Xây dựng hạ tầng thiết yếu, tạo sinh kế bền vững, có cơ chế đặc thù để giảm nghèo đa chiều

Quang cảnh phiên thảo luận tại tổ.

Chiều 3/12, Quốc hội thảo luận tại tổ về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.

Nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội cho rằng việc tích hợp 3 chương trình là một chủ trương lớn mang tính đột phá, đòi hỏi sự đảm bảo chặt chẽ về pháp lý.

ĐỀ XUẤT CÓ CÁC BỘ TIÊU CHÍ RÕ RÀNG

Về nguồn lực và cơ chế đối ứng, giai đoạn 2026-2030 dự kiến tổng mức vốn của chương trình là 1,23 triệu tỷ đồng, trong đó ngân sách địa phương chiếm 33% vốn.

Đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Cần Thơ) cho rằng cơ cấu này thể hiện tinh thần phân cấp và tăng tính chủ động của địa phương. Tuy nhiên, đại biểu băn khoăn đối với các địa phương khó khăn, đặc biệt vùng dân tộc thiểu số, miền núi có khả năng cân đối ngân sách còn hạn chế. Nếu áp dụng mức đối ứng cao một cách cứng nhắc sẽ gây áp lực lớn, làm giảm tính khả thi, dễ dẫn tới triển khai hình thức, không đạt mục tiêu đề ra.

Do đó, đại biểu Lê Thị Thanh Lam kiến nghị bộ tiêu chí nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026 - 2030 cần được thiết kế theo hướng đánh giá thực chất, linh hoạt theo vùng miền; giảm tỷ trọng các tiêu chí hình thức, tăng tỷ trọng các tiêu chí về sinh kế, dịch vụ cơ bản, giảm nghèo đa chiều; bổ sung tiêu chí về công khai, minh bạch, sự tham gia của người dân và chuyển đổi số ở cấp xã.

Đại biểu Lê Thị Thanh Lam, Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Cần Thơ.

Từ đó điều chỉnh cơ cấu nguồn vốn theo hướng phân tầng. Địa phương có khả năng tự cân đối thực hiện đối ứng theo chuẩn chung. Địa phương khó khăn giảm tỷ lệ đối ứng, tăng hỗ trợ từ ngân sách trung ương. Địa phương đặc biệt khó khăn áp dụng mức hỗ trợ cao hơn.

Đại biểu Nguyễn Việt Thắng – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh An Giang cho rằng trong thực tế đã chỉ ra việc đầu tư các chương trình riêng lẻ còn dài trải, manh mún, chồng lấn các nhiệm vụ với nhau nên việc lồng ghép 3 chương trình sẽ góp phần thực hiện hiệu quả hơn.

Về phân bổ nguồn vốn, đại biểu Nguyễn Việt Thắng thống với việc tập trung ưu tiên phân bổ vốn nhằm tạo chuyển biến rõ nét cho chương trình. Đại biểu đề nghị rà soát kỹ lưỡng việc phân bổ nguồn vốn sau khi các địa phương sắp xếp chính quyền địa phương 2 cấp vì ngoài vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn có các xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn.

Mặt khác, hiện nay, Chính phủ chưa ban hành các quy định về chuẩn nghèo đa chiều và tiêu chí quy định về xã nghèo giai đoạn 2026 - 2030. Do đó, để đảm bảo công bằng và thực hiện phương châm “không để ai bị bỏ lại phía sau”, đại biểu Nguyễn Việt Thắng đề nghị Chính phủ rà soát lại quy định vùng nghèo, vùng khó khăn để chương trình đầu tư phù hợp và khả thi hơn.

NÂNG CAO ĐỜI SỐNG, THU NHẬP ĐỂ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG

Theo đại biểu Ma thị Thúy – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang, việc tích hợp 3 chương trình mục tiêu quốc gia sẽ giúp cho việc đầu tư, quy hoạch, kế hoạch thực hiện tập trung, thống nhất, hạn chế tình trạng đầu tư dàn trải, chồng chéo về đối tượng thụ hưởng, đầu mối quản lý… trong giai đoạn trước. Các chương trình có cùng mục tiêu là nâng cao đời sống, thu nhập, giảm nghèo bền vững các vùng khó khăn.

Đại biểu kiến nghị Chính phủ cần đánh giá thực chất hơn chỉ tiêu giảm nghèo đa chiều và không nên giao chỉ tiêu giảm nghèo hằng năm.

Đại biểu Ma thị Thúy – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang.

Về chỉ tiêu phấn đấu 100% số xã thoát nghèo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số không còn xã, thôn đặc biệt khó khăn, đại biểu Ma Thị Thúy cho rằng đây là thách thức lớn. Do đó cần tập trung nguồn lực trọng tâm xây dựng hạ tầng thiết yếu, tạo sinh kế bền vững và có cơ chế đặc thù đủ mạnh để triển khai thực hiện.

Còn theo đại biểu Nguyễn Tuấn Anh, Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Cần Thơ, thời gian qua, thời tiết diễn biến cực đoan với mưa lớn, lũ lụt và sạt lở nghiêm trọng tại nhiều khu vực miền núi. Trước thực tế đó, cần nghiên cứu bổ sung vào chương trình mục tiêu quốc gia phương án di dời dân cư khỏi vùng có nguy cơ sạt lở từ sớm; đồng thời xây dựng mô hình ổn định đời sống bền vững cho các hộ dân sau khi được bố trí tái định cư.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng chỉ rõ các chính sách xóa nhà tạm, nhà dột nát và xây dựng trường học ở miền núi thời gian qua đã được triển khai mạnh mẽ trên phạm vi cả nước. Vì vậy, cần sớm tổng kết, cập nhật số liệu cụ thể về kết quả thực hiện những chính sách này; đặc biệt tại các vùng núi, để làm cơ sở xây dựng dự toán phù hợp, sát thực tế và nâng cao hiệu quả triển khai trong thời gian tới.

Đại biểu Nguyễn Tuấn Anh cũng đề nghị nghiên cứu, bổ sung nội dung chi tiết về hợp tác quốc tế, cơ chế, chính sách thu hút các nguồn tài trợ, dự án đầu tư nước ngoài cho xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; nhất là hợp tác quốc tế trong việc đầu tư, xây dựng hạ tầng và dịch vụ cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, phát triển các mô hình phát triển kinh tế cộng đồng, sản phẩm OCOP…

Đỗ Như