Vũ khí mới trong cuộc đua công nghệ trên chiến trường hiện đại

Biến dữ liệu thành vũ khí

Khối lượng dữ liệu khổng lồ từ UAV trinh sát, camera gắn trên người binh sĩ, cảm biến chiến trường và radar hàng không đang được truyền tải theo thời gian thực. Vấn đề nằm ở chỗ con người không thể xử lý hết lượng thông tin khổng lồ như vậy. Các sở chỉ huy quân sự buộc phải dựa vào AI để sàng lọc, phân tích, rồi lập tức gửi ngược lại cho binh sĩ thông tin cập nhật tình huống, hướng dẫn chiến thuật và kế hoạch tác chiến hiển thị trên máy tính, máy tính bảng và các thiết bị cầm tay.

Binh sĩ Ukraine phóng UAV để thu thập thông tin trên chiến trường gần Orikhiv. Ảnh: WSJ

“Chúng tôi hiểu rằng vũ khí của tương lai chính là dữ liệu”, ông Giorgi Tskhakaia, cố vấn của Bộ trưởng Chuyển đổi số Ukraine, nhấn mạnh tại một hội nghị quân sự Mỹ ở Wiesbaden (Đức). Theo ông, cả Ukraine và Nga đều đang tăng tốc số hóa quân sự, đồng thời bộc lộ những khó khăn và thách thức không nhỏ.

Theo giới chuyên gia, việc “vũ khí hóa” dữ liệu gồm ba khâu: Thu thập và truyền tải an toàn, nhanh chóng tới nơi phân tích; Xử lý và khai thác giá trị bằng các hệ thống tính toán mạnh và AI; Trả dữ liệu lại cho tiền tuyến dưới dạng trực quan, dễ sử dụng ngay cả khi đang ở dưới làn đạn của đối phương.

Trong đó, bước truyền dẫn được xem là yếu tố sống còn. Tuy nhiên, hệ thống radio quân sự truyền thống khó xử lý được khối dữ liệu ngày càng lớn, nhất là khi đối phương liên tục tìm cách gây nhiễu và tấn công mạng. Để khắc phục, quân đội nhiều nước đang triển khai radio kỹ thuật số, mạng 5G và các chòm sao vệ tinh thương mại như Starlink – vốn đã chứng minh vai trò quan trọng tại Ukraine.

Trí tuệ nhân tạo, “đám mây dữ liệu” và chuẩn 5G

NATO đang thúc đẩy đưa 5G trở thành chuẩn liên lạc quân sự cho toàn khối 32 nước thành viên. Lý do là dung lượng truyền tải của 5G lớn gấp ít nhất 10 lần so với hệ thống cũ, khả năng chống gây nhiễu vượt trội. Thêm vào đó, 5G là tiêu chuẩn quốc tế, giúp các lực lượng dễ dàng kết nối liên thông – điều mà các loại radio quân sự truyền thống thường thất bại do “mỗi nước có một hệ thống”.

Để 5G hoạt động hiệu quả trên chiến trường, các thiết bị phải được thu nhỏ, gia cố để chịu được điều kiện khắc nghiệt. Một số giải pháp đã xuất hiện như “nút mạng mini” trong ba lô hoặc hệ thống gắn trên xe, tạo thành “bong bóng liên lạc chiến thuật” cho hàng trăm binh sĩ.

Khi dữ liệu được truyền về căn cứ, thách thức tiếp theo là khai thác giá trị. Ukraine trong 3 năm qua đã phát triển nhiều hệ thống AI để xử lý khối lượng dữ liệu khổng lồ từ quản lý kho đạn pháo, giám sát UAV, cho đến lập kế hoạch tác chiến.

Ukraine tự phát triển hầu hết hệ thống dữ liệu nội địa do hạn chế về ngân sách và lo ngại an ninh. Ảnh: WSJ

“Chúng ta có trong tay một núi dữ liệu khổng lồ”, ông Tskhakaia cho biết trước các sĩ quan NATO. Nhiều nước thành viên của liên minh quân sự phương Tây đặc biệt quan tâm đến kinh nghiệm của Ukraine, nơi hầu hết các hệ thống dữ liệu đều được phát triển trong nước do hạn chế về ngân sách và lý do an ninh.

Dữ liệu quân sự sẽ không có nhiều giá trị nếu không thể lưu trữ, chia sẻ, phân tích mẫu hình và khai thác cho hành động cụ thể. Năm 2017, Mỹ đã khởi động dự án Maven để sử dụng AI nhằm phân tích lượng dữ liệu khổng lồ. Dự án này từng gây tranh cãi khi Google tham gia, nhưng cũng đặt nền móng cho khái niệm “chiến tranh đa miền” – trải rộng từ đất liền, trên biển, trên không, không gian đến không gian mạng. Tốc độ ra quyết định, dựa trên dữ liệu chính xác, ngày càng trở thành yếu tố quyết định thắng bại.

“Chiến tranh đa miền phải được đưa lên nền tảng đám mây để dữ liệu có thể chia sẻ và khai thác”, bà Safra Catz – Giám đốc điều hành tập đoàn công nghệ Oracle của Mỹ – nhận định. Trước đây, phần lớn dữ liệu thường bị loại bỏ hoặc “nhốt” trong các kho riêng, không thể chia sẻ.

Hiện quân đội Mỹ toàn cầu đang dùng Maven Smart System của Palantir – nền tảng chạy trên hạ tầng đám mây do Oracle và các đối tác cung cấp. NATO cũng đã ký hợp đồng sử dụng hệ thống này cho toàn khối.

Kỷ nguyên chiến tranh mới

Cùng với đó, các thiết bị thương mại cũng được “quân sự hóa”. Tại hội nghị Wiesbaden, hãng Dell đã giới thiệu một mẫu máy tính mini có kích thước nhỏ hơn hộp khăn giấy nhưng tích hợp chip Nvidia chuyên dụng cho AI. Thiết bị có thể đặt trong xe quân sự hoặc sở chỉ huy dã chiến, cho phép xử lý dữ liệu lớn ngay tại chỗ.

Khâu tiếp theo là đưa thông tin tình báo đã phân tích đến tay binh sĩ thông qua các thiết bị đủ bền bỉ. Những mẫu laptop, máy tính bảng chống sốc, chống nước, chống bụi, màn hình chịu va đập, thậm chí có thể gắn nam châm trên xe chiến đấu cũng được trưng bày. Một số thiết bị được thiết kế không camera, không micro, không Wi-Fi để đảm bảo an ninh. Một dòng laptop đạt chuẩn của Lầu Năm Góc có thể hoạt động từ -29°C tới 63°C, trong môi trường dễ cháy nổ, đồng thời chống được cát, bụi, nước và va đập.

Trong khi nhiều công ty công nghệ dân sự còn ngần ngại trong việc quảng bá các sản phẩm quân sự, thực tế cho thấy các sản phẩm này ngày càng trở thành một phần quan trọng, “tăng tốc độ khai thác tình báo, vận hành và ra quyết định” trên chiến trường hiện đại.

Cuộc đua dữ liệu đang định hình lại toàn bộ môi trường an ninh toàn cầu. Khi công nghệ dân sự và quân sự hòa nhập, ưu thế trên chiến trường sẽ không chỉ phụ thuộc vào hỏa lực, mà còn vào khả năng thu thập, xử lý và khai thác dữ liệu nhanh hơn đối thủ. Đây là bước mở đầu cho một kỷ nguyên chiến tranh mới, nơi trí tuệ nhân tạo và hạ tầng số trở thành yếu tố sống còn của sức mạnh quốc phòng.

Hoàng Phạm/VOV.VN (biên dịch) Theo WSJ, Reuters