Xã hội hóa công tác tri ân liệt sĩ

Tình nguyện viên Nguyễn Xuân Thắng cùng các cựu chiến binh tìm mộ liệt sĩ ở xã Núi Thành, Đà Nẵng. (Ảnh do nhân vật cung cấp)

Dù không thuộc cơ quan nhà nước, nhưng nhiều năm qua, kiến trúc sư Nguyễn Xuân Thắng (Thành phố Hồ Chí Minh) và kỹ sư Lâm Hồng Tiên (Hà Nội) đã đóng góp tích cực vào công tác xác minh, tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Anh Thắng đã phân tích hàng chục nghìn bức không ảnh, ảnh vệ tinh, bản đồ quân sự để hỗ trợ lực lượng chức năng phát hiện nhiều mộ tập thể liệt sĩ.

Điển hình như: mộ tập thể 150 cán bộ, chiến sĩ hy sinh trong Tết Mậu Thân 1968 tại sân bay Biên Hòa (năm 2017), mộ hơn 200 liệt sĩ Trung đoàn 1 tại tỉnh Tây Ninh (năm 2021) hay gần đây là đợt quy tập hơn 140 hài cốt liệt sĩ tại khu vực sân bay quân sự Lộc Ninh. Có trường hợp, anh phải mất hơn bốn năm nghiên cứu và đi thực địa nhiều lần. “Chứng kiến cảnh những người vợ, người con sau nửa thế kỷ mới tìm thấy chồng, cha mình, tôi lại có thêm động lực để tiếp tục hành trình”, anh Thắng chia sẻ.

Kỹ sư Lâm Hồng Tiên tiếp cận hàng triệu trang tài liệu chiến tranh được giải mật và công bố trên trang web của Đại học Công nghệ Texas (Mỹ). Từ những báo cáo chiến trường, danh sách thương vong…, anh đã phân tích và cung cấp nhiều nguồn tin quan trọng phục vụ công tác xác minh, quy tập hài cốt, xác nhận liệt sĩ, giúp hàng trăm gia đình nhận lại hồ sơ kỷ vật người thân. Ông Đặng Thành Tuấn, người từng viết đơn tình nguyện ra trận bằng máu, được công nhận liệt sĩ sau nhiều năm hy sinh, nhờ danh sách tử trận do Mỹ thu giữ, được anh Tiên phát hiện năm 2018.

Là những công dân bình thường, nhưng họ sẵn sàng gác lại việc riêng để lên đường bất cứ lúc nào có manh mối về liệt sĩ. Bên cạnh đó, nhóm các bạn trẻ đam mê công nghệ như Team Lee và Skyline cũng tình nguyện phục dựng và trao tặng hàng nghìn bức ảnh liệt sĩ, Bà mẹ Việt Nam Anh hùng. “Hiện vẫn còn rất nhiều liệt sĩ chưa có một tấm hình nguyên vẹn, vì vậy, chúng tôi sẽ tiếp tục phục dựng và trao tặng ảnh chân dung các liệt sĩ”, anh Lê Quyết Thắng, Trưởng nhóm Team Lee cho biết.

Nhiều tổ chức xã hội đã chủ động đồng hành cùng Nhà nước trong hành trình tri ân liệt sĩ, như: Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam; Trung tâm Tư vấn pháp luật và Trợ giúp pháp lý cho gia đình liệt sĩ (Trung tâm Marin); Tổ chức “Trái tim người lính”...

Trung tướng Hoàng Khánh Hưng, Chủ tịch Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam cho biết: Từ năm 2010 đến nay, Hội đã “tìm lại tên” cho hơn 1.650 liệt sĩ; hỗ trợ đưa hơn 1.600 hài cốt liệt sĩ về quê hương; vận động xây gần 1.300 nhà tình nghĩa; trao tặng gần 4.000 sổ tiết kiệm cho thân nhân liệt sĩ… Trong 15 năm qua, Hội đã huy động được hơn 180 tỷ đồng phục vụ công tác tri ân. Hội còn hợp tác với các tổ chức quốc tế để tiếp nhận thông tin về vị trí các mộ tập thể liệt sĩ, kỷ vật liệt sĩ, cung cấp cho các cơ quan chức năng để xác minh, tìm kiếm.

Tổ chức “Trái tim người lính” cũng tiếp nhận, công bố và trao trả hàng trăm “Hồ sơ chứng tích chiến tranh” liên quan đến liệt sĩ, thương binh; sưu tầm kỷ vật, những bức thư, nhật ký thời chiến để biên tập, xuất bản, góp phần tôn vinh và tri ân các anh hùng liệt sĩ, truyền lại ký ức và cảm hứng cho các thế hệ sau.

Chị Ngô Thúy Hằng, Giám đốc Trung tâm Marin cho biết, nhiều năm qua, ngoài việc tư vấn, hỗ trợ pháp lý miễn phí cho các thân nhân liệt sĩ, trung tâm đã ứng dụng phương pháp thực chứng để khớp dữ liệu, kiến nghị cơ quan chức năng điều chỉnh, bổ sung thông tin của hơn 1.000 mộ liệt sĩ. Trung tâm cũng xây dựng Đài tưởng niệm liệt sĩ trực tuyến, nhằm tôn vinh và chia sẻ tới cộng đồng.

“Mỗi chúng ta cần chủ động cùng Đảng, Nhà nước xoa dịu nỗi đau chiến tranh, tri ân các anh hùng liệt sĩ. Sự tri ân đó cần được thực hiện mỗi ngày, chứ không chỉ trong các dịp lễ. Thời gian không chờ đợi và lòng biết ơn không bao giờ là đủ. Khi có sức mạnh của toàn xã hội, những thông tin về liệt sĩ sẽ đầy đủ hơn, nỗi đau sẽ được vơi bớt”, chị Hằng chia sẻ.

Dù có hiệu quả, nhưng sự phối hợp giữa các tình nguyện viên, tổ chức xã hội và cơ quan chức năng, chính quyền địa phương còn hạn chế. Đơn cử, hiện nay, chưa có cơ chế tài chính hỗ trợ, chưa có chính sách khen thưởng kịp thời, thiếu đầu mối tiếp nhận, xử lý các nguồn dữ liệu do người dân cung cấp. Các hoạt động xã hội hóa trong công tác tri ân vẫn còn phân tán, nhiều sáng kiến chưa phát huy hết vì thiếu cơ chế hỗ trợ. Công tác số hóa hồ sơ, kỷ vật liệt sĩ, các dự án phục dựng di ảnh, ứng dụng công nghệ tìm hài cốt liệt sĩ… chưa được hỗ trợ để nhân rộng.

Trong buổi gặp mặt hai tình nguyện viên Nguyễn Xuân Thắng và Lâm Hồng Tiên (tháng 7/2025), Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình đã ghi nhận những đóng góp của họ, đồng thời giao Bộ Nội vụ cử đơn vị chuyên trách tiếp nhận, xác minh và xử lý thông tin liệt sĩ do tình nguyện viên cung cấp; khi cần thiết có thể tổ chức đoàn công tác ra nước ngoài. Ông cũng yêu cầu rà soát, khen thưởng kịp thời các cá nhân, tổ chức có đóng góp tích cực.

Trong bối cảnh vẫn còn hàng trăm nghìn liệt sĩ chưa xác định được danh tính, việc Chính phủ giao Bộ Nội vụ làm đầu mối phối hợp, nghiên cứu cơ chế ghi nhận đóng góp và tổ chức các đoàn công tác ra nước ngoài để tìm kiếm thông tin liệt sĩ là tín hiệu rất tích cực. Việc khơi dậy ý thức cộng đồng và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các cá nhân, tổ chức tình nguyện chính là cách nhân lên trách nhiệm thiêng liêng của xã hội đối với những người đã hy sinh vì Tổ quốc.

Đã đến lúc mạnh dạn giao việc cụ thể cho các tổ chức xã hội, một lực lượng linh hoạt, gần dân, có khả năng huy động nguồn lực cộng đồng. Xã hội hóa công tác tri ân chính là cách biến lòng biết ơn thành hành động cụ thể, thường xuyên, để mỗi gia đình liệt sĩ, người có công luôn cảm nhận được tình cảm tri ân sâu sắc từ cộng đồng.

ANH THƠ