Vượt qua những giới hạn - Tâm tư của người nặng lòng với quốc gia

Ông Nguyễn Trần Bạt từng tâm sự khi còn sống: Tôi yêu cuộc đời một cách chân thật, đầy đủ hình hài, các mặt của nó. Ông viết sách để thể hiện tình yêu ấy, để góp một phần nho nhỏ vào sự hợp lý hóa đời sống tinh thần của con người và biểu hiện qua cách ông làm việc "một cách yên lặng, một cách âm thầm”.

Là người nghiên cứu rất sâu về các tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông đặc biệt tâm đắc với cuốn “Sửa đổi lối làm việc”. Ông đã chỉ ra rằng: Bằng cuốn sách này, Hồ Chí Minh đã trang bị cách thức cho các đồng chí mình để gần dân, thương dân và vì dân và để đi đến mục tiêu cuối cùng là giải phóng Nhân dân.

Là một chuyên gia kinh tế, Nguyễn Trần Bạt là một người rất sắc sảo và uyên thâm khi bàn tới những vấn đề như Việt Nam thời hội nhập. Cho đến nay, những quan điểm của ông vẫn còn nguyên giá trị như: Không nên nhìn đầu tư nước ngoài như là việc người khác bỏ tiền vào đất nước mình mà phải nhìn đầu tư nước ngoài như một lực lượng công nghiệp, công nghệ và tiền vốn đến với Việt Nam để tìm kiếm lợi ích của nhà đầu tư và để lại những lợi ích mà xã hội chúng ta cần. Từ những năm 2010, mà Nguyễn Trần Bạt khi trao đổi với báo chí đã nói đến nhiều về việc: người Việt phải bắt đầu ý thức về sự lựa chọn khi chọn đầu tư nước ngoài vào nước ta.

Bàn về doanh nghiệp Nhà nước, chuyên gia Nguyễn Trần Bạt khẳng định: chúng ta cần phải rút kinh nghiệm ở hai nội dung: cần phải có một chính sách quản lý rất tốt các lực lượng của một Nhà nước như tài chính, ngân hàng, thứ hai là phải quản lý các thương quyền là độc quyền của Nhà nước.

Những vấn đề mà Nguyễn Trần Bạt đưa ra đều thể hiện năng lực tầm tư duy vượt trội của ông. Những người từng biết ông, hiểu ông đều khen ông, ca ngợi ông là một trí thức doanh nhân mang đậm triết lý, nhân sinh quan tốt đẹp. Đọc sách của ông, ngẫm những lời ông trao đổi với báo chí, thấy hoàn toàn có cơ sở khi khen tặng ông những lời như vậy.

Khi bàn về vấn đề đầu tư cơ sở hạ tầng giao thông năm 2011, ông đã nhấn mạnh rằng: mọi yếu tố cơ sở hạ tầng không chỉ xuất hiện do đòi hỏi của sự phát triển kinh tế mà còn do đòi hỏi của nguyện vọng sống của con người. Cơ sở hạ tầng tốt nhất là cơ sở hạ tầng phù hợp với khát vọng sống của cư dân. Phải đưa yếu tố xã hội học, phải đưa yếu tố triết học vào quá trình tạo ra chính sách vĩ mô liên quan đến việc tạo ra cơ sở hạ tầng. Cho đến nay, những lời trên của ông vẫn còn nguyên giá trị. Nhất là khi những năm gần đây, Việt Nam đặc biệt quan tâm mạnh mẽ vấn đề đầu tư cơ sở hạ tầng coi đây là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế.

Dễ dàng nhận ra, trong các bài nói, đối thoại của chuyên gia Nguyễn Trần Bạt với báo giới, năng lực dự báo của ông thường đi nhanh hơn so với sự tưởng tượng của chính người đặt ra vấn đề, hỏi hay phỏng vấn ông. Hình như ông phán đoán được người hỏi sẽ hỏi tiếp những gì, cần hỏi những gì và thường khiến người đối thoại với mình cuốn vào vòng tri thức mà cả đời ông nghiền ngẫm tích lũy. Những câu hỏi càng sắc bén, thì cách ông trả lời càng khúc chiết, rõ ràng, thuyết phục lòng người và độc giả.

Trải rộng rất nhiều vấn đề, tầm tư tưởng của chuyên gia Nguyễn Trần Bạt bao giờ cũng đau đáu là tìm điểm cân bằng giữa những vấn đề còn đang tìm lời giải. Nhiều lần ông nhấn mạnh: môi trường vĩ mô là kết quả của sự cân bằng, của sự tìm kiếm các điểm hợp lí giữa chính trị, kinh tế và xã hội. Đó luôn là bài toán khó, mà chính ông nhiều lần thú nhận còn chưa tự tin tìm thấy lời giải.

Ngẫm sâu hơn về vấn đề này, khi tìm đọc lại các bài báo viết về ông sau khi ông qua đời vào một ngày mùa đông năm 2020, mới thấm thía một tâm hồn nặng trĩu ưu tư với những vấn đề hệ trọng của quốc gia dân tộc. Một con người "tận nhân lực, tri thiên mệnh” đã mất trên chính bàn làm việc của mình đúng với tinh thần còn sống, còn hơi thở ngày nào còn cống hiến cho những điều tốt đẹp ngày ấy.

Cuộc đời này với muôn màu, muôn dạng đã được ông yêu một cách chân thật. Tình cảm ấy đã được thả vào trong từng trang sách, từng cuốn sách mà ông đã gửi đến bạn đọc qua nhiều năm qua. Trên tất thảy, không chỉ cảm nhận chuyên gia, luật sư Nguyễn Trần Bạt là con người thông hiểu, sắc sảo, đau đáu mà còn là tình yêu, niềm tin của ông với những điều tốt đẹp của con người, với trí thức yêu nước.

“Vượt qua những giới hạn” là bộ sách gồm 2 tập là tập hợp những bài nói, trao đổi, phỏng vấn của cố chuyên gia Nguyễn Trần Bạt với báo chí ở nhiều lĩnh vực, nhiều vấn đề hệ trọng của quốc gia. Đúng như cả đời ông luôn trăn trở: Mỗi một con người phải phấn đấu để có nhiều thứ, trong đó quan trọng nhất là phấn đấu để giải phóng mình ra khỏi sự nghèo khổ, phấn đấu để giải phóng mình ra khỏi sự ngu dốt và phấn đấu để giải phóng mình ra khỏi sự tầm thường.

Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Hơn lúc nào hết, mỗi một chúng ta hôm nay cần có tinh thần vượt qua giới hạn của chính mình, để thêm giàu có - cả nghĩa đen và nghĩa bóng, thêm tri thức, hiểu biết, vươn tới những điều cao cả, ý nghĩa hơn.

Nguyễn Hường (CTV)