Vườn Quốc gia Xuân Liên: Hành trình 25 năm gìn giữ màu xanh quê hương anh hùng

Từ hành trình vượt khó đến nâng tầm giá trị

Ngày 15/6/2000, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Quyết định số 1476/QĐ-UB về việc thành lập Ban Quản lý Khu bảo tồn tự nhiên (BTTN) Xuân Liên với tổng diện tích rừng và đất lâm nghiệp được giao quản lý là 21.000 ha.

Ban có nhiệm vụ tổ chức quản lý bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, khôi phục và bảo vệ nguyên vẹn các hệ sinh thái, bảo vệ tính đa dạng sinh học của khu bảo tồn; tiến hành các hoạt động dịch vụ, nghiên cứu khoa học, văn hóa xã hội và du lịch sinh thái trong khu bảo tồn; gắn kết việc hưởng lợi của người dân với trách nhiệm trong công tác quản lý bảo vệ và phát triển rừng.

Trải qua chặng đường 25 năm, bằng sự quyết tâm, nỗ lực không ngừng, đội ngũ công chức, viên chức và người lao động Ban Quản lý qua các thời kỳ đã vượt qua nhiều khó khăn, thử thách hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Cán bộ Ban Quản lý thực hiện công tác kiểm tra rừng. (Ảnh: Xuân Anh)

Với sự đồng lòng của tập thể, từng cá nhân; sự cống hiến hết mình bằng trí và lực, những cánh rừng đã được bảo vệ và trở thành ngôi nhà đa dạng sinh học, nơi những loài thú, động vật hoang dã được sinh sống bình yên.

Ngày nay, Vườn Quốc gia Xuân Liên đang từng bước vươn mình mạnh mẽ và trở thành một trong những trung tâm đa dạng sinh học lớn của Việt Nam, với khu hệ thực vật đã ghi nhận được 1.228 loài thực vật bậc cao, trong đó có 56 loài thực vật quý hiếm, điển hình có phân bố quần thể loài hạt trần quý hiếm Samu, Pơmu cổ thụ ngàn năm tuổi, đường kính tới 4m, trong đó có 2 cây đại diện có tuổi đời lên đến 1.500 tuổi được công nhận là cây di sản Việt Nam.

Khu hệ động vật đã ghi nhận tổng số 1.811 loài trong đó có 94 loài động vật quý hiếm, điển hình là nơi phân bố lớn nhất của Việt Nam đối với loài Vượn đen má trắng với 62 đàn/200 cá thể, loài Voọc xám 224 cá thể… đặc biệt nơi đây còn phát hiện loài Mang Roosevelt đã được xem là tuyệt chủng gần 100 năm từ năm 1929.

Theo dòng chảy của thời gian, trải qua 25 năm xây dựng và trưởng thành, Vườn Quốc gia Xuân Liên đã từng bước vươn lên khẳng định vai trò, vị thế của mình.

Tập đoàn Panasonic trồng rừng Xuân Liên. (Ảnh: Xuân Anh)

Giai đoạn từ năm 2000 – 2005: Giai đoạn mới được thành lập, Ban quản lý Khu BTTN Xuân Liên là Đơn vị trực thuộc Chi cục Kiểm lâm tỉnh Thanh Hóa. Đây là giai đoạn khó khăn nhất của Ban Quản lý Khu BTTN Xuân Liên, trong 3 năm đầu chưa có trụ sở làm việc phải thuê văn phòng, địa bàn quản lý rộng lớn với điều kiện giao thông, thông tin liên lạc khó khăn, đội ngũ cán bộ trẻ chưa có nhiều kinh nghiệm.

Tuy nhiên bằng quyết tâm chính trị cao, sức trẻ, lòng nhiệt huyết, tình yêu nghề, tập thể cán bộ, công chức và người lao động Ban quản lý Khu BTTN Xuân Liên sau 5 năm thành lập đã hình thành và ổn định được bộ máy hoạt động, an ninh rừng từng bước ổn định và được kiểm soát, chất lượng rừng ngày một tăng, nâng độ che phủ của thảm thực vật rừng từ 65% (năm 2001) lên 76% (năm 2005).

Giai đoạn từ năm 2005 – 2012: Đây là giai đoạn đã đi vào ổn định bộ máy, Đơn vị trực thuộc Chi cục Kiểm lâm. Với đội ngũ cán bộ ổn định, bằng sự nỗ lực và phấn đấu của cả Đơn vị, ở giai đoạn này, Ban Quản lý Khu BTTN Xuân Liên tiếp tục đạt được nhiều thành tựu trong việc giữ vững an ninh rừng trên diện tích và địa bàn được giao quản lý, từng bước triển khai các dự án bảo tồn, đề tài nghiên cứu khoa học và phát triển dân sinh – kinh tế xã hội vùng đệm. An ninh rừng được duy trì ổn định, độ che phủ rừng tăng từ 76% lên 81%.

Giai đoạn từ năm 2012 – đến nay: Có thể nói, đây là giai đoạn mà Ban quản lý khu BTTN Xuân Liên ổn định về chính trị, bộ máy tổ chức quản lý, phát triển toàn diện trên các lĩnh vực. An ninh rừng được giữ vững, chất lượng rừng ngày càng được nâng cao, độ che phủ của rừng đạt 97%. Hệ thống mạng lưới các trạm Kiểm lâm được đầu tư hoàn thiện, tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ trong tuần tra, kiểm tra an ninh rừng và quản lý các loài động thực vật.

Hoa hậu Hoàn vũ H'Hen Niê tham gia chiến dịch trồng rừng Xuân Liên. (Ảnh: Xuân Anh)

Hoạt động nghiên cứu khoa học và bảo tồn thiên nhiên đã được nâng lên một bước. Đơn vị đã tổ chức triển khai có hiệu quả nhiều đề tài khoa học cấp Quốc gia, cấp Bộ, cấp Tỉnh, nhiều kết quả nghiên cứu được đăng trên các tạp chí uy tín trong nước và quốc tế.

Hoạt động du lịch được quan tâm triển khai với lợi thế sẵn có, Đơn vị đã đẩy mạnh hoạt động thu hút các nguồn lực đầu tư cho phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, trải nghiệm; là một trong những Đơn vị sớm nhất cả nước hoàn thành Đề án du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí trong rừng đặc dụng…

Đối với hoạt động phát triển cộng đồng vùng đệm, Đơn vị đã thu hút các nguồn lực từ các tổ chức trong và ngoài nước tham gia hỗ trợ, phát triển sinh kế người dân, đẩy mạnh chuyển giao ứng dụng khoa học kỹ thuật xây dựng nhiều mô hình phát triển sinh kế cho người dân, tổ chức thực hiện hiệu quả các chính sách hỗ trợ phát triển vùng đệm.

Về hợp tác quốc tế, trong giai đoạn này, Ban đã mở rộng quan hệ, hợp tác với nhiều tổ chức trong và ngoài nước như: Tổ chức phát triển Đức (DED), Tổ chức hợp tác quốc tế Đức (GIZ), Cơ quan phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), Hiệp hội bảo tồn Động vật hoang dã (WCS), Trung tâm Bảo tồn thiên nhiên và Phát triển (CCD), Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia (Gaia), Tổ chức Tầm nhìn thế giới (WVI), Trung tâm nhiệt đới Việt – Nga... giúp tăng cường năng lực cho cán bộ Ban quản lý, đẩy mạnh việc ứng dụng khoa học, công nghệ cho các hoạt động quản lý, bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học.

Ban Quản lý hợp tác với tổ chức DED- GIZ (Đức) trong nâng cao năng lực và vùng đệm. (Ảnh: Xuân Anh)

Dấu mốc và niềm tự hào

Từ những kết quả trên, Khu bảo tồn Xuân Liên đã được nâng cao về vị thế trong hệ thống bản đồ các khu rừng đặc dụng trong cả nước, thể hiện: Năm 2018, được Hiệp hội các vườn quốc gia và khu bảo tồn Việt Nam phối hợp với Hội Động vật học Frankfut bình chọn Khu BTTN Xuân Liên là Khu bảo tồn xuất sắc nhất Việt Nam; Khu bảo tồn đã được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ và nhiều bằng khen, giấy khen của, Bộ Nông nghiệp và PTNT, Tỉnh ủy, UBND tỉnh và Giám đốc Sở.

Những phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước đã thể hiện sự nỗ lực, quyết tâm, sự đồng lòng, trách nhiệm của các thế hệ lãnh đạo, công chức, viên chức và người lao động trong suốt chặng đường 25 năm hình thành và phát triển; song phần thưởng lớn nhất, ý nghĩa nhất là sự thay đổi về ý thức trách nhiệm, sự đồng hành của người dân trong việc gìn giữ, phát huy giá trị của rừng, giá trị của đa dạng sinh học đối với cuộc sống, không chỉ cho hiện tại mà còn cho các thế hệ mai sau.

Với những thành quả trong suốt chặng đường 25 năm hình thành và phát triển, ngày 5/2/2025, Khu BTTN Xuân Liên đã được Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa quyết định phê duyệt chuyển hạng thành Vườn Quốc gia Xuân Liên (tại Quyết định số 400/QĐ-UBND), đây là dấu mốc quan trọng, là niềm tin và trách nhiệm lớn lao đối với toàn thể công chức, viên chức người lao động của Ban Quản lý Vườn Quốc gia Xuân Liên, là niềm tự hào và hy vọng một tương lai tươi đẹp hơn đối với nhân dân huyện Thường Xuân, nhất là bà con dân bản khu vực vùng đệm.

Tập thể cán bộ, công chức, viên chức và người lao động Vườn Quốc Gia Xuân Liên với tinh thần Đoàn kết – Dân chủ – Kỷ cương – Sáng tạo – Phát triển, với khát vọng cống hiến và thịnh vượng, tiếp tục phát huy truyền thống lịch sử, nỗ lực phấn đấu rèn đức, luyện tài, giữ vững tâm trong, trí sáng, nguyện đem hết sức mình xây dựng, vun trồng và gìn giữ màu xanh cho quê hương Thanh Hóa anh hùng.

Xuân Hạnh