sáng và vũ đạo mang âm hưởng thiền môn, đã mở ra không gian linh thiêng, đưa khán giả bước vào thời khắc đầu tiên của hành trình dựng nền độc lập nước Việt.

Màn khai từ vở diễn đầy lôi cuốn. Ảnh: Ngọc Nhuận

Đảm nhận vai Khúc Thị Ngọc, NSƯT Thùy Dung - Trưởng Đoàn Ca kịch bài chòi Bình Định - thể hiện trọn vẹn một nhân vật có chiều sâu nội tâm. Ở những lớp diễn tâm lý, chị tiết chế hình thức, tập trung vào ánh mắt, giọng hát và nhịp diễn, tạo nên những khoảng lặng giàu sức gợi. “Nhân vật có nhiều hành động kịch tính, nhưng mỗi lựa chọn đều gắn với trách nhiệm lớn lao. Làm sao để khán giả cảm nhận được sự hy sinh thầm lặng ấy là điều tôi trăn trở nhất”, NSƯT Thùy Dung chia sẻ.

Bên cạnh đó, các vai Khúc Thừa Hạo (NSƯT Phương Phú thủ vai), Khúc Thiện (nghệ sĩ Thành Việt thủ vai), Khúc Thừa Mỹ (nghệ sĩ Thiên Nga thủ vai) góp phần hoàn thiện chân dung một dòng họ anh hùng, điềm đạm, nhân hậu nhưng đầy bản lĩnh. Nhân vật Khúc Thừa Mỹ - một thiếu niên sớm mang khí phách yêu nước - được nghệ sĩ Thiên Nga thể hiện với nhiều nỗ lực về hình thể, vũ đạo và giọng hát. “Đây là vai diễn thử thách, buộc tôi phải luyện tập rất kỹ để thể hiện được tinh thần và khí chất của nhân vật”, nữ nghệ sĩ Thiên Nga cho biết.

NSƯT Phương Phú (bìa phải) vai Khúc Thừa Hạo, nghệ sĩ Thiên Nga (bìa trái) vai Khúc Thừa Mỹ và nghệ sĩ Đỗ Xuân (giữa) vai Thiền sư. Ảnh: Ngọc Nhuận

Vở diễn Ngọc sáng Khúc gia trang được đầu tư nghiêm túc trong dàn dựng. Không gian sân khấu mang tính ước lệ, giàu biểu tượng, với các mảng cảnh linh hoạt, chuyển cảnh nhanh gọn, mạch lạc. Từ sinh hoạt đời thường ở Khúc gia trang, cảnh phủ quan của tướng giặc A Thịnh, đến những lớp diễn binh lửa, chùa chiền…, tất cả được kết nối trôi chảy, giữ nhịp vở ổn định, không tạo cảm giác nặng nề.

Cảnh diễn tái hiện phủ quan của quân giặc. Ảnh: Ngọc Nhuận

Âm nhạc là một trong những điểm nhấn nổi bật của tác phẩm, như “cầu nối” trong những màn chuyển cảnh, từng lớp diễn. Dưới sự chỉ huy của NSƯT Đinh Văn Nhân, các làn điệu bài chòi, dân ca cổ được sử dụng nhuần nhuyễn, kết hợp hòa âm, tiết tấu linh hoạt, dẫn dắt cảm xúc người xem. Những đoạn cao trào được đẩy mạnh bằng nhịp trống, phách, tạo sắc thái sử thi rõ nét; trong khi các lớp diễn nội tâm lại mang âm hưởng nhạc thiền, gợi chiều sâu tâm linh.

“Với vở lịch sử, âm nhạc cần có màu sắc sử thi, nhưng Ngọc sáng Khúc gia trang còn được bổ sung chất thiền, thể hiện tinh thần Phật giáo thấm sâu trong đời sống người Việt”, NSƯT Đinh Văn Nhân chia sẻ.

Vở diễn kết hợp vũ đạo và võ thuật trong nhiều lớp diễn, lôi cuốn người xem. Ảnh: Ngọc Nhuận

Đạo diễn NSND Nguyễn Hoài Huệ cho biết: Ê-kíp xác định phải giữ được hồn cốt bài chòi, đồng thời tạo cách kể gần gũi với khán giả hôm nay, nhất là người trẻ. Ngoài các làn điệu bài chòi, vở diễn còn sử dụng nhiều điệu dân ca cổ như lý tang tít, lý chiêu quân, hận ly tình, vọng kim lang… tạo nên không gian âm nhạc vừa truyền thống vừa giàu sức truyền cảm.

“Ca kịch bài chòi có lợi thế là giàu chất kể. Nếu khai thác đúng, lịch sử sẽ không khô cứng mà chạm được vào cảm xúc người xem”, NSND Nguyễn Hoài Huệ nhấn mạnh.

Khi vở diễn khép lại, nhiều khán giả vẫn nán lại trong những tràng pháo tay kéo dài. Em Trần Ngọc Huy, học sinh Trường THCS Hải Cảng, chia sẻ: “Xem những vở diễn lịch sử như thế này, em thấy lịch sử rất gần gũi, dễ hiểu, không hề khô khan. Qua đó, em hiểu hơn giá trị của độc lập, tự chủ”.

Đông đảo khán giả chăm chú theo dõi vở diễn. Ảnh: Ngọc Nhuận

Đại diện gia tộc họ Khúc Việt Nam từ Thủ đô Hà Nội vào phố biển Quy Nhơn xem vở diễn cũng không giấu được xúc động. Ông Khúc Trần Hoàng, Chủ tịch Hội đồng họ Khúc Việt Nam, cho biết: “Hình tượng Quỳnh Hoa Thánh Mẫu và hào khí họ Khúc được tái hiện trên sân khấu bài chòi là niềm tự hào lớn. Quan trọng hơn, vở diễn đã truyền tải được khát vọng tự chủ - giá trị cốt lõi của dân tộc Việt Nam”.

Còn ông Khúc Duy Thành, Phó Chủ tịch Hội đồng họ Khúc Việt Nam, bày tỏ ấn tượng không chỉ với vở diễn mà còn với con người, văn hóa đất Võ. Nhân dịp này, các thành viên trong đoàn cũng dành thời gian tìm hiểu thêm về lịch sử, văn hóa Gia Lai.

Vở diễn có nhiều lớp kịch sâu lắng tình cảm. Ảnh: Ngọc Nhuận

Buổi tổng duyệt Ngọc sáng Khúc gia trang khép lại, để lại dư âm sâu lắng trong lòng khán giả. Tác phẩm không chỉ là dấu ấn mới trong hoạt động nghệ thuật của Đoàn Ca kịch bài chòi Bình Định, mà còn cho thấy nỗ lực làm mới cách kể lịch sử trên sân khấu truyền thống. Bằng ngôn ngữ mộc mạc, giàu cảm xúc, vở diễn góp phần đưa lịch sử đến gần hơn với công chúng, lan tỏa hào khí dân tộc trong đời sống hôm nay.

ĐOÀN NGỌC NHUẬN