Vượt thách thức đồng hành cùng sự nghiệp giáo dục

Ông Nguyễn Tiến Thanh, Chủ tịch Hội đồng thành viên, Tổng Giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Ảnh: NXBGDVN

Thưa ông, trải qua 68 năm phát triển, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã có những thành tựu, đóng góp gì cho sự nghiệp giáo dục Việt Nam?

Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN) là đơn vị thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo, được thành lập vào ngày 1/6/1957. Trải qua 68 năm hoạt động và phát triển, NXBGDVN đã hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị và đạt được nhiều thành tựu.

NXBGDVN ra đời trong bối cảnh khi một nửa đất nước chúng ta được giải phóng, được giao nhiệm vụ như một đơn vị quản lý xuất bản về sách giáo dục, đồng thời là một đơn vị duy nhất tổ chức thực hiện xuất bản sách giáo dục.

Sau khi đất nước thống nhất, cùng với những đổi mới về chính sách, NXBGDVN được tổ chức lại với mô hình doanh nghiệp 100 % vốn Nhà nước, được Thủ tướng Chính phủ cho thực hiện thí điểm mô hình “mẹ - con”. Qua hơn 20 năm, mô hình này đã phát huy được tính năng động, hiệu quả trong việc xuất bản, cung ứng sách giáo khoa phục vụ sự nghiệp giáo dục. Đây cũng là nét đặc thù rất khác biệt của NXBGDVN so với những nhà xuất bản khác. NXBGDVN có 38 đơn vị thành viên, thực hiện các nhiệm vụ khác nhau trong việc xuất bản, cung ứng sách giáo dục, sách giáo khoa. Nếu xét về doanh thu, sản lượng sản phẩm, NXBGDVN là một đơn vị dẫn đầu của lĩnh vực xuất bản, chiếm khoảng trên 70 % tổng sản lượng của toàn ngành xuất bản.

Trước năm 2017, NXBGDVN là đơn vị duy nhất được Đảng và Nhà nước cũng như Bộ Giáo dục và Đào tạo giao nhiệm vụ xuất bản sách giáo dục. Sau năm 2017, để thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018, NXBGDVN là một trong 7 nhà xuất bản được được cấp phép xuất bản sách giáo khoa.

Hiện nay NXBGDVN vẫn là một đơn vị dẫn đầu trong việc cung ứng sách giáo dục nói chung và sách giáo khoa trên địa bàn cả nước. Trong số các bộ sách giáo khoa đang lưu hành hiện nay, chúng tôi vinh dự, tự hào là đơn vị tổ chức, thiết kế hai bộ sách giáo khoa có giá thành thấp nhất so với các bộ sách giáo khoa khác trên thị trường. Trải qua năm trải qua gần 70 năm xây dựng và trưởng thành, NXBGDVN tự hào là đơn vị luôn dẫn đầu ngành xuất bản về sản lượng cũng như thương hiệu đi vào lòng độc giả nhiều thế hệ.

NXBGDVN có đội ngũ cán bộ, biên tập viên chất lượng cao, trong đó có rất nhiều người có học hàm là PGS, TS, chuyên gia đầu ngành trong từng môn học. NXBGDVN cũng có một đội ngũ tác giả hùng hậu với hơn 1.000 tác giả là những chuyên gia hàng đầu trên cả nước.

Trong thời gian tới, chúng tôi tập trung vào những định hướng chiến lược, trong đó có việc phát triển những sản phẩm mới phù hợp với xu thế công nghệ thời đại.

SGK lớp 4-8-11 thuộc bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống và Chân trời sáng tạo. Ảnh: NXBGDVN

Để có những thành tựu như vậy, NXBGDVN đã vượt qua những thách thức như thế nào để đáp ứng các yêu cầu xã hội hóa sách giáo khoa, thưa ông?

NXBGDVN tự hào là một đơn vị sớm xây dựng kế hoạch và có một hành trình xây dựng sách giáo khoa rất nỗ lực để phục vụ Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Đây là một quá trình gian khổ, từ việc xây dựng bản thảo, thẩm định, tập huấn, đưa sách giáo khoa dạy thực nghiệm tại các nhà trường… đặc biệt là trong giai đoạn COVID-19. Với sự nỗ lực của tập thể hơn 4.000 cán bộ, nhân viên, biên tập viên của cả hệ thống NXBGDVN cộng với sự hợp tác, ủng hộ, giúp đỡ của hơn 1.000 tác giả là những chuyên gia đầu ngành, tất cả các bộ môn, đến năm 2024 chúng tôi đã chính thức hoàn thành hai bộ sách giáo khoa mới, và đây cũng là hai bộ sách giáo khoa duy nhất có đầy đủ các môn học.

Việc tổ chức in ấn, phát hành hiện nay phải đối diện với rất nhiều khó khăn, thách thức, chủ yếu là đến từ những điểm nghẽn về cơ chế.

Là một doanh nghiệp 100 % vốn Nhà nước nên khi xã hội hóa sách giáo khoa, NXBGDVN tuân thủ cực kỳ nghiêm túc tất cả các quy định pháp luật, đặc biệt là trong vấn đề mua sắm, đấu thầu phục vụ sản xuất, kinh doanh. Song song với đó, chúng tôi vẫn phải đảm bảo được tiến độ sách giáo khoa kịp thời cung ứng cho học sinh, giáo viên trong mùa khai giảng. Để thực hiện được quy trình đấu thầu, riêng việc NXBGDVN phải thuê tư vấn thẩm định giá gói thầu in sách giáo khoa đã mất 90 ngày. Tiếp đó là thuê tư vấn lập dự toán theo quy định 50 ngày, thuê tư vấn lập hồ sơ mời thầu mất thêm 50 ngày nữa. Sau đó là quá trình đấu thầu vô cùng nghiêm ngặt trong bối cảnh những quy định về đấu thầu thường xuyên thay đổi.

Mặt khác, là một doanh nghiệp Nhà nước, chúng tôi vừa phải bảo toàn vốn, vừa đảm bảo hoạt động sản xuất kinh doanh tốt, không được lỗ. Vì vậy, để hoàn thành nhiệm vụ chính trị, cung cấp đầy đủ sách giáo khoa đến các Nhà trường, đôi khi đây như một nhiệm vụ bất khả thi. Đây cũng là thiệt thòi cho doanh nghiệp Nhà nước so với doanh nghiệp tư nhân trong bối cảnh xã hội hóa sách giáo khoa.

Hiện nay, giá sách giáo khoa của NXBGDVN luôn có giá thành thấp nhất so với các bộ sách giáo khoa khác trên thị trường, kết quả sản xuất kinh doanh luôn tốt, bảo toàn được vốn Nhà nước, doanh thu và lợi nhuận tăng theo từng năm.

Vì là một doanh nghiệp nhà nước, doanh thu và lợi nhuận đó hoàn toàn thuộc về Nhà nước chứ không phải như các doanh nghiệp tư nhân tham gia làm sách giáo khoa. Xin khẳng định, doanh thu và của Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam đến từ rất nhiều nguồn, chứ không phải chỉ đến từ sách giáo khoa.

Hiện nay, NXBGDVN là doanh nghiệp dẫn đầu thị trường sách nói chung, thị trường sách giáo dục nói riêng. Chúng tôi đạt được những vị trí, hành tựu rất đáng ghi nhận. Nhưng đó cũng chính là thách thức lớn nhất khi công tác chuyển đổi số đang là vấn đề sống còn.

NXBGDVN trao tặng sách cho các trường học có hoàn cảnh khó khăn tỉnh Kon Tum

Chúng tôi nhận thức được rằng, có rất nhiều bài học nếu chậm đổi mới, ngủ quên trên chiến thắng khiến chúng ta lạc hậu rất nhanh. Đặc biệt là sách giáo khoa, sách giáo dục, nếu không chuyển đổi số, thì chỉ vài năm tới những bản sách sẽ sớm lùi vào dĩ vãng. Trên thế giới, chẳng hạn như Hàn Quốc, đã bắt đầu ứng dụng sách giáo khoa điện tử. Đây không phải là bản số từ sách giáo khoa còn có sự tích hợp của mutilmedia. Nghĩa là có thêm video clip, các tính năng tương tác khác của công nghệ số. Thậm chí, đây là tài liệu giúp giáo viên, học sinh tiếp cận kiến thức một cách “hợp xu hướng ”.

Chúng tôi có đội ngũ cán bộ, công nhân viên gắn bó lâu năm, có kỹ năng, có trình độ trong sản xuất sản phẩm sách giáo dục truyền thống – đang là sản phẩm cốt lõi hiện nay. Nhưng để họ tiếp cận cái mới và đổi mới là cả một câu chuyện dài và vô cùng thách thức, gian nan. Chúng tôi đã mời nhiều công ty công nghệ lớn đến chia sẻ về chuyển đổi số để thay đổi nhận thức đội ngũ, từ lãnh đạo đến nhân viên.

Dù mới chập chững những bước đi đầu tiên, chúng tôi đã tiến hành được những công việc mang tính chất chuyển đổi số rất mạnh mẽ. Chúng tôi có các sản phẩm học liệu số trên các nền tảng xã hội được học sinh, giáo viên sử dụng nhiều và đánh giá rất cao. Chúng tôi cũng đầu tư để làm được những sản phẩm sách số, bài giảng điện tử cho giáo viên và rất nhiều sản phẩm khác mang tính tương tác cao, tiếp cận với thời đại.

Năm nay, NXBGDVN đã thành lập Ban chiến lược sản phẩm để tập trung nghiên cứu phát triển những sản phẩm mới đó. Những sản phẩm chuyển đổi số, đặc biệt là những sản phẩm tích hợp là những sản phẩm chiến lược , đón đầu và thay thế cho những sản phẩm truyền thống.

Mục tiêu trong 3 đến 5 năm tới, những sản phẩm này sẽ hoàn toàn thay thế được một phần lớn những sản phẩm truyền thống trong cơ cấu doanh thu cũng như trong cơ cấu sản phẩm của NXBGDVN.

Trong khuôn khổ chuyến thăm cấp Nhà nước cùng Tổng Bí thư Tô Lâm tới Belarus, Phu nhân Ngô Phương Ly (phải) đã gửi tặng Tủ sách tiếng Việt tới các em học sinh Việt Nam tại Belarus. Ảnh: NXBGDVN

Như ông vừa trao đổi phần nào định hướng về giai đoạn tới gắn với chuyển đổi số. Vậy, ông cụ thể hơn về những việc làm này?

Là một doanh nghiệp Nhà nước, NXBGDVN phải có triết lý trong việc sản xuất kinh doanh phù hợp. Trước hết là mục tiêu phục vụ giáo dục đặt lên hàng đầu. Có phục vụ tốt mới kinh doanh tốt được. NXBGDVN phục vụ xã hội bằng những sản phẩm có giá thành thấp nhất, chất lượng tốt nhất, phục vụ người dùng tốt nhất. Đồng thời, phải bảo toàn, phát triển vốn với mức doanh thu có lợi nhuận một cách chính đáng.

Là một đơn vị có thương hiệu, dẫn dắt thị trường, chúng tôi luôn xác định phải có trách nhiệm với xã hội. Trong hai năm vừa qua, chúng tôi đã đầu tư làm những tủ sách miễn phí cho học sinh, giáo viên ở vùng sâu, vùng xa trên toàn quốc.

Trong những năm tới mục tiêu của NXBGDVN là vươn ra thế giới, mang lại những giá trị nhân văn, truyền bá văn hóa Việt Nam, tiếng Việt. Trước hết, đối với cộng đồng kiều bào người Việt, NXBGDVN là một nhà xuất bản duy nhất xây dựng tủ sách phục vụ cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Chúng tôi kết hợp với Ủy ban người Việt Nam ở nước ngoài để có những bộ sách, sản phẩm phục vụ cho Kiều bào ở nước ngoài, đặc biệt là đối với việc dạy và học tiếng Việt cho người Việt ở nước ngoài.

Với ý nghĩa đó, cùng với việc triển khai mạnh mẽ chuyển đổi số, sứ mệnh đồng hành cùng sự nghiệp giáo dục Việt Nam sẽ ngày càng sâu sắc hơn.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Lê Vân (thực hiện)/Báo Tin tức và Dân tộc