Xây dựng Đảng, đổi mới và khát vọng đưa đất nước phát triển lên tầm cao mới

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn phát biểu góp ý về dự thảo các Văn kiện Đại hội XIV của Đảng.

Theo đại biểu Phạm Trọng Nghĩa, đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn, chủ đề Đại hội thể hiện được mục tiêu tổng quát, những nội dung tư tưởng cốt lõi, xuyên suốt, các thành tố quan trọng nhất của sự phát triển, đó là: Sự lãnh đạo của Đảng; vai trò của nhân dân và sức mạnh toàn dân tộc; công cuộc tiếp tục đổi mới và mục tiêu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cho rằng, Báo cáo chính trị Đại hội XIV của Đảng có kết cấu và cách trình bày nội dung văn kiện theo 15 vấn đề. Điểm mới của Báo cáo chính trị lần này là sự tích hợp nội dung 3 văn kiện, gồm: Báo cáo chính trị, Báo cáo kinh tế xã hội, Báo cáo tổng kết xây dựng Đảng. Việc tích hợp này nhằm bảo đảm sự nhất quán về nội dung, ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện.

Một trong các điểm mới về nội dung xuyên suốt trong Báo cáo là nhấn mạnh các quan điểm, mục tiêu, phương thức, nguồn lực, động lực phát triển của mô hình mới, bao gồm: Xác lập mô hình tăng trưởng mới lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số là động lực chính, là nội dung trung tâm của mô hình phát triển đất nước; Phát triển kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và khai thác hiệu quả lợi thế của hội nhập quốc tế sâu rộng.

Dự thảo Báo cáo chính trị đã đánh giá 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII và định hướng đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Dự thảo đã làm nổi bật thành tựu: tăng trưởng 6,3%/năm, kinh tế vĩ mô ổn định, hội nhập quốc tế sâu rộng, và xây dựng Đảng trong sạch. Để tiếp tục hoàn thiện Báo cáo, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cho rằng:

Về mục I “Đánh giá việc thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và cơ đồ của đất nước sau 40 năm đổi mới”: Thứ nhất, về phát triển kinh tế đề nghị bổ sung phân tích sâu hơn về vị trí Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu. Thứ hai, về phát triển văn hóa, con người và xã hội đề nghị đánh giá thêm nội dung về tích hợp hệ giá trị quốc gia Việt Nam với các giá trị toàn cầu như bền vững và đa dạng, để Việt Nam trở thành "quốc gia hạnh phúc" (Báo cáo Hạnh phúc thế giới năm 2025 cho thấy, Việt Nam đứng thứ 46, cải thiện tích cực so với vị trí 54 của năm 2024, vị trí 65 của năm 2023 và chỉ đứng sau Singapore tại khu vực Đông Nam Á). Thứ ba, về đối ngoại đề nghị xem xét bổ sung nội dung "ngoại giao văn hóa" để đánh giá việc quảng bá hình ảnh Việt Nam như một quốc gia sáng tạo, ổn định. Ví dụ, tận dụng di sản UNESCO (8 di sản thế giới) để thúc đẩy du lịch bền vững.

Về mục II “Quan điểm, mục tiêu xây dựng, phát triển đất nước trong giai đoạn mới”, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cho rằng về bối cảnh thế giới nhân định trong Dự thảo Báo cáo là: Cục diện thế giới đang chuyển biến nhanh, phức tạp chưa từng có theo hướng đa cực, đa trung tâm, đa tầng, phân mảnh và phân tuyến mạnh. Toàn cầu hóa và liên kết kinh tế vẫn tiến triển, dù đối mặt với nhiều khó khăn mới, thách thức lớn; chủ nghĩa bảo hộ, chính sách thuế quan áp đặt, nguy cơ chiến tranh thương mại đi đôi với xu hướng điều chỉnh chuỗi sản xuất, chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cũng nêu một số thông tin củng cố, làm sâu sắc thêm cho nhận định này, đó là: Theo Báo cáo của Liên Hợp Quốc về Phát triển Bền vững (SDGs) năm 2024, thế giới đang đối mặt với khủng hoảng đa chiều: biến đổi khí hậu đe dọa an ninh lương thực và năng lượng; cuộc cách mạng công nghệ số (AI, blockchain, lượng tử) đang định hình lại chuỗi giá trị toàn cầu; và địa chính trị căng thẳng từ xung đột Nga - Ukraine, Trung Đông, đến cạnh tranh Mỹ - Trung ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Kinh tế toàn cầu dự báo tăng trưởng chậm lại ở mức 3,2% năm 2025 (theo IMF), với lạm phát cao và nợ công tăng vọt ở các nước đang phát triển. Cạnh tranh Mỹ - Trung Quốc sẽ tiếp tục định hình trật tự toàn cầu trong giai đoạn 2025 - 2030, với các tác động sâu rộng đến kinh tế, công nghệ, quân sự, và ngoại giao; cạnh tranh thương mãi giữa Mỹ - Trung Quốc...

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cho rằng, như vậy, nhận định của Dự thảo Báo cáo về phân mảnh và phân tuyến mạnh, về chủ nghĩa bảo hộ, chính sách thuế quan áp đặt, nguy cơ chiến tranh thương mại đi đôi với xu hướng điều chỉnh chuỗi sản xuất, chuỗi cung ứng toàn cầu là hoàn thống nhất với thực tiễn và có cơ sở khoa học theo các nghiên cứu quốc tế.

Về các mục tiêu, chỉ tiêu phát triển chủ yếu 5 năm 2026 - 2030, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa nhận định, mục tiêu phát triển nêu: Giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; phát triển nhanh, bền vững đất nước và bảo vệ vững chắc Tổ quốc; cải thiện và nâng cao toàn diện đời sống nhân dân; tự chủ chiến lược, tự cường, tự tin, tiến mạnh trong kỷ nguyên mới của dân tộc; thực hiện thắng lợi mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; hiện thực hóa tầm nhìn đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao vì một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội. “Nếu được, đề nghị bổ sung vào cuối mục tiêu nội dung về vị trí, vai trò của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế “có trách nhiệm và vị thế trong cộng đồng quốc tế” (trang 20)”, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cho hay.

Về chỉ tiêu xã hội, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa đề nghị xem xét bổ sung chỉ tiêu về chiều cao trung bình và thể lực. Đề án tổng thể phát triển thể lực, tầm vóc người Việt Nam giai đoạn 2011 - 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 641/QĐ-TTg ngày 28/4/2011 (Đề án 641).

Về mục III “Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nhanh và bền vững đất nước”, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa đề nghị xác định rõ quan điểm Chuyển từ “quản lý nhà nước” sang “quản trị phát triển”.

Chuyển đổi sang quản trị phát triển mang lại những ý nghĩa quan trọng đối với quốc gia, tăng tính cạnh tranh giúp Nhà nước phản ứng nhanh hơn với yêu cầu của thị trường và hội nhập quốc tế. Nâng cao chất lượng dịch vụ, thay đổi từ tư duy "cấp phép, kiểm soát" sang "phục vụ, hỗ trợ" doanh nghiệp và người dân. Bỏ tu duy “không quản được thì cấm”. Khơi dậy nguồn lực, khuyến khích sự sáng tạo, dám nghĩ dám làm và huy động được nguồn lực ngoài nhà nước. Tăng cường minh bạch, quản trị phát triển thường đi kèm với việc công khai kết quả hoạt động và tăng cường giải trình (Accountability), góp phần phòng chống tham nhũng. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản trị quốc gia, từ lấy ý kiến nhân dân đến xin biểu quyết của nhân dân qua hình thức trực tuyến.

Về mục IV “Xác lập mô hình tăng trưởng mới”, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa phân tích trong bối cảnh kỷ nguyên mới, việc xây dựng Việt Nam tự chủ, tự cường là sứ mệnh lịch sử, nhằm thực hiện tầm nhìn trở thành nước công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao năm 2030 và nước phát triển, thu nhập cao năm 2045, mục tiêu tự chủ chiến lược, tự cường cũng được xác định trong chủ đề Đại hội XIV.

Tự chủ, tự cường không phải là tự cung tự cấp hay cô lập, mà là xây dựng năng lực nội sinh, làm chủ công nghệ, nâng cao khả năng chống chịu, đồng thời hội nhập sâu rộng để tận dụng cơ hội toàn cầu. “Đề nghị trong mô hình phát triển mới cần xác định mục tiêu xây dựng nền kinh tế tự chủ, tự cường”, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa góp ý.

Để xây dựng nền kinh tế tự chủ, tự cường, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa góp ý cần quan tâm, bổ sung: Kiểm soát có chiến lược độ mở của nền kinh tế. Bời vì nước ta là quốc gia có quy mô kinh tế nhỏ, độ mở cao. Thống kê của WB cho thấy Việt Nam là một trong những quốc gia có độ mở về kinh tế tăng nhanh và lớn nhất thế giới. Tỷ trọng kim ngạch xuất nhập khẩu trên GPD tăng liên tục. Việt Nam là một trong 10 quốc gia có độ mở của nền kinh tế cao nhất trên thế giới, năm 2025 ước kim ngạch XNK 882 tỷ USD trong khi GDP dự kiến khoảng 510 tỷ USD thì độ mở của nền kinh tế là 172%.

Độ mở cao là một lợi thế, nhưng nền kinh tế dễ bị tổn thương và rất nhạy cảm với các biến động từ bên ngoài. Nếu không có những giải pháp chính sách tốt, sẽ đem đến nhiều hệ lụy, như nền kinh tế trở nên dễ bị tổn thương, nhạy cảm với các biến động từ bên ngoài; xuất nhập khẩu nhiều nhưng chủ yếu là hàng hóa thâm dụng lao động, giá trị gia tăng không cao; tăng trưởng cao nhưng vẫn ở vị trí cuối trong chuỗi giá trị toàn cầu; nguy cơ là công xưởng gia công, nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình là hiện hữu.

Vì vậy, lợi thế này phải đi kèm với kiểm soát có chiến lược, đây là chìa khóa cho sự phát triển bền vững và thịnh vượng. “Vì vậy, đề nghị cần kiểm soát có chiến lược độ mở của nền kinh tế”, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa góp ý.

Phát triển chuỗi cung ứng nội địa để tăng cường tính tự chủ, tự cường của nền kinh tế. Doanh nghiệp Việt là lực lượng nòng cốt trong việc xây dựng nền kinh tế tự chủ, tự cường. Việc tham gia các dự án công để hưởng thụ nguồn lực và chính sách hỗ trợ của Nhà nước là giải pháp hiệu quả nhằm nâng cao năng lực doanh nghiệp trong nước. Vì vậy, đề nghị bổ sung nội dung xem xét ưu tiên Doanh nghiệp trong nước được thực hiện các dự án đầu công lớn, nhất là các dự án dự án về hạ tầng giao thông, hạ tầng công nghệ, hạ tầng năng lượng.

Tối ưu hóa thị trường hơn 100 triệu dân của Việt Nam. Thị trường nội địa phải được xem là trụ cột tăng trưởng của nền kinh tế. Đề nghị đẩy mạnh phong trào Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam. Điều này không chỉ giúp nền kinh tế giảm phụ thuộc, mà còn mở ra cơ hội cho doanh nghiệp Việt từng bước làm chủ công nghệ, làm chủ thị trường và gia tăng giá trị.

Trú trọng toàn dụng lao động để phát huy lợi thế nguồn nhân lực trong thời kỳ dân số vàng sắp kết thúc, đây là tài sản quý giá nhất của Quốc gia. Việc đạt được toàn dụng lao động đòi hỏi sự kết hợp đồng bộ của cả chính sách vĩ mô (tổng cầu) và chính sách vi mô (cung và chất lượng lao động).

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa đề nghị xác định trong mô hình phát triển mới yêu cầu phải thu hẹp khoảng cách chênh lệch vùng miền qua các chính sách đầu tư phát triển. Đề nghị xác định nhiệm vụ khẩn trương tổng kết các cơ chế đặc thù để đề xuất hoàn thiện pháp luật và xây dựng cơ chế đặc thù mới phù hợp với không gian phát triển mới sau khi sáp nhập các tỉnh.

V.Tôn/Báo Tin tức và Dân tộc