Xây dựng đội ngũ 'kiến trúc sư thể chế' có tư duy toàn diện, xuyên ngành

Khắc phục dứt điểm tình trạng “nợ đọng văn bản” quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật

Sáng 22/11, trình bày Báo cáo đề dẫn tại Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng gợi mở 6 nhóm vấn đề trọng tâm để các đại biểu tập trung thảo luận nhằm tạo sự đồng thuận và lan tỏa tư duy đổi mới, thống nhất các giải pháp để tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác lập pháp của Quốc hội trong thời gian tới.

Thứ nhất, đổi mới tư duy lập pháp theo hướng chủ động, kiến tạo và dẫn dắt sự phát triển là một bước chuyển mang tính nền tảng. Lập pháp cần chuyển từ tư duy “tiền kiểm”, “an toàn tuyệt đối” sang chủ động chấp nhận rủi ro có kiểm soát, mở rộng không gian cho đổi mới sáng tạo. Cần mạnh mẽ luật hóa cơ chế sandbox; nâng cao chất lượng công tác dự báo chính sách; xây dựng đội ngũ “kiến trúc sư thể chế” có tư duy toàn diện, xuyên ngành, đủ khả năng nắm bắt xu thế toàn cầu và kiến tạo các mô hình mới.

Thứ hai, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường hiện đại trong bối cảnh chuyển đổi số, kinh tế xanh và sự xuất hiện của các mô hình kinh tế mới là yêu cầu cấp thiết. Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho rằng, khung pháp lý điều chỉnh nội dung này cần được xây dựng và hoàn thiện để đi trước một bước, thay vì chỉ chạy theo thực tiễn; thể chế, pháp luật về kinh tế phải trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng nhanh và bền vững.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng phát biểu tại Diễn đàn. (Ảnh: DUY LINH)

Thứ ba là vấn đề vận hành đồng bộ, hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền phù hợp với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, điều này không chỉ đòi hỏi phải rà soát, hoàn thành việc sửa đổi số lượng lớn các luật có liên quan phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp vào năm 2027 như mục tiêu Nghị quyết 66-NQ/TW đề ra mà còn phải bảo đảm các quy định pháp luật mới ban hành phát huy tối đa năng lực của chính quyền địa phương 2 cấp và phù hợp với thực tiễn yêu cầu quản lý.

Thứ tư, hoàn thiện pháp luật về quyền con người, quyền công dân trong kỷ nguyên số. Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, công tác lập pháp sẽ phải tiếp tục chú trọng để bảo đảm và bảo vệ hữu hiệu quyền riêng tư trên môi trường mạng, quyền tiếp cận dịch vụ số, quyền bảo vệ dữ liệu cá nhân…

Thứ năm, hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng, lãng phí và kiểm soát quyền lực vẫn là yêu cầu cấp bách để củng cố liêm chính và niềm tin của xã hội. Đối với công tác xây dựng pháp luật, Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh cần phải tiếp tục rà soát để hoàn thiện bảo đảm sự minh bạch trong các khâu của quy trình xây dựng, ban hành văn bản, tránh việc để xảy ra các sơ hở, tiêu cực và cơ chế xin - cho trong các quy định pháp luật. Đồng thời, tăng cường công tác giám sát, kiểm tra việc thực thi pháp luật và nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng, bảo đảm răn đe thực chất.

Thứ sáu, về hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật và tiếp tục hoàn thiện quy trình xây dựng, ban hành luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nêu rõ, cần rút ngắn thời gian nhưng đồng thời phải nâng cao chất lượng các khâu trong quy trình, đặc biệt là khâu xây dựng, hoạch định chính sách và đánh giá tác động chính sách; tăng cường tính minh bạch, giải trình và trách nhiệm trong quy trình lập pháp; khắc phục dứt điểm tình trạng “nợ đọng văn bản” quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật.

Trong khuôn khổ Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất, các đại biểu nghe đại diện lãnh đạo Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, Bộ Tư pháp, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, Ủy ban nhân dân thành phố Đà Nẵng, Trường Đại học Luật Hà Nội trình bày tham luận về các chủ đề:

Vai trò của thể chế trong giải phóng nguồn lực, đưa khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực quan trọng cho sự phát triển nhanh và bền vững của Việt Nam, hướng tới mục tiêu quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Các đại biểu dự Diễn đàn. (Ảnh: DUY LINH)

Đổi mới, hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới gắn với việc xây dựng Định hướng lập pháp nhiệm kỳ của Quốc hội khóa XVI.

Đổi mới và hoàn thiện pháp luật về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm tạo lợi thế cạnh tranh quốc gia, thu hút hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển đất nước.

Công tác triển khai thực hiện quy định của pháp luật về phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền trong vận hành mô hình chính quyền địa phương 02 cấp - Nhìn từ thực tiễn địa phương, kiến nghị, giải pháp.

Giải pháp đột phá nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Tăng cường kiểm soát quyền lực, ngăn chặn lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ trong xây dựng chính sách

Phát biểu bế mạc Diễn đàn, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, các ý kiến tham luận, phát biểu thảo luận đã góp phần làm sáng tỏ thêm nhiều vấn đề và những nội dung đổi mới trong hoạt động lập pháp của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV, kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế, nguyên nhân, bài học kinh nghiệm, những yêu cầu và giải pháp tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hoạt động lập pháp của Quốc hội trong thời gian tới.

Qua trao đổi, các đại biểu nhất trí đánh giá, hoạt động lập pháp của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV đã có sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy, quy trình xây dựng, chủ động, sáng tạo, tích cực, chuẩn bị từ sớm, phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”, phản ứng kịp thời với những tình huống mới, đáp ứng yêu cầu thực tiễn cuộc sống. Hệ thống pháp luật trong thời gian qua đã ngày càng được hoàn thiện, đạt được một số kết quả nổi bật...

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu bế mạc Diễn đàn. (Ảnh: DUY LINH)

Bên cạnh đó, các tham luận, các ý kiến phát biểu cho rằng, trong công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật vẫn còn tình trạng quyền lực chưa được kiểm soát đầy đủ, trách nhiệm chưa được quy định rõ ràng, minh bạch, chưa thực chất. Trong nhiều năm, phân cấp, phân quyền luôn được coi là trọng tâm cải cách hành chính, nhưng kết quả vẫn chưa đạt được như mong muốn.

Hệ thống pháp luật hiện hành còn thiếu tính ổn định và khả năng dự báo. Việc ban hành, sửa đổi văn bản pháp luật diễn ra với tần suất cao, nhiều khi chưa có đánh giá tác động đầy đủ, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc xây dựng kế hoạch sản xuất, kinh doanh, hoạch định chiến lược dài hạn...

Các cơ quan, tổ chức, các đại biểu và chuyên gia đã đề xuất 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật trong thời gian tới:

Thứ nhất, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy, thúc đẩy đột phá chiến lược, kiến tạo hệ sinh thái phát triển mới, tập trung hoàn thiện toàn diện, đồng bộ thể chế để phát triển nhanh, bền vững đất nước.

Thứ hai, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cần tập trung chỉ đạo xây dựng Đề án Định hướng lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI, bảo đảm đồng bộ, thống nhất với Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” do Bộ Tư pháp chuẩn bị.

Thứ ba, tăng cường kiểm soát quyền lực trong hoạt động xây dựng pháp luật, ngăn chặn tình trạng lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ trong xây dựng chính sách, bảo đảm mọi quyết định đều đặt lợi ích quốc gia, dân tộc và lợi ích của Nhân dân lên trên hết.

Thứ tư, thực hiện đồng bộ các giải pháp mang tính đột phá, toàn diện và quyết liệt để tạo ra sự chuyển biến căn bản về chất lượng đội ngũ nhân lực trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Thứ năm, trong bối cảnh chuyển đổi số, kinh tế số, dữ liệu số đang được ứng dụng ngày càng sâu, rộng vào mọi lĩnh vực quản trị quốc gia, công tác hoàn thiện thể chế, pháp luật không thể đứng ngoài dòng chảy đó.

VĂN TOẢN