Vực dậy động lực tăng trưởng: Liều thuốc nào cho 'bệnh' yếu kém nội tại?

Nghị quyết của Bộ Chính trị khẳng định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, là lực lượng tiên phong trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Tại tọa đàm đối thoại chính sách: “Các giải pháp đột phá tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển khu vực kinh tế tư nhân” tổ chức vào ngày 15/8/2025, các chuyên gia của Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về lượng và chất nhưng vẫn còn nhiều bất cập, khiến năng suất lao động và thu nhập người lao động thấp nhất trong các thành phần kinh tế. Đặc biệt, khu vực này đang có dấu hiệu “hụt hơi” trong quá trình phát triển.

Một số nguyên nhân được GS.TS. Tô Trung Thành, Trưởng phòng Quản lý Khoa học (Đại học Kinh tế Quốc dân) chỉ ra đó là nhận thức chưa đầy đủ và đúng về vai trò của khu vực kinh tế tư nhân; thể chế và các chính sách còn chưa hoàn toàn công bằng và thiếu tính bao trùm; chưa có mô hình liên kết hiệu quả giữa các bộ phận cấu thành trong khu vực tư nhân; bản thân năng lực nội tại và khả năng tiếp cận nguồn lực còn yếu; và những hạn chế về chất lượng đội ngũ doanh nhân.

Các chuyên gia cho rằng kinh tế tư nhân Việt Nam chủ yếu là các doanh nghiệp có quy mô hạn chế, tiềm lực tài chính còn yếu so với khu vực kinh tế nhà nước và FDI.

Một trong những "điểm nghẽn" lớn nhất ông nhấn mạnh là sự chồng chéo và thiếu nhất quán của hệ thống văn bản pháp luật. Sự khó khăn và thiếu minh bạch mà doanh nghiệp phải đối mặt khi áp dụng các luật khác nhau, đặc biệt trong các thủ tục liên quan đến đất đai và đầu tư. Sự phức tạp này không chỉ gây ra lãng phí thời gian và nguồn lực mà còn tạo ra tâm lý chờ đợi, ngại đầu tư.

Bên cạnh đó, tính ổn định thấp của chính sách cũng là một rào cản lớn. Một số luật mới ban hành cũng đã bộc lộ những hạn chế và cần thay đổi ngay lập tức. Chưa kể, các thủ tục hành chính rườm rà cũng là một thách thức lớn. Ông Thành lấy ví dụ về việc một dự án đầu tư có thể mất từ 2 - 6 năm chỉ để hoàn thành các thủ tục. Việc xin ý kiến từ nhiều bộ, ngành và địa phương đôi khi không cần thiết, với nhiều văn bản có nội dung trùng lặp, cho thấy sự thiếu hiệu quả trong cơ chế phối hợp giữa các cơ quan.

Ngoài những rào cản trên, từ góc nhìn của doanh nghiệp, TS. Trần Văn Thế, Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và phát triển InDel cũng thừa nhận thách thức lớn nhất đối với doanh nghiệp hiện nay là vốn mỏng, chủ yếu phụ thuộc nhiều vào tín dụng ngân hàng nhưng lại khó tiếp cận vốn do thiếu tài sản đảm bảo và thông tin tài chính minh bạch.

Tỷ lệ doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao ở Việt Nam rất thấp (khoảng 2%) và chi phí dành cho đổi mới công nghệ chỉ chiếm 0,2-0,3% doanh thu. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến thiếu liên kết và hội nhập chuỗi giá trị, thể hiện ở tỷ lệ rất thấp doanh nghiệp nội tham gia được chuỗi cung ứng cho FDI (khoảng 21%).

Bên cạnh đó, một bộ phận doanh nghiệp chưa tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật, còn tình trạng gian lận, cạnh tranh không lành mạnh, trốn thuế, vi phạm môi trường.

Đối mặt với những thách thức trên, chuyên gia kinh tế, TS. Võ Trí Thành đề xuất các giải pháp mang tính đột phá, tập trung vào việc tạo ra một môi trường kinh doanh năng động và trao quyền cho người đứng đầu.

Đó là cải cách và làm sạch môi trường kinh doanh bằng cách tinh gọn thủ tục hành chính. Mỗi thủ tục cần được xem xét kỹ lưỡng để loại bỏ những quy định không cần thiết, giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp.

Trong bối cảnh chuyển đổi số và chuyển đổi xanh diễn ra nhanh chóng, doanh nghiệp cần sự năng động và linh hoạt. Do đó, ông Thành cho rằng cần trao quyền và trách nhiệm lớn hơn cho người đứng đầu các cấp, từ tỉnh, bộ ngành đến từng đơn vị hành chính. Thay vì phải chờ đợi xin ý kiến từ nhiều cấp, người đứng đầu cần có đủ thẩm quyền và năng lực để ra quyết định nhanh chóng, hiệu quả.

Ông ví dụ về việc cấp phép cho các dự án trạm xăng dầu, vốn có thể mất tới 5 năm để hoàn thành các thủ tục phức tạp, nếu người đứng đầu được trao quyền và chủ động giải quyết, tiến độ công việc sẽ nhanh hơn rất nhiều.

Trong khi đó, ông Thế đề nghị cần tăng tỷ trọng tín dụng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa và hỗ trợ lãi suất cho các dự án chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo. Cải cách thủ tục thuê đất, mở rộng quỹ đất công nghiệp và đẩy mạnh chương trình đào tạo nhân lực. Đồng thời cần hỗ trợ tài chính cho các sáng kiến liên kết, ưu đãi cho doanh nghiệp lớn dẫn dắt, tạo điều kiện để doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các dự án đầu tư công và chuỗi cung ứng công nghiệp quốc gia.

Đặc biệt, có ý kiến cho rằng cần bảo đảm các loại hình doanh nghiệp (khu vực tư nhân, nhà nước và FDI) đều có cơ hội ngang nhau trong tiếp cận đầu vào, trong quá trình kinh doanh và phân phối kết quả đầu ra của hoạt động kinh doanh.

Thanh Hoa