Vòng xoáy lạm phát đe dọa đẩy giá cả leo thang trên toàn cầu
Các nước trên thế giới đưa ra những lệnh cấm xuất khẩu để ổn định giá cả trong nước. Nhưng điều này có thể tạo ra vòng xoáy đẩy lạm phát toàn cầu tăng vọt.
Theo Wall Street Journal, các quốc gia trên hầu hết lục địa đã đưa ra những hạn chế và lệnh cấm mới với các sản phẩm từ lúa mì, ngô, dầu ăn đến đường. Đó là đòn giáng lớn vào thương mại toàn cầu, vốn bị tàn phá bởi chiến tranh thương mại Mỹ - Trung và ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19.
Theo tính toán của Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc, giá lương thực toàn cầu tháng 4 đã cao hơn 30% so với một năm trước đó.
Giá thịt tăng 17%, giá ngũ cốc như lúa mì và ngô vọt lên 34%. Giá dầu thực vật cao hơn 46%.
Theo tính toán của Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc, giá lương thực toàn cầu tháng 4 đã cao hơn 30% so với một năm trước đó. Ảnh: Zuma Press.
Hàng loạt lệnh cấm
Hầu hết quốc gia khẳng định lệnh cấm chỉ là tạm thời, kéo dài vài tháng hoặc đến cuối năm. Hôm 26/5, Indonesia cho biết sẽ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu cọ trong tuần này.
Hồi đầu tuần, Malaysia cho biết sẽ ngừng xuất khẩu 3,6 triệu con gà mỗi tháng, bắt đầu từ ngày 1/6. Lý do được đưa ra là nguồn cung khan hiếm và giá cao.
"Ưu tiên của chính phủ là người dân", Thủ tướng Ismail Sabri Yaakob khẳng định. Hôm 25/5, Ấn Độ cho biết sẽ đặt giới hạn đối với xuất khẩu đường trong giai đoạn 1/6-31/10. Hồi đầu tháng, nước này đã cấm xuất khẩu lúa mì.
Indonesia - quốc gia sản xuất gần 60% lượng dầu cọ của thế giới - đã cấm xuất khẩu nhiều sản phẩm từ dầu cọ vào cuối tháng 4. Động thái nhằm hạ nhiệt giá dầu ăn trong nước.
Quyết định này đã làm trầm trọng tình trạng thiếu hụt dầu ăn trên toàn cầu, sau khi cuộc chiến giữa Nga và Ukraine gây gián đoạn nguồn cung dầu hướng dương từ Ukraine.
26 quốc gia đã đưa ra một số hạn chế đối với xuất khẩu thực phẩm hoặc phân bón vào năm 2022. Ảnh: Wall Street Journal.
Hôm 26/5, Tổng thống Indonesia Joko Widodo khẳng định trong vài tuần qua, giá dầu ăn trong nước đã giảm khoảng 10%. Nguồn cung nội địa trở nên dồi dào hơn.
Nhưng giá dầu cọ trên toàn cầu đã tăng vọt. Ngay cả ở Indonesia, giá vẫn cao hơn mục tiêu của chính phủ khoảng 1 USD/lít, gây khó khăn cho nhiều cư dân.
Bà Syari Kusumastuti - một người bán nem cuốn ở ngoại ô Jakarta - phải tăng giá đối với các món chiên rán. "Dầu ăn đắt đã làm gia tăng gánh nặng chi phí", bà than thở. Dầu thực vật được sử dụng trong hầu hết món ăn của Indonesia.
Tuy nhiên, những người nông dân ở Indonesia đã thúc giục chính phủ dỡ bỏ lệnh cấm. Các nhà máy trả họ ít tiền hơn, bởi trái cọ không còn cơ hội xuất khẩu.
"Hơn một nửa thu nhập của tôi đã bay hơi. Hãy thử nghĩ xem, tôi sẽ trả tiền cho phân bón bằng cách nào", anh Tatok Sugiarto - một nông dân trồng cọ dầu trên đảo Sumatra - chia sẻ.
Vòng xoáy lạm phát
Theo Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế (có trụ sở ở Washington, D.C), tổng cộng, 26 quốc gia đã đưa ra một số hạn chế đối với xuất khẩu thực phẩm hoặc phân bón vào năm 2022.
Con số này nhiều hơn so với thời điểm dịch Covid-19 bùng phát mạnh vào năm 2020, nhưng vẫn ít hơn năm 2018. Khi đó, 33 quốc gia đã đưa ra các biện pháp hạn chế do hạn hán, giá dầu tăng cao dẫn tới lạm phát lương thực và lo ngại về nguồn cung.
Hầu hết hạn chế mới có hiệu lực sau khi Nga đổ quân vào Ukraine hồi cuối tháng 2. Tính tới ngày 24/5, 23 quốc gia vẫn còn áp dụng các hạn chế.
Những nền kinh tế như Mỹ, Nhật Bản, Anh và Australia cũng đã áp dụng các biện pháp hạn chế xuất khẩu thực phẩm. Tuy nhiên, những hạn chế của họ chỉ nhắm vào Nga như một phần của đòn trừng phạt giáng vào Moscow.
Các quốc gia khác có thể đưa ra những chính sách tương tự với lý do tương tự. Điều này làm trầm trọng vấn đề hơn nữa và có thể đẩy giá lên cao
Ông Michele Ruta, nhà kinh tế tại Ngân hàng Thế giới
Hàng chục mặt hàng đã bị ảnh hưởng bởi cơn bão hạn chế xuất khẩu. Argentina đưa ra lệnh cấm xuất khẩu thịt bò. Ghana cấm xuất khẩu ngô, gạo và đậu nành. Iran ngừng xuất khẩu khoai tây, cà tím và cà chua. Còn Ai Cập cấm xuất khẩu đậu, dầu ô liu, đậu lăng đỏ, lúa mì, ngô và dầu ăn.
Những nước này đều đang vật lộn với lạm phát tăng cao. Theo nhà cung cấp dữ liệu CEIC, lạm phát hàng năm ở Ai Cập đã lên tới 13% vào tháng 4.
Con số này lần lượt là 24%, 36% và 58% ở Ghana, Iran và Argentina. Tại Lebanon, lạm phát hàng năm lên tới 207% vào tháng trước.
Các lệnh cấm cũng gây ra những vấn đề khác. Lệnh cấm xuất khẩu lúa mì đột ngột của Ấn Độ khiến các thương lái lao đao. Vào tuần trước, hơn 4.000 xe tải chở đầy lúa mì đã mắc kẹt nhiều ngày bên ngoài cảng ở quận Kutch, bang Gujarat.
"Cảng đã gặp phải tình trạng hỗn loạn hoàn toàn", Chủ tịch Cơ quan Cảng Deendayal Sanjay Mehta chia sẻ.
Theo giới quan sát, rủi ro lớn nhất hiện nay là các lệnh cấm xuất khẩu tiếp tục tăng cao, tạo thêm áp lực giá trên toàn cầu.
"Các quốc gia khác có thể đưa ra những chính sách tương tự với lý do tương tự. Điều này làm trầm trọng vấn đề hơn nữa và có thể đẩy giá lên cao", ông Michele Ruta - nhà kinh tế tại Ngân hàng Thế giới - cảnh báo.
"Các lệnh cấm càng kéo dài, càng nhiều quốc gia sẽ tham gia, việc ổn định giá cả càng tốn nhiều thời gian hơn", giáo sư Kym Anderson tại University of Adelaide (Australia) nhận định.
"Các quốc gia đưa ra lệnh cấm vì lợi ích của chính mình, nhưng việc hợp tác sẽ tạo ra kết quả tốt hơn", ông nói thêm.
