Vụ khách hàng mất gần 47 tỷ đồng gửi tại Sacombank: Trách nhiệm của ngân hàng như thế nào?

Phòng giao dịch Cam Ranh, Sacombank Khánh Hòa, nơi bà Dương gửi tiền.

Ai bị liên đới trách nhiệm?

Tháng 5/2022, bà Hồ Thị Thùy Dương (ở TP Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa) phát hiện tài khoản mở tại Ngân hàng Sacombank Chi nhánh Khánh Hòa bị mất tiền nên đề nghị ngân hàng trích lục sao kê. Kết quả, tài khoản của bà Dương có tổng cộng 12 giao dịch (9 giao dịch rút tiền mặt và 3 giao dịch chuyển khoản) diễn ra từ 4/5/2022 đến 14/6/2022, với số tiền 46,9 tỷ đồng.

Bước đầu, cơ quan chức năng xác định, Nguyễn Thị Thanh Hà (Phó Phòng Giao dịch Sacombank Cam Ranh, đã bị khởi tố về tội “Tham ô tài sản”) cùng các cấp dưới đã chiếm đoạt 46,9 tỷ đồng từ tài khoản của bà Dương. Vậy, theo quy định của pháp luật, trách nhiệm của ngân hàng trong vụ việc trên sẽ như thế nào?

Luật sư Phạm Quang Xá, Đoàn luật sư TP Hà Nội cho biết, theo Điều 352, BLHS 2015, Phó phòng giao dịch Cam Ranh là người giữ chức vụ quản lý trong doanh nghiệp còn các cán bộ, nhân viên ngân hàng khác là những người được giao thực hiện các nhiệm vụ tại ngân hàng, trong đó có việc bảo đảm tiền gửi cho khách hàng và có quyền hạn trong khi thực hiện nhiệm vụ đó. Việc họ tự ý rút gần 47 tỷ đồng theo cáo buộc của bà Dương và các nhân viên ngân hàng, là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, có thể bị xử lý về tội “Tham ô tài sản” theo Điều 353, BLHS 2015. Theo khoản 4 Điều này, trường hợp giá trị tài sản chiếm đoạt từ 1 tỷ đồng trở lên, khung hình phạt áp dụng là phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình.

Ngoài ra, Điều 72, Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 quy định, người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị khi để xảy ra tham nhũng trong đơn vị do mình quản lý, phụ trách thì những người đó phải chịu trách nhiệm trực tiếp khi để xảy ra sự việc vi phạm pháp luật. Tùy thuộc mức độ, các cá nhân có thể bị xem xét xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Căn cứ quy định này, luật sư Phạm Quang Xá nhìn nhận, quản lý cấp trên của bà Hà tại Sacombank có thể phải chịu trách nhiệm liên đới khi đã không thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ được giao và các quy định về quản trị nội bộ của Ngân hàng, thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý, không kiểm tra, kiểm soát theo quy định của ngân hàng để nhân viên chiếm đoạt tiền của khách. Tùy thuộc mức độ, những người này có thể bị xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.

Theo luật sư Phạm Quang Xá, việc gửi tiền của bà Dương tại Sacombank được lập thành hợp đồng tín dụng. Các cán bộ, nhân viên Sacombank đã nhận tài sản của khách hàng dưới hình thức hợp đồng rồi sử dụng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản đó. Tùy thuộc kết quả xác minh, ngoài tội “Tham ô tài sản”, CQĐT cũng có thể xem xét xử lý nhóm cán bộ, nhân viên rút tiền của khách về tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản’ theo Điều 175, BLHS 2015. Với giá trị tài sản từ 500 triệu đồng trở lên, người phạm tội có thể đối diện mức phạt 12 - 20 năm tù.

"Về số tiền 46,9 tỷ đồng, cần xác định chính xác mức độ hành vi vi phạm của các cán bộ, nhân viên. Trường hợp xác định nhóm cán bộ, nhân viên này đã cùng nhau lên kế hoạch để chiếm đoạt tiền thì họ phải chịu trách nhiệm chung với số tiền nêu trên và liên đới chịu trách nhiệm bồi thường. Trường hợp xác định đây là hành vi riêng lẻ, số tiền nêu trên là tổng hợp của nhiều lần vi phạm riêng lẻ, độc lập của từng cán bộ, nhân viên thì từng người sẽ chịu trách nhiệm với phần thiệt hại mình gây ra", luật sư Phạm Quang Xá bình luận.

Trách nhiệm pháp lý của ngân hàng

Nói về trách nhiệm của Sacombank đối với thiệt hại do người lao động thuộc quản lý của pháp nhân gây ra, luật sư Phạm Quang Xá nhìn nhận, nếu cán bộ ngân hàng lấy danh nghĩa Sacombank để rút tiền thì pháp nhân phải chịu trách nhiệm dân sự về việc thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự do người đại diện xác lập, thực hiện nhân danh pháp nhân, căn cứ Điều 87, BLDS 2015.

Theo quy định này, nếu các cán bộ nhân danh Sacombank để rút tiền thì ngân hàng có nghĩa vụ trả tiền cho khách. Luật sư cho biết khách hàng có quyền, nghĩa vụ ký hợp đồng với ngân hàng thông qua người đại diện hoặc người có đủ năng lực thay mặt ngân hàng, còn ngân hàng có trách nhiệm phải quản lý nhân viên. Do đó, trách nhiệm sẽ thuộc về ngân hàng nếu nhân viên, cán bộ lấy danh nghĩa của ngân hàng để ký kết các hợp đồng.

Ngoài ra, cũng cần xem xét thẩm quyền ký hợp đồng tín dụng của các cán bộ, nhân viên thuộc Sacombank Cam Ranh. Nếu họ không có đủ thẩm quyền để nhân danh ngân hàng tham gia ký kết hợp đồng thì hợp đồng đó bị vô hiệu, các bên phải hoàn trả cho nhau tài sản đã nhận.

Luật sư Phạm Quang Xá cũng cho biết, nếu các cán bộ thực hiện việc rút tiền dưới danh nghĩa cá nhân thì theo khoản 2 Điều 87, BLDS 2015, pháp nhân không chịu trách nhiệm thay cho người của pháp nhân đối với nghĩa vụ dân sự do người đó xác lập, thực hiện không nhân danh pháp nhân, trừ trường hợp luật có quy định khác. Nếu các cán bộ, nhân viên thực hiện rút tiền không nhân danh pháp nhân thì Sacombank sẽ không phải chịu trách nhiệm trả nợ, bồi thường thay cho những người lao động do mình quản lý.

Như vậy, luật sư Phạm Quang Xá nhìn nhận yếu tố quyết định xác định trách nhiệm của Sacombank là tư cách của các cán bộ, nhân viên Phòng giao dịch Cam Ranh khi thực hiện rút tiền. Cần làm rõ việc họ rút tiền dưới tư cách của pháp nhân hay cá nhân, từ đó xác định trách nhiệm của ngân hàng.

Về việc Sacombank đang chờ ý kiến từ phía CA để có hướng giải quyết, luật sư Phạm Quang Xá đánh giá, đây là cách xử lý chưa hợp tình hợp lý. Bởi lẽ, trong quá trình gửi tiền, ngân hàng có trách nhiệm đối với tiền gửi của khách hàng. Nếu xảy ra sự cố hay mất mát, ngân hàng có trách nhiệm hoàn trả khách hàng số tiền đó.

"Theo lãnh đạo Sacombank Khánh Hòa, ngân hàng đã trả tiền cho một số khách hàng. Vậy tại sao chưa trả tiền cho bà Dương như khách hàng khác mà phải chờ ý kiến từ phía CA? Tiến trình của một vụ án hình sự có thể kéo dài từ một đến vài năm, nếu chờ ý kiến kết luận của cơ quan tiến hành tố tụng mới giải quyết trường hợp của bà Dương thì quyền lợi của khách hàng sẽ không được đảm bảo, gây ảnh hưởng lớn tới công việc và cuộc sống của người này", luật sư Phạm Quang Xá bình luận.

Thái An